Bảo Đảm Quyền Tranh Tụng Tại Phiên Tòa Hình Sự Phúc Thẩm Từ Thực Tiễn Thành Phố Hồ Chí Minh

• Tác giả: Phan Hùng Cường
• Người hướng dẫn: GS. Võ Khánh Vinh
• Trường học: Học viện Khoa học Xã hội
• Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
• Đề tài: Bảo Đảm Quyền Tranh Tụng Tại Phiên Tòa Hình Sự Phúc Thẩm Tại Thành Phố Hồ Chí Minh
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BẢO ĐẢM QUYỀN TRANH TỤNG TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM
• 1.1. Khái niệm về quyền tranh tụng trong Tố tụng hình sự Việt Nam
• 1.2. Khái niệm về phiên tòa hình sự phúc thẩm
• 1.3. Khái niệm về bảo đảm quyền tranh tụng trong phiên tòa hình sự phúc thẩm
• 1.4. Các yếu tố đảm bảo quyền tranh tụng trong phiên tòa hình sự phúc thẩm
• 1.5. Ý nghĩa của việc bảo đảm quyền tranh tụng trong phiên tòa hình sự phúc thẩm
• 2. CHƯƠNG 2: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VỀ BẢO ĐẢM QUYỀN TRANH TỤNG VÀ THỰC TIỄN TẠI CẤP TÒA PHÚC THẨM TÒA ÁN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
• 2.1. Các quy định của pháp luật hiện hành về vai trò, vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các chủ thể tham gia tranh tụng để bảo đảm quyền tranh tụng
• 2.2. Thực tiễn áp dụng quy định của pháp luật về quyền tranh tụng trong phiên tòa hình sự phúc thẩm tại Tòa án Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh
• 3. CHƯƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG BẢO ĐẢM QUYỀN TRANH TỤNG TRONG PHIÊN TÒA HÌNH SỰ PHÚC THẨM
• 3.1. Hoàn thiện các quy định của pháp luật
• 3.2. Nâng cao trình độ chuyên môn của Thẩm phán, Kiểm sát viên, Người bào chữa để bảo đảm quyền tranh tụng
• 3.3. Các bảo đảm khác
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Quyền Tranh Tụng Trong Tố Tụng Hình Sự

Để hiểu rõ về quyền tranh tụng, cần làm rõ khái niệm "Quyền" và "Tranh tụng". Theo từ điển tiếng Việt, "Quyền" là sức mạnh được vận dụng khi thực hiện chức năng trong một lĩnh vực nhất định, hoặc là những điều mà pháp luật công nhận và bảo đảm thực hiện đối với cá nhân, tổ chức. "Tranh tụng" là một phạm trù rộng, bao hàm tất cả các hoạt động tố tụng trong quá trình giải quyết vụ án, từ điều tra, truy tố đến xét xử. Trong tố tụng hình sự, hoạt động tranh tụng liên quan đến quá trình này. Hiến pháp năm 2013 ghi nhận "Nguyên tắc tranh tụng trong xét xử được đảm bảo", nhưng nguyên tắc này chưa được thể chế hóa đầy đủ trong các văn bản pháp quy. Dưới góc độ pháp lý, tranh tụng là các hoạt động tố tụng được thực hiện bởi các bên tham gia tố tụng, với quyền bình đẳng trong việc thu thập chứng cứ, bảo vệ quan điểm và lợi ích của mình.

1.1. Định Nghĩa Quyền Tranh Tụng Trong Tố Tụng Hình Sự

Quyền tranh tụng trong tố tụng hình sự Việt Nam là quyền của các chủ thể tranh tụng sử dụng các quyền năng tố tụng được pháp luật quy định để tham gia các hoạt động tố tụng. Mục đích là thực hiện chức năng, nhiệm vụ hoặc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trong quá trình giải quyết vụ án hình sự theo trình tự, thủ tục mà pháp luật tố tụng hình sự quy định. Các quyền tranh tụng quan trọng bao gồm: quyền thu thập, kiểm tra, đánh giá chứng cứ; quyền tham gia tố tụng; quyền đưa ra các yêu cầu; quyền xét hỏi; quyền tranh luận tại phiên tòa.

1.2. Bản Chất Của Tranh Tụng Trong Tố Tụng Hình Sự

Bản chất của tranh tụng là hoạt động tư duy, nhận thức, bao hàm các nội dung: tranh tụng được tiến hành trên cơ sở tư duy logic; các bên tham gia tranh tụng có thể áp dụng các kỹ năng tranh tụng khác nhau để chứng minh và khẳng định quan điểm của mình; tranh tụng không chỉ là quyền, mà còn là trách nhiệm của các bên tham gia, từ đó làm sáng tỏ sự thật khách quan của vụ án. Tranh tụng không chỉ là phương tiện để tìm ra sự thật khách quan mà còn là một phần tất yếu của quá trình tố tụng trong pháp luật hình sự hiện đại.

II. Khái Niệm Và Đặc Điểm Phiên Tòa Hình Sự Phúc Thẩm

Phiên tòa hình sự phúc thẩm là phiên tòa xét xử lại vụ án hoặc quyết định đã được Tòa án cấp dưới xét xử sơ thẩm nhưng chưa có hiệu lực pháp luật và bị kháng cáo hoặc kháng nghị. Tính chất của phúc thẩm là xét xử của Tòa án cấp trên trực tiếp đối với vụ án mà bản án hoặc quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm bị kháng cáo hoặc kháng nghị của Viện Kiểm sát. Mục đích là bảo đảm tính chính xác, đúng đắn và khách quan trong phán quyết của Tòa án, bảo vệ lợi ích Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức, và bảo vệ quyền con người, quyền tự do dân chủ của công dân.

2.1. Thủ Tục Đặc Thù Của Phiên Tòa Phúc Thẩm

Thủ tục xét xử của phiên tòa phúc thẩm được tiến hành tương tự như thủ tục xét xử của phiên tòa sơ thẩm, bao gồm thủ tục xét xử công khai tại phiên tòa, thủ tục tranh luận, thủ tục nghị án và tuyên án. Tuy nhiên, phiên tòa phúc thẩm có tính đặc thù, đó là thủ tục mở đầu phiên tòa, một thành viên của Hội đồng xét xử trình bày tóm tắt toàn bộ nội dung vụ án, quyết định của bản án sơ thẩm đã tuyên và nội dung của kháng cáo hoặc kháng nghị.

2.2. Vai Trò Của Chủ Tọa Trong Phiên Tòa Hình Sự Phúc Thẩm

Chủ tọa phiên tòa hình sự phúc thẩm đóng vai trò quan trọng trong việc điều hành các thủ tục cần thiết của phiên tòa, đọc quyết định đưa vụ án ra xét xử và giải thích các quyền, nghĩa vụ của những chủ thể tham gia tố tụng tại phiên tòa. Trong quá trình xét hỏi, nếu bị cáo chưa nhận được bản cáo trạng của Viện Kiểm sát và quyết định đưa vụ án ra xét xử trong thời hạn quy định, nếu bị cáo có yêu cầu thì Hội đồng xét xử phải hoãn phiên tòa.

III. Thực Trạng Bảo Đảm Quyền Tranh Tụng Tại TP

Những năm qua, chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa hình sự của ngành Tòa án đã có nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, bên cạnh những chuyển biến tích cực đó vẫn còn một số hạn chế nhất định ảnh hưởng đến chất lượng giải quyết vụ án. Hoạt động tranh tụng còn nhiều vướng mắc cả về lý luận và thực tiễn, trong tất cả các giai đoạn của tố tụng, hoạt động tranh tụng chỉ giới hạn trong hoặc ngoài phiên tòa hình sự hay nó còn cần những điều kiện gì để bảo đảm quyền tranh tụng?

3.1. Vướng Mắc Trong Thực Tiễn Tranh Tụng Hình Sự

Trên thực tế, hoạt động tranh tụng còn nhiều vướng mắc cả về lý luận và thực tiễn, trong tất cả các giai đoạn của tố tụng. Hoạt động tranh tụng chỉ giới hạn trong hoặc ngoài phiên tòa hình sự hay nó còn cần những điều kiện gì để bảo đảm quyền tranh tụng? Do đó cần tiếp tục nghiên cứu về hoạt động tranh tụng trong tố tụng hình sự và nhất là việc nghiên cứu về đảm bảo quyền tranh tụng trong tố tụng hình sự tại phiên tòa hình sự phúc thẩm là rất cần thiết và cấp bách.

3.2. Ảnh Hưởng Của Hạn Chế Đến Chất Lượng Giải Quyết Vụ Án

Bên cạnh những chuyển biến tích cực, vẫn còn một số hạn chế nhất định ảnh hưởng đến chất lượng giải quyết vụ án. Điều này đòi hỏi cần có những nghiên cứu sâu sắc hơn về hoạt động tranh tụng trong tố tụng hình sự, đặc biệt là việc đảm bảo quyền tranh tụng tại phiên tòa hình sự phúc thẩm, để đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp và bảo vệ quyền con người.

IV. Giải Pháp Tăng Cường Quyền Tranh Tụng Tại Phiên Tòa

Để nâng cao chất lượng tranh tụng và bảo đảm quyền tranh tụng trong phiên tòa hình sự phúc thẩm, cần có các giải pháp đồng bộ, bao gồm hoàn thiện các quy định của pháp luật, nâng cao trình độ chuyên môn của Thẩm phán, Kiểm sát viên, Người bào chữa, và các bảo đảm khác. Các giải pháp này cần được thực hiện một cách toàn diện và đồng bộ để đạt được hiệu quả cao nhất.

4.1. Hoàn Thiện Quy Định Pháp Luật Về Tranh Tụng

Cần tiếp tục hoàn thiện các quy định của pháp luật về tranh tụng, đặc biệt là các quy định liên quan đến quyền và nghĩa vụ của các chủ thể tham gia tranh tụng, thủ tục tranh tụng tại phiên tòa, và các biện pháp bảo đảm quyền tranh tụng. Các quy định này cần được xây dựng một cách rõ ràng, minh bạch và phù hợp với thực tiễn xét xử.

4.2. Nâng Cao Trình Độ Chuyên Môn Của Cán Bộ Tư Pháp

Cần nâng cao trình độ chuyên môn của Thẩm phán, Kiểm sát viên, Người bào chữa về kỹ năng tranh tụng, kiến thức pháp luật, và các kỹ năng mềm khác. Các cán bộ tư pháp cần được đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác xét xử và bảo đảm quyền tranh tụng.

4.3. Các Biện Pháp Bảo Đảm Quyền Tranh Tụng Khác

Ngoài các giải pháp trên, cần có các biện pháp bảo đảm quyền tranh tụng khác, như tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các phiên tòa, bảo đảm sự độc lập của Thẩm phán, Kiểm sát viên, và tạo điều kiện thuận lợi cho Người bào chữa tham gia vào quá trình tố tụng. Các biện pháp này cần được thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả để bảo đảm quyền tranh tụng của các bên tham gia tố tụng.