Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng tại Việt Nam đã có sự phát triển nhanh chóng trong những thập kỷ gần đây, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, lĩnh vực này cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ tai nạn lao động (TNLĐ) nghiêm trọng. Theo Thông báo số 565/TB-LĐTBXH năm 2021 của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, năm 2020 cả nước xảy ra 8.380 vụ TNLĐ, làm 8.610 người bị thương, trong đó có 966 người tử vong. Đặc biệt, ngành xây dựng chiếm tỷ lệ 15,6% tổng số vụ tai nạn và 16,52% số người chết do TNLĐ. Nguyên nhân chủ yếu là do đặc thù công việc với nhiều rủi ro, lao động phổ thông chưa qua đào tạo bài bản, điều kiện làm việc ngoài trời và sự chưa chú trọng đầy đủ đến công tác huấn luyện an toàn.

Trước thực trạng này, việc áp dụng các hệ thống quản lý an toàn vệ sinh lao động (ATVSLĐ) theo tiêu chuẩn quốc tế như ISO 45001:2018 được xem là giải pháp hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng quản lý, giảm thiểu rủi ro và tai nạn. Công ty Cổ phần Đầu tư và Xây dựng Xuân Mai (XMC) là một doanh nghiệp xây dựng có bề dày 38 năm hoạt động, với quy mô và năng lực thi công đa dạng, đang hướng tới việc áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001:2018 để nâng cao công tác ATVSLĐ, đáp ứng yêu cầu của đối tác quốc tế và bảo vệ sức khỏe người lao động.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng quản lý ATVSLĐ tại XMC, đánh giá khả năng áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001:2018 và đề xuất giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện hệ thống quản lý an toàn vệ sinh lao động tại công ty. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại trụ sở và các dự án thi công của XMC trong giai đoạn 2018-2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý an toàn, giảm thiểu tai nạn lao động, đồng thời góp phần phát triển bền vững doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý an toàn vệ sinh lao động hiện đại, trong đó tiêu chuẩn ISO 45001:2018 là trọng tâm. ISO 45001:2018 là tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý an toàn và sức khỏe nghề nghiệp, được xây dựng dựa trên mô hình PDCA (Plan-Do-Check-Act), giúp tổ chức nhận diện, đánh giá và kiểm soát các rủi ro liên quan đến an toàn lao động.

Ngoài ra, nghiên cứu còn tham khảo các hệ thống quản lý an toàn vệ sinh lao động của ILO, OHSAS 18001 và các mô hình quản lý an toàn tại Trung Quốc, Hàn Quốc nhằm so sánh và làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến việc áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001:2018. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý rủi ro an toàn lao động, sự tham gia của người lao động, trách nhiệm lãnh đạo trong an toàn, và văn hóa an toàn trong tổ chức.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp thu thập và phân tích dữ liệu định lượng và định tính. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu ngành xây dựng và công tác ATVSLĐ của XMC trong 3 năm 2018-2020, bao gồm số lượng lao động, tai nạn lao động, báo cáo kiểm tra an toàn, do Bộ Xây dựng, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, Tổng cục Thống kê và XMC cung cấp.

  • Phương pháp điều tra khảo sát: Thu thập thông tin qua phiếu khảo sát xã hội học với 100 mẫu, trong đó 20% là cán bộ chuyên trách an toàn vệ sinh lao động, 80% là người lao động và an toàn vệ sinh viên tại các công trình của XMC. Tỷ lệ thu hồi phiếu đạt 100%.

  • Phân tích tài liệu: Nghiên cứu các tài liệu, báo cáo, tiêu chuẩn quốc tế và trong nước liên quan đến quản lý ATVSLĐ và ISO 45001:2018.

  • Phân tích và tổng kết kinh nghiệm: Đánh giá thực trạng, so sánh với các mô hình quản lý an toàn khác, từ đó đề xuất giải pháp áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001:2018 phù hợp với điều kiện của XMC.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2021-2022, tập trung phân tích dữ liệu 3 năm gần nhất và khảo sát thực tế tại các dự án của công ty.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý ATVSLĐ tại XMC còn nhiều hạn chế: Công ty đã thành lập Hội đồng an toàn vệ sinh lao động và Phòng An toàn với 6 nhân sự chuyên trách, đồng thời xây dựng các quy trình, kế hoạch an toàn. Tuy nhiên, khảo sát cho thấy chỉ khoảng 50% cán bộ giám sát và 40% công nhân biết đến các bộ phận quản lý an toàn, chỉ 10% công nhân nắm rõ quy định phân cấp trách nhiệm trong công tác ATVSLĐ.

  2. Tỷ lệ tai nạn lao động và sự cố an toàn: Trong giai đoạn 2018-2020, XMC ghi nhận số vụ tai nạn lao động gây tổn thương chiếm khoảng 15% tổng số vụ trong ngành xây dựng tại địa phương. Việc đánh giá và xây dựng biện pháp kiểm soát rủi ro còn hạn chế, chỉ 20% cán bộ và 10% công nhân tham gia đánh giá rủi ro cho công việc được giao.

  3. Công tác huấn luyện an toàn chưa đồng đều: Mặc dù công ty đã xây dựng quy trình huấn luyện an toàn cho người lao động mới, khảo sát cho thấy chỉ 45% cán bộ và 10% công nhân biết đến các kế hoạch huấn luyện và quy trình xử lý tình huống khẩn cấp.

  4. Khả năng áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001:2018: Đánh giá khả năng áp dụng cho thấy XMC có nền tảng tốt về cơ cấu tổ chức, nguồn lực và chính sách an toàn. Tuy nhiên, cần cải thiện sự tham gia của người lao động và nâng cao nhận thức về an toàn, đồng thời hoàn thiện hệ thống đánh giá rủi ro và kiểm soát vận hành.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy XMC đã có những bước đầu trong việc xây dựng hệ thống quản lý ATVSLĐ nhưng còn nhiều điểm yếu trong việc phổ biến, triển khai và thực thi các quy định an toàn. Nguyên nhân chủ yếu do hạn chế về nhận thức của người lao động, thiếu sự tham gia tích cực của cán bộ giám sát và công nhân trong công tác an toàn, cũng như chưa có hệ thống đánh giá rủi ro toàn diện.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001:2018 đã được chứng minh giúp nâng cao hiệu quả quản lý an toàn, giảm thiểu tai nạn và cải thiện điều kiện làm việc. Ví dụ, các doanh nghiệp như Honda Việt Nam và Công ty Phân bón Dầu khí Cà Mau đã đạt chứng nhận ISO 45001:2018, ghi nhận sự cải tiến liên tục trong công tác an toàn và sức khỏe nghề nghiệp.

Việc áp dụng ISO 45001:2018 tại XMC không chỉ giúp công ty đáp ứng yêu cầu pháp luật mà còn nâng cao uy tín, tạo niềm tin với đối tác quốc tế, đồng thời góp phần xây dựng văn hóa an toàn bền vững. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ nhận thức an toàn theo nhóm đối tượng và bảng thống kê số vụ tai nạn trước và sau khi áp dụng tiêu chuẩn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức an toàn: Tổ chức các khóa huấn luyện định kỳ cho toàn bộ cán bộ, công nhân, đặc biệt tập trung vào phổ biến quy định, quy trình an toàn và kỹ năng xử lý tình huống khẩn cấp. Mục tiêu đạt 90% người lao động được đào tạo trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng An toàn phối hợp Ban quản lý dự án.

  2. Xây dựng hệ thống đánh giá và kiểm soát rủi ro toàn diện: Phát triển bảng đánh giá rủi ro chi tiết cho từng công việc, đảm bảo 100% công nhân và cán bộ giám sát tham gia đánh giá và cập nhật biện pháp kiểm soát. Thời gian hoàn thành: 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng An toàn và các tiểu ban an toàn dự án.

  3. Tăng cường sự tham gia của người lao động: Thiết lập cơ chế đối thoại định kỳ giữa người lao động và ban lãnh đạo về các vấn đề an toàn, đồng thời phát triển mạng lưới an toàn vệ sinh viên hoạt động hiệu quả tại các công trình. Mục tiêu: 80% công nhân biết và tham gia các hoạt động an toàn trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Hội đồng an toàn vệ sinh lao động và Công đoàn.

  4. Áp dụng và duy trì hệ thống quản lý theo tiêu chuẩn ISO 45001:2018: Hoàn thiện các quy trình, chính sách theo yêu cầu tiêu chuẩn, tiến hành đánh giá nội bộ và chuẩn bị cho chứng nhận quốc tế trong vòng 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Tổng giám đốc, Phòng An toàn và Ban kiểm toán nội bộ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các doanh nghiệp xây dựng: Giúp hiểu rõ về lợi ích và quy trình áp dụng tiêu chuẩn ISO 45001:2018 để nâng cao công tác quản lý an toàn, giảm thiểu rủi ro tai nạn lao động.

  2. Chuyên viên an toàn vệ sinh lao động: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về hệ thống quản lý an toàn, phương pháp đánh giá rủi ro và xây dựng biện pháp kiểm soát phù hợp với thực tế doanh nghiệp.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý an toàn và sức khỏe nghề nghiệp: Là tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng tiêu chuẩn quốc tế trong quản lý an toàn lao động tại doanh nghiệp xây dựng Việt Nam.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về lao động và an toàn: Hỗ trợ trong việc xây dựng chính sách, hướng dẫn và kiểm tra việc thực hiện các tiêu chuẩn an toàn vệ sinh lao động trong ngành xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. ISO 45001:2018 là gì và tại sao doanh nghiệp xây dựng nên áp dụng?
    ISO 45001:2018 là tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý an toàn và sức khỏe nghề nghiệp, giúp doanh nghiệp kiểm soát rủi ro, giảm tai nạn lao động và nâng cao hiệu quả hoạt động. Áp dụng tiêu chuẩn này giúp doanh nghiệp xây dựng văn hóa an toàn, đáp ứng yêu cầu pháp luật và tăng uy tín trên thị trường.

  2. Quá trình áp dụng ISO 45001:2018 tại XMC gặp những khó khăn gì?
    Khó khăn chính là nhận thức chưa đồng đều của người lao động về an toàn, thiếu sự tham gia tích cực của cán bộ giám sát và công nhân, cũng như hệ thống đánh giá rủi ro chưa hoàn chỉnh. Việc phổ biến quy trình và đào tạo còn hạn chế.

  3. Làm thế nào để nâng cao sự tham gia của người lao động trong công tác an toàn?
    Doanh nghiệp cần tổ chức đối thoại định kỳ, xây dựng mạng lưới an toàn vệ sinh viên, khuyến khích người lao động tham gia đánh giá rủi ro và đề xuất biện pháp cải tiến. Ví dụ, tại XMC, việc thành lập tiểu ban an toàn tại các dự án đã góp phần tăng cường sự tham gia này.

  4. Áp dụng ISO 45001:2018 có tác động như thế nào đến hiệu quả sản xuất?
    Việc áp dụng giúp giảm thiểu tai nạn, giảm thời gian gián đoạn sản xuất, nâng cao tinh thần làm việc và sự gắn bó của nhân viên, từ đó cải thiện năng suất và chất lượng công trình. Các doanh nghiệp như Honda Việt Nam đã ghi nhận hiệu quả tích cực sau khi áp dụng.

  5. Chi phí và thời gian để triển khai ISO 45001:2018 tại doanh nghiệp xây dựng là bao nhiêu?
    Chi phí bao gồm đào tạo, xây dựng hệ thống, đánh giá và chứng nhận, tùy thuộc quy mô doanh nghiệp. Thời gian triển khai thường từ 12 đến 18 tháng để hoàn thiện hệ thống và đạt chứng nhận. XMC dự kiến hoàn thành trong vòng 18 tháng với sự hỗ trợ của các chuyên gia.

Kết luận

  • Công ty Cổ phần Đầu tư và Xây dựng Xuân Mai đã có nền tảng quản lý ATVSLĐ nhưng còn nhiều hạn chế trong nhận thức và triển khai thực tế.
  • Tiêu chuẩn ISO 45001:2018 là công cụ hiệu quả giúp hoàn thiện hệ thống quản lý an toàn, giảm thiểu tai nạn và nâng cao văn hóa an toàn tại doanh nghiệp xây dựng.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp cụ thể về đào tạo, đánh giá rủi ro, tăng cường sự tham gia của người lao động và áp dụng hệ thống quản lý theo tiêu chuẩn quốc tế.
  • Việc áp dụng tiêu chuẩn này không chỉ đáp ứng yêu cầu pháp luật mà còn nâng cao uy tín, tạo lợi thế cạnh tranh cho XMC trên thị trường trong nước và quốc tế.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, hoàn thiện quy trình, đánh giá nội bộ và chuẩn bị cho chứng nhận ISO 45001:2018 trong vòng 18 tháng.

Hành động ngay hôm nay để xây dựng môi trường làm việc an toàn, bảo vệ sức khỏe người lao động và phát triển bền vững doanh nghiệp!