Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh giáo dục đại học tại Việt Nam ngày càng cạnh tranh gay gắt với hơn 237 trường đại học và học viện, việc lựa chọn trường đại học của người học trở thành vấn đề quan trọng. Theo số liệu của Bộ Giáo dục và Đào tạo năm 2020, Việt Nam có 172 trường công lập, 65 trường tư thục và dân lập, cùng nhiều chương trình đào tạo đa dạng như chương trình tiên tiến, kỹ sư chất lượng cao và liên kết quốc tế. Trong môi trường cạnh tranh này, truyền miệng điện tử (eWOM) đã nổi lên như một công cụ truyền thông marketing hiệu quả, tác động mạnh mẽ đến hình ảnh thương hiệu và ý định chọn trường đại học của người học.
Theo báo cáo Nielsen (2017), 89% người tiêu dùng Việt Nam tin tưởng vào thông tin từ gia đình và bạn bè, trong khi 75% tin tưởng các ý kiến trực tuyến. Điều này cho thấy eWOM có ảnh hưởng sâu rộng đến hành vi tiêu dùng, trong đó có quyết định chọn trường đại học. Mục tiêu nghiên cứu là xác định các yếu tố nội hàm của eWOM, mối quan hệ giữa eWOM với hình ảnh thương hiệu và ý định chọn trường đại học, cũng như mức độ ảnh hưởng của eWOM đến các yếu tố này trong bối cảnh Việt Nam giai đoạn 2018-2021. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp các trường đại học xây dựng chiến lược marketing hiệu quả, nâng cao hình ảnh thương hiệu và thu hút người học.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính: Thuyết hành động hợp lý (TRA) của Fishbein và Ajzen (1975), Thuyết hành vi dự định (TPB) của Ajzen (1991) và Mô hình chấp nhận thông tin (IAM) của Sussman và Siegal (2003). TRA nhấn mạnh ý định hành vi được hình thành từ thái độ và chuẩn chủ quan, trong khi TPB bổ sung yếu tố nhận thức kiểm soát hành vi, giúp giải thích hành vi lựa chọn trường đại học của người học. IAM tập trung vào chất lượng, độ tin cậy và tính hữu ích của thông tin eWOM trong việc ảnh hưởng đến quyết định của người tiêu dùng.
Các khái niệm chính bao gồm:
- Truyền miệng điện tử (eWOM): Hoạt động chia sẻ, trao đổi thông tin, đánh giá sản phẩm/dịch vụ qua các kênh trực tuyến như mạng xã hội, diễn đàn, blog.
- Hình ảnh thương hiệu: Nhận thức và cảm nhận của người học về thương hiệu trường đại học, bao gồm các liên tưởng cảm xúc và chất lượng.
- Ý định chọn trường đại học: Dự định hành vi của người học trong việc lựa chọn trường đại học dựa trên các thông tin và trải nghiệm nhận được.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp nghiên cứu định tính và định lượng. Giai đoạn định tính gồm phỏng vấn sâu với người học và chuyên gia để khám phá các yếu tố ảnh hưởng và điều chỉnh bảng câu hỏi. Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát với mẫu 650 người học tại các trường THPT và đại học trên toàn quốc, sử dụng phương pháp chọn mẫu phân tầng ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện.
Dữ liệu được thu thập trong năm 2021, phân tích bằng phần mềm SPSS và SmartPLS 3.3 với kỹ thuật PLS-SEM để kiểm định mô hình cấu trúc và các giả thuyết nghiên cứu. Phương pháp này phù hợp với dữ liệu không phân phối chuẩn và mô hình nghiên cứu phức tạp có nhiều biến trung gian. Quá trình nghiên cứu gồm ba bước: tổng hợp lý thuyết và nghiên cứu định tính, xây dựng và điều chỉnh bảng câu hỏi, khảo sát định lượng và phân tích dữ liệu.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Ảnh hưởng tích cực của eWOM đến hình ảnh thương hiệu: Kết quả phân tích cho thấy eWOM có tác động mạnh mẽ đến hình ảnh thương hiệu trường đại học với hệ số tác động f2 khoảng 0.35, mức ý nghĩa p < 0.01. Người học tiếp nhận thông tin eWOM chất lượng cao, đáng tin cậy và số lượng lớn sẽ có nhận thức tích cực hơn về thương hiệu trường.
Ảnh hưởng của eWOM đến ý định chọn trường đại học: eWOM cũng ảnh hưởng trực tiếp đến ý định chọn trường với hệ số tác động f2 khoảng 0.28, p < 0.01. Các đánh giá, bình luận trực tuyến giúp người học giảm thiểu rủi ro và tăng sự tự tin trong quyết định.
Hình ảnh thương hiệu tác động đến ý định chọn trường: Hình ảnh thương hiệu có ảnh hưởng tích cực và đáng kể đến ý định chọn trường đại học với hệ số tác động f2 khoảng 0.40, p < 0.01. Người học có hình ảnh thương hiệu tích cực sẽ có xu hướng lựa chọn trường cao hơn.
Phân tích đa nhóm: Kết quả phân tích đa nhóm theo giới tính, độ tuổi và khu vực sinh sống cho thấy mức độ ảnh hưởng của eWOM và hình ảnh thương hiệu có sự khác biệt nhẹ, trong đó nhóm người học trẻ tuổi và sinh sống tại thành phố có mức độ ảnh hưởng cao hơn.
Thảo luận kết quả
Các phát hiện phù hợp với nghiên cứu quốc tế và trong nước, khẳng định vai trò quan trọng của eWOM trong việc xây dựng hình ảnh thương hiệu và thúc đẩy ý định chọn trường đại học. Sự tin cậy và chất lượng thông tin eWOM giúp người học giảm bớt sự không chắc chắn trong quyết định, đồng thời hình ảnh thương hiệu tích cực tạo ra lợi thế cạnh tranh cho các trường đại học.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ đường thể hiện mối quan hệ giữa các biến, bảng hệ số tác động và mức ý nghĩa để minh họa rõ ràng mức độ ảnh hưởng. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này bổ sung thêm bằng chứng về vai trò trung gian của hình ảnh thương hiệu trong mối quan hệ giữa eWOM và ý định chọn trường, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của việc quản lý eWOM trong chiến lược marketing giáo dục.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường quản lý và phát triển nội dung eWOM: Các trường đại học cần chủ động xây dựng và kiểm soát các kênh truyền miệng điện tử như fanpage, diễn đàn, nhóm mạng xã hội để tạo ra các nội dung tích cực, chính xác và hấp dẫn nhằm nâng cao chất lượng eWOM. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Bộ phận Marketing và Truyền thông.
Xây dựng hình ảnh thương hiệu đồng nhất và hấp dẫn: Tập trung phát triển các chiến dịch truyền thông nhấn mạnh điểm mạnh, giá trị cốt lõi của trường, kết hợp với trải nghiệm người học để củng cố hình ảnh thương hiệu tích cực. Thời gian: 12 tháng; Chủ thể: Ban Giám hiệu và phòng Marketing.
Tăng cường giao tiếp đa chiều với người học: Thiết lập các kênh tương tác trực tuyến và ngoại tuyến để thu thập phản hồi, giải đáp thắc mắc, tạo sự gắn kết trước, trong và sau quá trình học tập nhằm nâng cao sự hài lòng và lan tỏa eWOM tích cực. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Phòng Quan hệ sinh viên và Trung tâm hỗ trợ học tập.
Đào tạo nhân sự về kỹ năng quản lý eWOM: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu cho cán bộ marketing và truyền thông về kỹ thuật quản lý eWOM, xử lý khủng hoảng truyền thông và khai thác dữ liệu mạng xã hội. Thời gian: 3-6 tháng; Chủ thể: Ban Tổ chức cán bộ và phòng Đào tạo.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Ban lãnh đạo các trường đại học: Giúp hiểu rõ vai trò của eWOM và hình ảnh thương hiệu trong thu hút người học, từ đó xây dựng chiến lược marketing hiệu quả.
Phòng Marketing và Truyền thông giáo dục: Cung cấp cơ sở khoa học để phát triển các chương trình truyền thông dựa trên eWOM, nâng cao hiệu quả quảng bá thương hiệu.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Marketing, Quản trị giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu hỗn hợp và ứng dụng lý thuyết hành vi trong lĩnh vực giáo dục.
Các tổ chức tư vấn giáo dục và tuyển sinh: Hỗ trợ xây dựng các giải pháp tư vấn dựa trên phân tích hành vi người học và ảnh hưởng của truyền thông xã hội.
Câu hỏi thường gặp
eWOM là gì và tại sao nó quan trọng trong giáo dục đại học?
eWOM là truyền miệng điện tử, tức là các đánh giá, bình luận trực tuyến về sản phẩm hoặc dịch vụ. Trong giáo dục đại học, eWOM giúp người học tiếp cận thông tin đáng tin cậy từ cộng đồng, ảnh hưởng đến quyết định chọn trường.Các yếu tố nào cấu thành eWOM trong nghiên cứu này?
Bao gồm chuẩn chủ quan (ảnh hưởng từ người thân, bạn bè), chất lượng thông tin (độ chính xác, liên quan), số lượng thông tin và độ tin cậy của nguồn tin, cùng sự hấp dẫn của công nghệ truyền tải.Hình ảnh thương hiệu ảnh hưởng thế nào đến ý định chọn trường?
Hình ảnh thương hiệu tích cực tạo sự tin tưởng và cảm giác an tâm cho người học, từ đó tăng khả năng họ lựa chọn trường đại học đó.Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
Nghiên cứu kết hợp định tính (phỏng vấn sâu) và định lượng (khảo sát với mẫu 650 người), phân tích dữ liệu bằng kỹ thuật PLS-SEM để kiểm định mô hình và giả thuyết.Làm thế nào các trường đại học có thể tận dụng kết quả nghiên cứu này?
Trường có thể phát triển chiến lược quản lý eWOM, xây dựng hình ảnh thương hiệu đồng nhất, tăng cường giao tiếp với người học và đào tạo nhân sự quản lý truyền thông xã hội để nâng cao hiệu quả tuyển sinh.
Kết luận
- eWOM có ảnh hưởng tích cực và đáng kể đến hình ảnh thương hiệu và ý định chọn trường đại học của người học tại Việt Nam.
- Hình ảnh thương hiệu đóng vai trò trung gian quan trọng trong mối quan hệ giữa eWOM và ý định chọn trường.
- Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp với mẫu khảo sát 650 người học trên toàn quốc, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cao.
- Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các trường đại học xây dựng chiến lược marketing dựa trên eWOM và hình ảnh thương hiệu.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp quản lý eWOM, nâng cao hình ảnh thương hiệu và đào tạo nhân sự chuyên môn, đồng thời mở rộng nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng khác trong lĩnh vực giáo dục đại học.
Hãy áp dụng những kết quả và đề xuất trong luận văn để nâng cao hiệu quả truyền thông và thu hút người học, góp phần phát triển bền vững cho các trường đại học Việt Nam.