Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh các bệnh viện công lập tại thành phố Cần Thơ đang từng bước thực hiện cơ chế tự chủ tài chính, chất lượng thông tin kế toán (TTKT) trở thành yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả quản lý và minh bạch tài chính. Thành phố Cần Thơ, với khoảng 20 bệnh viện công lập trực thuộc Sở Y tế, là trung tâm y tế quan trọng của khu vực đồng bằng sông Cửu Long, nơi cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh cho đa dạng tầng lớp nhân dân. Tuy nhiên, việc tổ chức và nâng cao chất lượng TTKT tại các bệnh viện này còn nhiều thách thức do đặc thù hoạt động và sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định các nhân tố môi trường ảnh hưởng đến chất lượng TTKT tại các bệnh viện công lập thuộc Sở Y tế TP. Cần Thơ, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng thông tin kế toán. Nghiên cứu tập trung khảo sát 6 bệnh viện công lập tiêu biểu trên địa bàn, với dữ liệu thu thập trong khoảng thời gian từ tháng 11 đến tháng 12 năm 2018. Việc nâng cao chất lượng TTKT không chỉ giúp các bệnh viện cải thiện công tác quản lý tài chính mà còn cung cấp thông tin minh bạch, kịp thời cho các nhà quản lý và người dân, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và sự tin cậy của hệ thống y tế công lập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết nền tảng gồm:

  • Lý thuyết hành động hợp lý (TRA) và Lý thuyết hành vi dự định (TPB): Giải thích ý định và hành vi của cá nhân trong việc thực hiện các hoạt động kế toán, chịu ảnh hưởng bởi thái độ, tiêu chuẩn chủ quan và nhận thức kiểm soát hành vi.
  • Kinh tế học thể chế mới: Nhấn mạnh vai trò của các quy định pháp luật, thể chế và chi phí giao dịch trong việc ảnh hưởng đến chất lượng thông tin kế toán.
  • Khái niệm chất lượng thông tin kế toán: Theo chuẩn mực kế toán quốc tế IASB và các nghiên cứu trong nước, chất lượng TTKT được đánh giá qua các tiêu chí như tính thích hợp, trung thực, đầy đủ, khách quan, kịp thời, có thể so sánh và kiểm chứng.

Nghiên cứu xác định 5 nhân tố môi trường chính ảnh hưởng đến chất lượng TTKT tại các bệnh viện công lập: môi trường pháp lý, môi trường chính trị, môi trường kinh tế, môi trường giáo dục và môi trường văn hóa. Mô hình nghiên cứu được xây dựng dựa trên các giả thuyết về ảnh hưởng tích cực của từng nhân tố đến chất lượng TTKT.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng:

  • Nghiên cứu định tính: Thảo luận nhóm với 10 chuyên gia gồm Ban Giám đốc, Trưởng phòng Tài chính - Kế toán, Kế toán trưởng và nhân viên kế toán tại 6 bệnh viện công lập để hiệu chỉnh thang đo và xác định các biến quan sát phù hợp.
  • Nghiên cứu định lượng: Khảo sát 165 cán bộ làm việc trong phòng tài chính kế toán của 6 bệnh viện công lập tại TP. Cần Thơ bằng bảng câu hỏi chuẩn hóa theo thang đo Likert 5 mức độ đồng ý. Phương pháp chọn mẫu thuận tiện được áp dụng.

Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS với các bước phân tích gồm kiểm định độ tin cậy thang đo (Cronbach’s Alpha), phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích tương quan Pearson và hồi quy tuyến tính bội để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Kích thước mẫu đảm bảo vượt mức tối thiểu theo tiêu chuẩn khoa học (tối thiểu 110 mẫu cho 22 biến quan sát). Các giả định về phân phối chuẩn, đa cộng tuyến, tính độc lập của phần dư cũng được kiểm tra kỹ lưỡng nhằm đảm bảo tính hợp lệ của mô hình.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của môi trường pháp lý: Đây là nhân tố có tác động mạnh nhất đến chất lượng TTKT với hệ số hồi quy chuẩn hóa β = 0.35 (p < 0.01). Các quy định pháp luật, chế độ kế toán hành chính sự nghiệp và các văn bản hướng dẫn của Bộ Tài chính được đánh giá là yếu tố then chốt giúp nâng cao tính chính xác và minh bạch của thông tin kế toán.

  2. Ảnh hưởng của môi trường giáo dục: Nhân tố này có mức độ ảnh hưởng đáng kể với β = 0.28 (p < 0.05). Trình độ chuyên môn, năng lực kế toán viên và các chương trình đào tạo nâng cao kỹ năng kế toán được xem là yếu tố quan trọng giúp cải thiện chất lượng TTKT.

  3. Ảnh hưởng của môi trường kinh tế: Môi trường kinh tế, bao gồm quy mô bệnh viện, nguồn lực tài chính và khả năng huy động vốn, có tác động tích cực với β = 0.22 (p < 0.05). Các bệnh viện có nguồn thu đa dạng và cơ sở vật chất hiện đại thường cung cấp thông tin kế toán đầy đủ và kịp thời hơn.

  4. Ảnh hưởng của môi trường chính trị và văn hóa: Môi trường chính trị và văn hóa cũng có ảnh hưởng tích cực nhưng mức độ thấp hơn, lần lượt β = 0.18 và β = 0.15 (p < 0.05). Sự giám sát chặt chẽ của các cơ quan quản lý và văn hóa tổ chức minh bạch, trách nhiệm góp phần nâng cao chất lượng TTKT.

Mô hình hồi quy tuyến tính bội giải thích được khoảng 68% biến thiên của chất lượng TTKT (R² điều chỉnh = 0.68), cho thấy các nhân tố môi trường được lựa chọn phù hợp và có ý nghĩa thống kê cao. Kết quả kiểm định các giả định hồi quy đều đạt yêu cầu, đảm bảo tính tin cậy của mô hình.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước về vai trò quan trọng của môi trường pháp lý và giáo dục trong việc nâng cao chất lượng thông tin kế toán. Môi trường pháp lý vững chắc giúp các bệnh viện tuân thủ nghiêm ngặt các quy định, giảm thiểu sai sót và gian lận trong báo cáo tài chính. Đồng thời, môi trường giáo dục nâng cao năng lực kế toán viên, giúp họ cập nhật kiến thức và kỹ năng mới, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác kế toán trong bối cảnh tự chủ tài chính.

Môi trường kinh tế cũng đóng vai trò quan trọng khi các bệnh viện có nguồn lực tài chính ổn định và đa dạng sẽ đầu tư tốt hơn cho hệ thống kế toán và công nghệ thông tin, từ đó nâng cao chất lượng TTKT. Môi trường chính trị và văn hóa tuy có ảnh hưởng thấp hơn nhưng không thể xem nhẹ, bởi sự giám sát và văn hóa minh bạch tạo áp lực tích cực thúc đẩy các bệnh viện cải thiện công tác kế toán.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố (hệ số β) và bảng phân tích hồi quy chi tiết, giúp minh họa rõ ràng sự đóng góp của từng yếu tố vào chất lượng TTKT.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện môi trường pháp lý: Cơ quan quản lý cần tiếp tục hoàn thiện các văn bản pháp luật, chế độ kế toán hành chính sự nghiệp, đồng thời tăng cường công tác hướng dẫn, kiểm tra, giám sát việc thực hiện để đảm bảo tính minh bạch và chính xác của thông tin kế toán. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; Chủ thể: Sở Y tế, Bộ Tài chính.

  2. Nâng cao năng lực kế toán viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, cập nhật kiến thức về chế độ kế toán mới, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin trong kế toán cho cán bộ kế toán tại các bệnh viện. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm; Chủ thể: Ban Giám đốc bệnh viện phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  3. Tăng cường đầu tư cho hệ thống kế toán và công nghệ thông tin: Đầu tư trang thiết bị, phần mềm kế toán hiện đại, xây dựng hệ thống thông tin kế toán tích hợp nhằm nâng cao hiệu quả xử lý và cung cấp thông tin kế toán kịp thời, chính xác. Thời gian thực hiện: 2-3 năm; Chủ thể: Ban Giám đốc bệnh viện, Sở Y tế.

  4. Xây dựng văn hóa minh bạch và trách nhiệm trong công tác kế toán: Thúc đẩy sự giám sát nội bộ, tăng cường vai trò của các phòng ban liên quan trong việc kiểm tra, đánh giá chất lượng TTKT, đồng thời khuyến khích sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Ban Giám đốc bệnh viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám đốc các bệnh viện công lập: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng TTKT, từ đó xây dựng chiến lược nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và minh bạch thông tin.

  2. Phòng Tài chính - Kế toán bệnh viện: Cung cấp cơ sở khoa học để cải tiến quy trình kế toán, nâng cao năng lực chuyên môn và áp dụng các giải pháp công nghệ phù hợp.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về y tế và tài chính: Hỗ trợ trong việc hoàn thiện chính sách, chế độ kế toán và giám sát thực hiện tại các đơn vị sự nghiệp y tế công lập.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Kế toán, Quản trị y tế: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về chất lượng thông tin kế toán trong lĩnh vực y tế công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao môi trường pháp lý lại có ảnh hưởng lớn nhất đến chất lượng TTKT?
    Môi trường pháp lý cung cấp khung quy định rõ ràng, bắt buộc các bệnh viện tuân thủ các chuẩn mực kế toán, giúp đảm bảo tính chính xác và minh bạch của thông tin kế toán, từ đó nâng cao chất lượng TTKT.

  2. Làm thế nào để nâng cao năng lực kế toán viên trong các bệnh viện công lập?
    Thông qua các khóa đào tạo chuyên môn, cập nhật kiến thức về chế độ kế toán mới, kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán và công nghệ thông tin, đồng thời tạo điều kiện học tập liên tục cho cán bộ kế toán.

  3. Môi trường kinh tế ảnh hưởng như thế nào đến chất lượng TTKT?
    Các bệnh viện có nguồn lực tài chính ổn định và đa dạng có khả năng đầu tư tốt hơn cho hệ thống kế toán và công nghệ, giúp cung cấp thông tin kế toán đầy đủ, chính xác và kịp thời.

  4. Vai trò của môi trường chính trị và văn hóa trong nghiên cứu này là gì?
    Môi trường chính trị tạo ra sự giám sát và áp lực tuân thủ, còn môi trường văn hóa thúc đẩy sự minh bạch và trách nhiệm trong công tác kế toán, góp phần nâng cao chất lượng TTKT dù mức độ ảnh hưởng thấp hơn các nhân tố khác.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng?
    Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính (thảo luận nhóm chuyên gia) và định lượng (khảo sát bằng bảng hỏi, phân tích Cronbach’s Alpha, EFA, hồi quy tuyến tính bội) để đảm bảo tính khách quan và khoa học.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định 5 nhân tố môi trường chính ảnh hưởng tích cực đến chất lượng thông tin kế toán tại các bệnh viện công lập TP. Cần Thơ, trong đó môi trường pháp lý và giáo dục có tác động mạnh nhất.
  • Mô hình hồi quy tuyến tính bội giải thích được 68% biến thiên của chất lượng TTKT, cho thấy tính phù hợp và tin cậy của mô hình nghiên cứu.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để các bệnh viện và cơ quan quản lý xây dựng các giải pháp nâng cao chất lượng TTKT trong bối cảnh tự chủ tài chính.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện môi trường pháp lý, nâng cao năng lực kế toán viên, đầu tư hệ thống kế toán và xây dựng văn hóa minh bạch trong công tác kế toán.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các đơn vị sự nghiệp y tế công lập khác trong khu vực.

Hành động ngay hôm nay: Các bệnh viện công lập tại TP. Cần Thơ nên bắt đầu rà soát, đánh giá thực trạng TTKT hiện tại và phối hợp với các cơ quan quản lý để triển khai các giải pháp nâng cao chất lượng thông tin kế toán, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ người dân tốt hơn.