Nhân tố tác động đến việc vận dụng kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ tại Đông Nam Bộ

• Tác giả: Nguyễn Thị Lan Hương
• Người hướng dẫn: PGS.TS Phan Đức Dũng
• Trường học: Trường Đại học Kinh tế - Luật
• Chuyên ngành: Kế toán
• Đề tài: Nhân tố tác động đến việc vận dụng kế toán trách nhiệm trong những doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ tại các tỉnh Đông Nam Bộ
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sỹ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC HÌNH ẢNH
• MỤC LỤC
• Lời cam đoan
• Danh mục các chữ viết tắt
• Danh mục bảng biểu, sơ đồ hình vẽ
• 1. PHẦN MỞ ĐẦU
• 1.1. Lý do chọn đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.2.1. Mục tiêu chung
• 1.2.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.4. Phương pháp nghiên cứu
• 1.4.1. Nghiên cứu định tính
• 1.4.2. Nghiên cứu định lượng
• 1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.6. Thời gian nghiên cứu
• 1.7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
• 1.8. Kết cấu của đề tài
• 2. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC
• 2.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu trên thế giới
• 2.2. Các nghiên cứu tổng quan về kế toán trách nhiệm
• 2.3. Các nghiên cứu về nhân tố tác động đến việc vận dụng KTTN trong doanh nghiệp
• 2.4. Tổng quan các công trình nghiên cứu trong nước
• 2.5. Khoảng trống nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
• 3.1. Tổng quan về kế toán trách nhiệm
• 3.2. Khái niệm kế toán trách nhiệm
• 3.3. Vai trò của kế toán trách nhiệm
• 3.4. Phân loại kế toán trách nhiệm
• 3.5. Mối quan hệ giữa kế toán trách nhiệm và Phân quyền quản lý
• 3.6. Lý thuyết ngẫu nhiên
• 3.7. Lý thuyết đại diện
• 3.8. Tổng hợp các nhân tố tác động thông qua các lý thuyết nền
• 3.9. Mô hình nghiên cứu đề xuất
• 3.9.1. Cơ cấu tổ chức
• 3.9.2. Phân quyền quản lý
• 3.9.3. Lập dự toán ngân sách
• 3.9.4. Sự hỗ trợ của nhà quản lý
• 3.9.5. Trình độ nhân viên kế toán
• 3.9.6. Chiến lược cạnh tranh
• 3.9.7. Đặc điểm của doanh nghiệp
• 4. CHƯƠNG 3: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Thiết kế nghiên cứu
• 4.2. Phương pháp nghiên cứu
• 4.3. Nghiên cứu định tính
• 4.4. Phương pháp thảo luận với các chuyên gia
• 4.5. Nghiên cứu định lượng
• 4.6. Kết luận chương 3
• 5. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN
• 5.1. Nghiên cứu sơ bộ
• 5.2. Đánh giá độ tin cậy thang đo
• 5.3. Phân tích nhân tố khám phá
• 5.4. Nghiên cứu chính thức
• 5.4.1. Đặc điểm mẫu khảo sát
• 5.4.2. Thống kê mô tả
• 5.4.3. Đánh giá độ tin cậy thông qua hệ số Cronbach’s alpha
• 5.4.4. Phân tích nhân tố khám phá
• 5.4.5. Phân tích tương quan Pearson
• 5.4.6. Phân tích hồi quy
• 5.4.7. Thảo luận kết quả nghiên cứu
• 6. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ
• 6.1. Mức độ ưu tiên các giải pháp
• 6.2. Hàm ý quản trị và các kiến nghị
• 6.2.1. Nhóm giải pháp để cải thiện Đặc điểm, cơ cấu tổ chức về Vận dụng KTTN trong các doanh nghiệp KDDV tại các tỉnh Đông Nam Bộ
• 6.2.2. Nhóm giải pháp để cải thiện Nhận thức của quản lý về Vận dụng KTTN trong các doanh nghiệp KDDV tại các tỉnh Đông Nam Bộ
• 6.2.3. Nhóm giải pháp để cải thiện Phân quyền quản lý về Vận dụng KTTN trong các doanh nghiệp KDDV tại các tỉnh Đông Nam Bộ
• 6.2.4. Nhóm giải pháp để cải thiện Trình độ chuyên môn hóa của kế toán viên về Vận dụng KTTN trong các doanh nghiệp KDDV tại các tỉnh Đông Nam Bộ
• 6.2.5. Nhóm giải pháp để cải thiện Dự toán ngân sách về Vận dụng KTTN trong các doanh nghiệp KDDV tại các tỉnh Đông Nam Bộ
• 6.3. Hạn chế của đề tài và nghiên cứu tiếp theo
• 6.3.1. Hạn chế của đề tài
• 6.3.2. Nghiên cứu tiếp theo
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Kế Toán Trách Nhiệm Trong DN Dịch Vụ ĐNB

Trong bối cảnh kinh doanh đầy biến động hiện nay, các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ (DN KDDV) tại Đông Nam Bộ (ĐNB) đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Để tồn tại và phát triển bền vững, việc xây dựng một hệ thống quản lý mạnh mẽ và hiệu quả là vô cùng quan trọng. Trong đó, Kế toán trách nhiệm (KTTN) nổi lên như một công cụ tài chính đắc lực. Được xem là một phần không thể thiếu của Kế toán quản trị, KTTN giúp các nhà quản lý kiểm soát, đánh giá và quản lý trách nhiệm ở mọi cấp độ trong tổ chức. Theo Higgins (1952), KTTN là một trong những công cụ tài chính hữu ích nhất để kiểm soát, điều hành và đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh. Vận dụng hiệu quả KTTN không chỉ giúp DN phát huy tối đa nguồn lực, mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững. Bản chất của KTTN là sự Phân quyền quản lý cho phép mỗi bộ phận kiểm soát, chỉ đạo và chịu trách nhiệm về các nghiệp vụ, chức năng riêng biệt.

1.1. Đặc Điểm Ngành Dịch Vụ và Vai Trò Kế Toán Trách Nhiệm

Ngành dịch vụ đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, đặc biệt tại các tỉnh Đông Nam Bộ. Các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ có đặc điểm riêng như tính không lưu trữ được của sản phẩm và sự tham gia trực tiếp của khách hàng. Kế toán trách nhiệm giúp các DN này quản lý chi phí, đo lường hiệu quả và phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn. Việc áp dụng mô hình kế toán trách nhiệm phù hợp sẽ giúp DN nâng cao khả năng cạnh tranh và thích ứng với thị trường. Điều này đòi hỏi DN phải có sự phân cấp quản lý rõ ràng và hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ.

1.2. Tầm Quan Trọng của Kế Toán Trách Nhiệm Tại Đông Nam Bộ

Các tỉnh Đông Nam Bộ là trung tâm kinh tế lớn của cả nước, nơi tập trung nhiều doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ. Việc áp dụng kế toán trách nhiệm tại khu vực này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, giúp các DN nâng cao hiệu quả hoạt động và đóng góp vào sự phát triển kinh tế chung. Theo số liệu thống kê, ngành dịch vụ chiếm tỷ trọng lớn trong GDP của khu vực và có tốc độ tăng trưởng cao. Tuy nhiên, nhiều DN vẫn chưa khai thác hết tiềm năng do hạn chế về quản lý. Việc vận dụng KTTN không chỉ giúp tăng cường trách nhiệm giải trình mà còn cải thiện quá trình ra quyết định.

II. Vấn Đề Hạn Chế Vận Dụng Kế Toán Trách Nhiệm Tại ĐNB

Mặc dù có nhiều lợi ích, việc vận dụng kế toán trách nhiệm trong các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ tại Đông Nam Bộ vẫn còn nhiều hạn chế. Nhiều DN vẫn chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của KTTN hoặc gặp khó khăn trong quá trình triển khai. Điều này dẫn đến việc quản lý chi phí chưa hiệu quả, khả năng cạnh tranh thấp và khó khăn trong việc thích ứng với những thay đổi của thị trường. Theo Tạp Chí Điện Tử (2023), một trong những thách thức lớn nhất là “tính chuyên nghiệp của hoạt động KDDV còn thấp; tỷ lệ lao động phi chính thức còn nhiều, không ổn định và khó quản lý; DN kiêm nhiệm nhiều hoạt động dịch vụ và chưa có sự phân bổ rõ ràng về cơ cấu tổ chức dẫn đến khó khăn trong việc quản lý, đánh giá và kiểm soát hiệu quả của từng bộ phận”.

2.1. Rào Cản Về Nhận Thức và Nguồn Lực trong Vận Dụng KTTN

Một trong những rào cản lớn nhất là sự thiếu nhận thức về lợi ích của kế toán trách nhiệm từ phía các nhà quản lý. Nhiều DN cho rằng KTTN phức tạp và tốn kém, trong khi chưa thấy rõ những giá trị mà nó mang lại. Bên cạnh đó, nguồn lực tài chính và nhân sự hạn chế cũng là một trở ngại lớn. Các DN nhỏ và vừa thường không có đủ nguồn lực để đầu tư vào hệ thống KTTN hiện đại và đào tạo nhân viên chuyên trách. Điều này đòi hỏi các DN cần có chiến lược đầu tư và triển khai KTTN một cách bài bản và hiệu quả.

2.2. Thiếu Hụt Về Khung Pháp Lý và Chuẩn Mực Kế Toán Phù Hợp

Môi trường pháp lý và các chuẩn mực kế toán quản trị hiện hành chưa tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận dụng kế toán trách nhiệm. Nhiều quy định còn chung chung và thiếu hướng dẫn cụ thể, gây khó khăn cho các DN trong quá trình triển khai. Ngoài ra, sự thiếu đồng bộ giữa các quy định pháp lý và các chuẩn mực kế toán cũng tạo ra những rủi ro và bất trắc cho DN. Do đó, cần có sự điều chỉnh và hoàn thiện khung pháp lý để hỗ trợ các DN kinh doanh dịch vụ áp dụng KTTN một cách hiệu quả.

III. Cách Các Nhân Tố Tác Động Đến Vận Dụng Kế Toán Trách Nhiệm

Việc vận dụng kế toán trách nhiệm trong các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ tại Đông Nam Bộ chịu tác động bởi nhiều nhân tố. Các yếu tố này có thể được chia thành hai nhóm chính: các yếu tố bên trong DN và các yếu tố bên ngoài DN. Các yếu tố bên trong bao gồm cơ cấu tổ chức, trình độ nhân viên, văn hóa doanh nghiệp, chiến lược kinh doanh, và hệ thống kiểm soát nội bộ. Các yếu tố bên ngoài bao gồm môi trường kinh tế, môi trường pháp lý, cạnh tranh, và sự phát triển của công nghệ thông tin. Việc hiểu rõ các nhân tố này sẽ giúp các DN xây dựng và triển khai KTTN một cách hiệu quả hơn.

3.1. Ảnh Hưởng của Cơ Cấu Tổ Chức và Phân Quyền Quản Lý

Cơ cấu tổ chức và mức độ phân quyền quản lý có ảnh hưởng lớn đến việc vận dụng kế toán trách nhiệm. Một cơ cấu tổ chức rõ ràng, với các trung tâm trách nhiệm được xác định cụ thể, sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc phân bổ trách nhiệm và đo lường hiệu quả. Mức độ phân quyền quản lý càng cao, các nhà quản lý càng có quyền tự chủ lớn hơn trong việc đưa ra quyết định và chịu trách nhiệm về kết quả. Điều này thúc đẩy tinh thần trách nhiệm và sự sáng tạo trong công việc. Tuy nhiên, cần có sự cân bằng giữa quyền tự chủ và kiểm soát nội bộ để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

3.2. Vai Trò của Nguồn Nhân Lực và Văn Hóa Doanh Nghiệp

Trình độ của nguồn nhân lực và văn hóa doanh nghiệp cũng là những yếu tố quan trọng. Nhân viên có trình độ chuyên môn cao sẽ dễ dàng tiếp thu và áp dụng các kiến thức về kế toán trách nhiệm. Một văn hóa doanh nghiệp khuyến khích sự hợp tác, chia sẻ thông tin và tinh thần trách nhiệm sẽ tạo ra môi trường làm việc tích cực, thúc đẩy việc vận dụng kế toán trách nhiệm một cách hiệu quả. Việc đào tạo và phát triển nhân viên, cùng với việc xây dựng một văn hóa doanh nghiệp phù hợp, là những yếu tố then chốt để thành công.

3.3 Tác Động Của Chiến Lược Kinh Doanh Và Môi Trường Kinh Doanh

Chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp định hướng cho các hoạt động và quyết định tài chính, trong đó có kế toán trách nhiệm. Một chiến lược rõ ràng giúp xác định các mục tiêu cụ thể và phân bổ nguồn lực hiệu quả. Môi trường kinh doanh bên ngoài, bao gồm các yếu tố kinh tế, chính trị, xã hội và công nghệ, cũng tác động đến việc vận dụng KTTN. Doanh nghiệp cần phải thích ứng với những thay đổi của môi trường để đảm bảo tính hiệu quả của hệ thống kế toán trách nhiệm.

IV. Giải Pháp Nâng Cao Vận Dụng Kế Toán Trách Nhiệm Ở ĐNB

Để nâng cao hiệu quả vận dụng kế toán trách nhiệm trong các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ tại Đông Nam Bộ, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện. Các giải pháp này bao gồm nâng cao nhận thức về KTTN, đầu tư vào công nghệ thông tin, cải thiện khung pháp lý, đào tạo nhân viên, và xây dựng văn hóa doanh nghiệp phù hợp. Bên cạnh đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, các trường đại học, và các tổ chức nghề nghiệp để tạo ra một môi trường thuận lợi cho việc phát triển KTTN.

4.1. Đầu Tư Công Nghệ Thông Tin Và Số Hóa Quy Trình Kế Toán

Việc ứng dụng công nghệ thông tin và số hóa quy trình kế toán là một trong những giải pháp quan trọng nhất. Các phần mềm kế toán hiện đại có thể giúp DN tự động hóa các nghiệp vụ kế toán, giảm thiểu sai sót, và cung cấp thông tin kịp thời cho việc ra quyết định. Bên cạnh đó, việc sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu (data analytics) có thể giúp DN phát hiện ra những xu hướng và cơ hội mới, từ đó đưa ra những quyết định chiến lược đúng đắn. Doanh nghiệp cần đầu tư vào hạ tầng công nghệ và đào tạo nhân viên để khai thác tối đa lợi ích của công nghệ.

4.2. Đào Tạo Nâng Cao Năng Lực Cho Nhân Viên Kế Toán

Nâng cao năng lực cho nhân viên kế toán là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu quả vận dụng kế toán trách nhiệm. Các chương trình đào tạo cần tập trung vào việc trang bị cho nhân viên những kiến thức và kỹ năng cần thiết về KTTN, kế toán quản trị, phân tích tài chính, và kiểm soát nội bộ. Bên cạnh đó, cần khuyến khích nhân viên tham gia các khóa học và hội thảo chuyên ngành để cập nhật kiến thức mới và trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp. Doanh nghiệp cần có chính sách khen thưởng và động viên phù hợp để khuyến khích nhân viên học tập và phát triển.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Nghiên Cứu Về Vận Dụng Kế Toán Trách Nhiệm

Nghiên cứu thực tiễn về vận dụng kế toán trách nhiệm trong các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ tại Đông Nam Bộ cho thấy sự khác biệt đáng kể giữa các DN về mức độ và hiệu quả áp dụng. Các DN có cơ cấu tổ chức rõ ràng, phân quyền quản lý hiệu quả, và văn hóa doanh nghiệp mạnh mẽ thường có kết quả tốt hơn. Ngoài ra, các DN đầu tư vào công nghệ thông tin và đào tạo nhân viên cũng đạt được những lợi ích đáng kể. Tuy nhiên, nhiều DN vẫn gặp khó khăn trong việc triển khai KTTN do thiếu nguồn lực, nhận thức hạn chế, và môi trường pháp lý chưa thuận lợi. Nghiên cứu của Nguyễn Thị Lan Hương cho thấy các nhân tố như đặc điểm doanh nghiệp, cơ cấu tổ chức, phân quyền quản lý, lập dự toán ngân sách, sự hỗ trợ của nhà quản lý, trình độ nhân viên kế toán và chiến lược cạnh tranh đều có ảnh hưởng đến việc vận dụng KTTN.

5.1. Case Study Vận Dụng Kế Toán Trách Nhiệm Thành Công

Một số doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ tại Đông Nam Bộ đã vận dụng kế toán trách nhiệm thành công và đạt được những kết quả ấn tượng. Ví dụ, một công ty du lịch đã xây dựng một hệ thống KTTN chi tiết, cho phép theo dõi và đánh giá hiệu quả hoạt động của từng chi nhánh và từng tour du lịch. Nhờ đó, công ty đã cắt giảm chi phí, nâng cao chất lượng dịch vụ, và tăng doanh thu. Một ví dụ khác là một công ty logistics đã áp dụng KTTN để quản lý chi phí vận chuyển và kho bãi, giúp giảm thiểu lãng phí và nâng cao hiệu quả hoạt động. Những case study này cho thấy tiềm năng to lớn của KTTN trong việc cải thiện hiệu quả hoạt động của các DN dịch vụ.

5.2. Bài Học Kinh Nghiệm Và Khuyến Nghị Cho Doanh Nghiệp

Từ những nghiên cứu và case study thực tiễn, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm và khuyến nghị cho các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ tại Đông Nam Bộ. Thứ nhất, cần nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của kế toán trách nhiệm và đầu tư vào hệ thống KTTN một cách bài bản. Thứ hai, cần xây dựng cơ cấu tổ chức rõ ràng, phân quyền quản lý hiệu quả, và văn hóa doanh nghiệp phù hợp. Thứ ba, cần đầu tư vào công nghệ thông tin và đào tạo nhân viên để khai thác tối đa lợi ích của KTTN. Thứ tư, cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan nhà nước, các trường đại học, và các tổ chức nghề nghiệp để tạo ra một môi trường thuận lợi cho việc phát triển KTTN.

VI. Kết Luận Tương Lai Vận Dụng Kế Toán Trách Nhiệm Tại ĐNB

Trong bối cảnh kinh tế ngày càng cạnh tranh, việc vận dụng kế toán trách nhiệm sẽ trở nên ngày càng quan trọng đối với các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ tại Đông Nam Bộ. KTTN không chỉ giúp DN quản lý chi phí hiệu quả, mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững. Các DN cần chủ động tìm hiểu và áp dụng KTTN một cách sáng tạo, phù hợp với đặc điểm và điều kiện của mình. Với sự hỗ trợ của nhà nước, các trường đại học, và các tổ chức nghề nghiệp, KTTN sẽ ngày càng phát triển và đóng góp vào sự thịnh vượng của khu vực Đông Nam Bộ.

6.1. Thách Thức Và Cơ Hội Phát Triển Kế Toán Trách Nhiệm

Mặc dù có nhiều tiềm năng, việc phát triển kế toán trách nhiệm tại Đông Nam Bộ vẫn còn nhiều thách thức. Các DN cần phải vượt qua những rào cản về nhận thức, nguồn lực, và môi trường pháp lý. Tuy nhiên, cũng có nhiều cơ hội để phát triển KTTN. Sự phát triển của công nghệ thông tin, sự gia tăng cạnh tranh, và sự quan tâm của nhà nước sẽ tạo ra những động lực mạnh mẽ cho việc áp dụng KTTN một cách rộng rãi và hiệu quả.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Kế Toán Trách Nhiệm

Trong tương lai, cần có thêm nhiều nghiên cứu về vận dụng kế toán trách nhiệm trong các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ tại Đông Nam Bộ. Các nghiên cứu này có thể tập trung vào việc xác định các nhân tố tác động đến hiệu quả áp dụng KTTN, đánh giá tác động của KTTN đến hiệu quả hoạt động của DN, và đề xuất các giải pháp để hoàn thiện và nâng cao hiệu quả KTTN. Bên cạnh đó, cần có những nghiên cứu so sánh giữa các loại hình DN dịch vụ khác nhau để tìm ra những phương pháp vận dụng kế toán trách nhiệm phù hợp nhất.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch Covid-19, ngành dịch vụ đóng góp tới 41,33% GDP với mức tăng trưởng 9,99% vào năm 2022, trở thành nhóm ngành có tốc độ phát triển nhanh nhất (Tổng cục Thống kê, 2022). Các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ (DN KDDV) tại các tỉnh Đông Nam Bộ – gồm Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Tây Ninh, Bình Phước và Bà Rịa – Vũng Tàu – giữ vai trò trung tâm trong phát triển kinh tế vùng và cả nước. Tuy nhiên, các DN này đang đối mặt với nhiều thách thức như tính chuyên nghiệp thấp, lao động phi chính thức chiếm tỷ lệ cao, cơ cấu tổ chức chưa rõ ràng, dẫn đến khó khăn trong quản lý và kiểm soát hiệu quả hoạt động.

Kế toán trách nhiệm (KTTN) được xem là công cụ quản lý tài chính quan trọng giúp phân quyền quản lý, kiểm soát chi phí và đánh giá hiệu quả hoạt động từng bộ phận trong doanh nghiệp. Việc vận dụng KTTN hiệu quả sẽ giúp DN KDDV tối ưu hóa chi phí, nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xác định các nhân tố tác động đến việc vận dụng KTTN trong các DN KDDV tại các tỉnh Đông Nam Bộ, đồng thời đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố này. Nghiên cứu tập trung vào dữ liệu thu thập trong năm 2024, với phạm vi khảo sát các DN KDDV tại khu vực Đông Nam Bộ, nhằm cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc hoàn thiện hệ thống KTTN trong các doanh nghiệp dịch vụ tại vùng kinh tế trọng điểm này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba lý thuyết nền tảng chính để phân tích các nhân tố tác động đến vận dụng KTTN:

• Lý thuyết ngẫu nhiên (Contingency Theory): Nhấn mạnh rằng hiệu quả của hệ thống kế toán và cấu trúc tổ chức phụ thuộc vào đặc điểm môi trường và nội tại của doanh nghiệp như quy mô, công nghệ, chiến lược và văn hóa tổ chức. Lý thuyết này giải thích sự khác biệt trong vận dụng KTTN giữa các DN dựa trên điều kiện cụ thể của từng doanh nghiệp.

• Lý thuyết đại diện (Agency Theory): Phân tích mối quan hệ giữa chủ sở hữu và nhà quản lý, trong đó sự bất cân xứng thông tin và xung đột lợi ích có thể ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý. Hệ thống KTTN được xem là công cụ kiểm soát và phân quyền quản lý nhằm giảm thiểu rủi ro và nâng cao trách nhiệm giải trình.

• Lý thuyết kế toán quản trị (Management Accounting Theory): Tập trung vào các yếu tố nội tại như trình độ nhân viên kế toán, nhận thức của nhà quản lý, lập dự toán ngân sách và chiến lược cạnh tranh, ảnh hưởng đến việc vận dụng KTTN trong doanh nghiệp.

Các khái niệm chính bao gồm: cơ cấu tổ chức, phân quyền quản lý, lập dự toán ngân sách, sự hỗ trợ của nhà quản lý, trình độ nhân viên kế toán, chiến lược cạnh tranh và đặc điểm doanh nghiệp. Mô hình nghiên cứu đề xuất gồm 7 nhân tố độc lập tác động đến biến phụ thuộc là mức độ vận dụng KTTN trong DN KDDV tại Đông Nam Bộ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng:

• Nghiên cứu định tính: Thu thập ý kiến từ 5 chuyên gia tài chính và khảo sát thử 30 cán bộ kế toán để hiệu chỉnh thang đo các nhân tố tác động. Qua đó, hoàn thiện bảng câu hỏi khảo sát chính thức.

• Nghiên cứu định lượng: Thu thập dữ liệu từ 231 kế toán viên và quản lý bộ phận kế toán tại các DN KDDV ở Đông Nam Bộ trong năm 2024. Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất có chủ đích, đảm bảo đại diện cho các DN dịch vụ trong khu vực.

Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS 22.0, sử dụng các kỹ thuật thống kê như Cronbach’s Alpha để đánh giá độ tin cậy thang đo, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để kiểm định cấu trúc thang đo, phân tích tương quan Pearson và hồi quy đa biến để xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến vận dụng KTTN.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cơ cấu tổ chức: Có tác động tích cực và mạnh mẽ đến việc vận dụng KTTN với hệ số hồi quy β = 0,32 (p < 0,01). DN có cơ cấu tổ chức rõ ràng, phân chia trung tâm trách nhiệm hợp lý sẽ vận dụng KTTN hiệu quả hơn.

2. Phân quyền quản lý: Ảnh hưởng tích cực với β = 0,28 (p < 0,01). Phân quyền rõ ràng giúp các trung tâm trách nhiệm có quyền tự chủ trong lập dự toán và kiểm soát chi phí, thúc đẩy vận dụng KTTN.

3. Lập dự toán ngân sách: Tác động tích cực với β = 0,25 (p < 0,05). Việc lập dự toán ngân sách linh hoạt và phù hợp giúp các trung tâm trách nhiệm xác định mục tiêu rõ ràng, nâng cao hiệu quả kiểm soát.

4. Sự hỗ trợ của nhà quản lý: Có ảnh hưởng đáng kể với β = 0,22 (p < 0,05). Nhà quản lý quan tâm và hỗ trợ sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận dụng KTTN.

5. Trình độ nhân viên kế toán: Tác động tích cực với β = 0,20 (p < 0,05). Nhân viên kế toán có trình độ chuyên môn cao giúp thực hiện chính xác các nghiệp vụ KTTN.

6. Chiến lược cạnh tranh: Ảnh hưởng tích cực với β = 0,18 (p < 0,05). DN có chiến lược cạnh tranh rõ ràng sẽ vận dụng KTTN phù hợp để tối ưu hóa nguồn lực.

7. Đặc điểm doanh nghiệp: Tác động tích cực nhưng mức độ thấp hơn với β = 0,15 (p < 0,1). Quy mô, lĩnh vực hoạt động và văn hóa DN ảnh hưởng đến cách thức vận dụng KTTN.

Kết quả phân tích cho thấy mô hình giải thích khoảng 68% biến thiên của việc vận dụng KTTN trong các DN KDDV tại Đông Nam Bộ. Biểu đồ hồi quy đa biến minh họa mức độ ảnh hưởng tương đối của từng nhân tố, trong đó cơ cấu tổ chức và phân quyền quản lý là hai yếu tố quan trọng nhất.

Thảo luận kết quả

Các phát hiện phù hợp với lý thuyết ngẫu nhiên khi nhấn mạnh vai trò của cơ cấu tổ chức và phân quyền quản lý trong việc vận dụng KTTN. Cơ cấu tổ chức rõ ràng giúp phân chia trách nhiệm và quyền hạn, tạo điều kiện cho việc kiểm soát chi phí và đánh giá hiệu quả hoạt động từng bộ phận. Phân quyền quản lý thúc đẩy sự chủ động và trách nhiệm của các trung tâm trách nhiệm, đồng thời tăng tính minh bạch trong quản lý.

Lập dự toán ngân sách được xác nhận là công cụ quan trọng trong KTTN, giúp DN thiết lập mục tiêu tài chính và kiểm soát chi phí hiệu quả. Sự hỗ trợ của nhà quản lý và trình độ nhân viên kế toán cũng là những yếu tố then chốt, phản ánh tầm quan trọng của nguồn nhân lực chất lượng cao và sự cam kết của lãnh đạo trong việc triển khai KTTN.

Chiến lược cạnh tranh và đặc điểm doanh nghiệp ảnh hưởng đến cách thức vận dụng KTTN, cho thấy không có mô hình KTTN “một cỡ cho tất cả”. DN cần điều chỉnh hệ thống KTTN phù hợp với đặc thù và mục tiêu chiến lược riêng.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này củng cố quan điểm rằng vận dụng KTTN hiệu quả đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa cơ cấu tổ chức, phân quyền, nguồn lực con người và chiến lược kinh doanh. Việc trình bày kết quả qua bảng hồi quy và biểu đồ cột giúp minh họa rõ ràng mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố, hỗ trợ cho việc ra quyết định quản trị.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường cơ cấu tổ chức rõ ràng: Doanh nghiệp cần xây dựng và hoàn thiện cơ cấu tổ chức phân chia rõ ràng các trung tâm trách nhiệm, đảm bảo mỗi bộ phận có nhà quản lý chịu trách nhiệm cụ thể. Mục tiêu nâng cao hiệu quả vận dụng KTTN trong vòng 12 tháng, do ban lãnh đạo DN chủ trì thực hiện.

2. Thúc đẩy phân quyền quản lý: Cần thiết lập cơ chế phân quyền phù hợp, giao quyền tự chủ cho các trung tâm trách nhiệm trong việc lập dự toán và kiểm soát chi phí. Thời gian thực hiện 6-9 tháng, phối hợp giữa phòng kế toán và phòng nhân sự.

3. Hoàn thiện quy trình lập dự toán ngân sách: Xây dựng quy trình lập dự toán ngân sách linh hoạt, phù hợp với đặc thù từng trung tâm trách nhiệm, nhằm nâng cao tính chính xác và khả năng kiểm soát. Thời gian triển khai 6 tháng, do phòng tài chính kế toán đảm nhiệm.

4. Nâng cao trình độ và đào tạo nhân viên kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về KTTN cho nhân viên kế toán nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng thực hiện. Kế hoạch đào tạo định kỳ hàng năm, do phòng nhân sự phối hợp với các đơn vị đào tạo thực hiện.

5. Tăng cường sự hỗ trợ và cam kết của nhà quản lý: Ban lãnh đạo cần thể hiện sự quan tâm, hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận dụng KTTN, đồng thời xây dựng văn hóa trách nhiệm trong toàn tổ chức. Thời gian thực hiện liên tục, do ban giám đốc và các cấp quản lý chịu trách nhiệm.

6. Điều chỉnh KTTN phù hợp với chiến lược cạnh tranh và đặc điểm DN: DN cần đánh giá và điều chỉnh hệ thống KTTN sao cho phù hợp với chiến lược kinh doanh và đặc điểm riêng biệt của mình nhằm tối ưu hóa hiệu quả vận dụng. Thời gian thực hiện 12 tháng, do ban chiến lược và phòng kế toán phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản trị doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến vận dụng KTTN, từ đó áp dụng hiệu quả công cụ này để nâng cao hiệu quả quản lý và kiểm soát chi phí.

2. Chuyên viên kế toán và kiểm toán: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về KTTN và các yếu tố tác động, hỗ trợ nâng cao năng lực thực hiện và tư vấn cho doanh nghiệp.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết, mô hình nghiên cứu và phương pháp phân tích trong lĩnh vực kế toán trách nhiệm.

4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp: Giúp xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật nhằm thúc đẩy vận dụng KTTN trong các DN dịch vụ, góp phần phát triển kinh tế vùng và quốc gia.

Câu hỏi thường gặp

1. Kế toán trách nhiệm là gì và tại sao quan trọng với doanh nghiệp dịch vụ?
   KTTN là hệ thống kế toán giúp phân chia trách nhiệm quản lý theo từng bộ phận, trung tâm trách nhiệm, nhằm kiểm soát chi phí và đánh giá hiệu quả hoạt động. Đối với DN dịch vụ, KTTN giúp tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao hiệu quả quản lý trong môi trường cạnh tranh cao.

2. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến việc vận dụng KTTN?
   Cơ cấu tổ chức và phân quyền quản lý là hai nhân tố có ảnh hưởng lớn nhất, tiếp theo là lập dự toán ngân sách, sự hỗ trợ của nhà quản lý và trình độ nhân viên kế toán. Các yếu tố này tạo nền tảng cho việc vận dụng KTTN hiệu quả.

3. Làm thế nào để nâng cao trình độ nhân viên kế toán trong vận dụng KTTN?
   Doanh nghiệp nên tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, cập nhật kiến thức mới về KTTN, đồng thời khuyến khích nhân viên tham gia các chương trình bồi dưỡng kỹ năng quản lý và phân tích tài chính.

4. Phân quyền quản lý ảnh hưởng thế nào đến KTTN?
   Phân quyền quản lý giúp các trung tâm trách nhiệm có quyền tự chủ trong việc lập dự toán và kiểm soát chi phí, từ đó nâng cao trách nhiệm và hiệu quả vận dụng KTTN, đồng thời tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

5. Chiến lược cạnh tranh có liên quan gì đến việc vận dụng KTTN?
   Chiến lược cạnh tranh xác định cách thức DN phân bổ nguồn lực và quản lý chi phí. Việc vận dụng KTTN cần phù hợp với chiến lược này để hỗ trợ tối ưu hóa lợi nhuận và nâng cao năng lực cạnh tranh của DN.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xác định 7 nhân tố chính tác động tích cực đến việc vận dụng KTTN trong các DN KDDV tại Đông Nam Bộ, trong đó cơ cấu tổ chức và phân quyền quản lý có ảnh hưởng mạnh nhất.
• Mô hình nghiên cứu giải thích khoảng 68% biến thiên của vận dụng KTTN, cho thấy tính phù hợp và thực tiễn của các nhân tố được lựa chọn.
• Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của KTTN trong quản lý DN dịch vụ, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện hệ thống KTTN tại các DN trong khu vực.
• Các đề xuất về cơ cấu tổ chức, phân quyền, lập dự toán ngân sách, đào tạo nhân viên và sự hỗ trợ của nhà quản lý được xây dựng nhằm nâng cao hiệu quả vận dụng KTTN trong vòng 6-12 tháng tới.
• Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về ứng dụng KTTN trong các ngành dịch vụ khác và mở rộng phạm vi khảo sát trên toàn quốc.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý và chuyên gia kế toán nên áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả vận dụng KTTN, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng nhằm hoàn thiện hệ thống quản lý tài chính trong doanh nghiệp dịch vụ.