Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh kinh tế phát triển năng động của tỉnh Bình Dương, các công ty xây dựng đóng vai trò quan trọng trong việc đóng góp vào sản lượng GDP của tỉnh. Theo ước tính, Bình Dương là một trong những tỉnh có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao nhất khu vực miền Đông Nam Bộ, với nhiều doanh nghiệp xây dựng có tiềm lực kinh tế mạnh. Tuy nhiên, môi trường kinh doanh ngày càng biến động nhanh chóng đã đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc áp dụng các công cụ quản lý hiện đại, trong đó có kế toán trách nhiệm (KTTN), nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và vận hành doanh nghiệp. Thực tế cho thấy, nhiều công ty xây dựng tại Bình Dương chưa quan tâm hoặc vận dụng chưa hiệu quả kế toán trách nhiệm, dẫn đến khó khăn trong việc kiểm soát chi phí, đánh giá hiệu quả hoạt động các bộ phận và nâng cao trách nhiệm quản lý.
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xác định các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng kế toán trách nhiệm trong các công ty xây dựng tỉnh Bình Dương, đồng thời đo lường mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố. Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2018, tập trung vào các công ty xây dựng trên địa bàn tỉnh. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại các doanh nghiệp xây dựng mà còn hỗ trợ nâng cao hiệu quả hoạt động quản trị, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành xây dựng tại Bình Dương. Các chỉ số đánh giá như mức độ nhận thức của nhà quản lý, quy mô công ty, cơ cấu tổ chức, sự phân quyền và trình độ nhân viên kế toán được xem xét kỹ lưỡng nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về thực trạng vận dụng KTTN.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về kế toán trách nhiệm, trong đó nổi bật là mô hình của Don và Marynne (2005) với bốn yếu tố cơ bản: trách nhiệm được xác định, các biện pháp thực hiện được thiết lập, hiệu suất được đo lường và cá nhân được khen thưởng. Ngoài ra, các nghiên cứu của Eman Al Hanini (2013) và Tran Trung Tuan (2017) cũng được kế thừa để mở rộng mô hình với các nhân tố như cơ cấu tổ chức, sự phân quyền, và nhận thức của nhà quản lý.
Các khái niệm chính bao gồm:
- Kế toán trách nhiệm (KTTN): Hệ thống thu thập, xử lý và truyền đạt thông tin tài chính liên quan đến trách nhiệm của từng nhà quản lý trong tổ chức nhằm đánh giá hiệu quả hoạt động và trách nhiệm quản lý.
- Trung tâm trách nhiệm: Các bộ phận trong doanh nghiệp được phân loại thành trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu, trung tâm lợi nhuận và trung tâm đầu tư, mỗi loại có phạm vi trách nhiệm và chỉ tiêu đánh giá riêng.
- Phân cấp quản lý và cơ cấu tổ chức: Sự phân chia quyền hạn và trách nhiệm rõ ràng giữa các cấp quản lý, tạo điều kiện cho việc áp dụng KTTN hiệu quả.
- Các nhân tố ảnh hưởng: Quy mô công ty, nhận thức của nhà quản lý, cơ cấu tổ chức, sự phân quyền và trình độ nhân viên kế toán.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa định tính và định lượng. Giai đoạn định tính được thực hiện qua thảo luận nhóm với 5 chuyên gia trong lĩnh vực kế toán quản trị và xây dựng nhằm điều chỉnh thang đo và thiết kế bảng câu hỏi phù hợp với thực tế các công ty xây dựng tại Bình Dương. Giai đoạn định lượng tiến hành khảo sát với 215 bảng câu hỏi được phát ra, trong đó mẫu chính thức sau lọc là 215 người tham gia gồm các nhà quản lý và nhân viên kế toán tại các công ty xây dựng trên địa bàn tỉnh.
Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS 22.0, bao gồm kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc thang đo, kiểm định mô hình hồi quy tuyến tính bội để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố độc lập đến biến phụ thuộc là vận dụng kế toán trách nhiệm. Cỡ mẫu 215 được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên phi xác suất nhằm đảm bảo tính đại diện cho các công ty xây dựng tại Bình Dương trong năm 2018.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Quy mô công ty có ảnh hưởng tích cực đến vận dụng KTTN: Kết quả hồi quy cho thấy quy mô công ty có hệ số tác động dương và ý nghĩa thống kê (p < 0.05), với mức độ ảnh hưởng khoảng 0.25. Các công ty có quy mô lớn hơn có xu hướng áp dụng hệ thống kế toán trách nhiệm chặt chẽ và chuyên nghiệp hơn.
Nhận thức của nhà quản lý về KTTN là nhân tố quan trọng nhất: Nhận thức của nhà quản lý có hệ số tác động cao nhất trong mô hình (khoảng 0.35), cho thấy khi nhà quản lý hiểu rõ lợi ích và vai trò của KTTN, việc vận dụng hệ thống này được thực hiện hiệu quả hơn.
Cơ cấu tổ chức và sự phân quyền có tác động tích cực: Cơ cấu tổ chức và sự phân quyền đều có ảnh hưởng cùng chiều với vận dụng KTTN, với hệ số lần lượt là 0.20 và 0.18. Các công ty có cơ cấu tổ chức rõ ràng, phân quyền hợp lý sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng KTTN.
Trình độ nhân viên kế toán cũng đóng vai trò quan trọng: Trình độ nhân viên kế toán có tác động tích cực với hệ số khoảng 0.15, cho thấy nhân viên có trình độ chuyên môn cao sẽ hỗ trợ tốt hơn cho việc vận dụng KTTN trong doanh nghiệp.
Thảo luận kết quả
Các phát hiện trên phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước, khẳng định vai trò then chốt của nhận thức nhà quản lý và quy mô công ty trong việc áp dụng kế toán trách nhiệm. Việc cơ cấu tổ chức và phân quyền rõ ràng giúp phân định trách nhiệm và quyền hạn, từ đó nâng cao hiệu quả kiểm soát và đánh giá thành quả. Trình độ nhân viên kế toán cao cũng góp phần nâng cao chất lượng thông tin và báo cáo, hỗ trợ nhà quản lý ra quyết định chính xác.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng tương đối của từng nhân tố, hoặc bảng hồi quy chi tiết các hệ số và mức ý nghĩa. So sánh với các nghiên cứu tại các ngành khác như dệt may hay ngân hàng, kết quả nghiên cứu tại các công ty xây dựng tỉnh Bình Dương có sự tương đồng về các nhân tố ảnh hưởng nhưng có đặc thù riêng do tính chất sản phẩm xây dựng phức tạp, thời gian thi công dài và chi phí lớn.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao nhận thức của nhà quản lý về kế toán trách nhiệm: Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo chuyên sâu về lợi ích và phương pháp vận dụng KTTN nhằm tăng cường hiểu biết và cam kết của lãnh đạo công ty. Thời gian thực hiện trong 6-12 tháng, chủ thể là phòng nhân sự phối hợp với ban giám đốc.
Hoàn thiện cơ cấu tổ chức và phân quyền rõ ràng: Xây dựng và điều chỉnh cơ cấu tổ chức theo hướng phân chia các trung tâm trách nhiệm rõ ràng, đồng thời phân quyền phù hợp để tạo điều kiện cho việc kiểm soát và đánh giá hiệu quả. Thời gian thực hiện 12 tháng, chủ thể là ban lãnh đạo công ty và phòng tổ chức hành chính.
Đầu tư nâng cao trình độ nhân viên kế toán: Tăng cường tuyển dụng nhân sự có trình độ chuyên môn cao, đồng thời tổ chức đào tạo nâng cao kỹ năng kế toán quản trị và kế toán trách nhiệm. Thời gian thực hiện liên tục, chủ thể là phòng nhân sự và phòng kế toán.
Xây dựng hệ thống báo cáo và chỉ tiêu đánh giá thành quả: Thiết lập các báo cáo đánh giá thành quả trung tâm trách nhiệm theo định kỳ, áp dụng các chỉ tiêu đánh giá phù hợp với đặc thù ngành xây dựng nhằm hỗ trợ việc ra quyết định và kiểm soát hiệu quả. Thời gian thực hiện 6 tháng, chủ thể là phòng kế toán và ban giám đốc.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Nhà quản lý doanh nghiệp xây dựng: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến vận dụng kế toán trách nhiệm, từ đó cải thiện công tác quản lý và kiểm soát chi phí, nâng cao hiệu quả hoạt động.
Chuyên viên kế toán và kiểm toán: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về kế toán trách nhiệm trong ngành xây dựng, hỗ trợ trong việc thiết kế và vận hành hệ thống kế toán phù hợp.
Giảng viên và nghiên cứu sinh ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu liên quan đến kế toán quản trị và kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp xây dựng.
Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức tư vấn: Hỗ trợ xây dựng chính sách, hướng dẫn và tư vấn cho các doanh nghiệp xây dựng trong việc áp dụng các công cụ quản lý hiện đại nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh.
Câu hỏi thường gặp
Kế toán trách nhiệm là gì và tại sao quan trọng với công ty xây dựng?
Kế toán trách nhiệm là hệ thống thu thập và báo cáo thông tin tài chính liên quan đến trách nhiệm của từng bộ phận trong doanh nghiệp. Nó giúp đánh giá hiệu quả hoạt động và trách nhiệm quản lý, đặc biệt quan trọng trong ngành xây dựng do tính phức tạp và chi phí lớn của các dự án.Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến việc vận dụng kế toán trách nhiệm?
Nhận thức của nhà quản lý và quy mô công ty là hai nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất, theo kết quả nghiên cứu với hệ số tác động lần lượt khoảng 0.35 và 0.25.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả vận dụng kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp?
Cần nâng cao nhận thức của nhà quản lý, hoàn thiện cơ cấu tổ chức và phân quyền, đào tạo nhân viên kế toán có trình độ cao, đồng thời xây dựng hệ thống báo cáo và chỉ tiêu đánh giá phù hợp.Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp nghiên cứu định tính qua thảo luận nhóm và nghiên cứu định lượng qua khảo sát bảng câu hỏi với 215 mẫu, phân tích bằng phần mềm SPSS.Kế toán trách nhiệm có thể giúp doanh nghiệp xây dựng kiểm soát chi phí như thế nào?
Kế toán trách nhiệm phân chia doanh nghiệp thành các trung tâm chi phí, doanh thu, lợi nhuận, giúp theo dõi và so sánh chi phí thực tế với dự toán, từ đó phát hiện sai lệch và điều chỉnh kịp thời nhằm kiểm soát chi phí hiệu quả.
Kết luận
- Luận văn đã xác định và đo lường năm nhân tố chính ảnh hưởng đến vận dụng kế toán trách nhiệm trong các công ty xây dựng tỉnh Bình Dương gồm: quy mô công ty, nhận thức nhà quản lý, cơ cấu tổ chức, sự phân quyền và trình độ nhân viên kế toán.
- Nhận thức của nhà quản lý được xác định là nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất, nhấn mạnh vai trò của lãnh đạo trong việc thúc đẩy áp dụng KTTN.
- Kết quả nghiên cứu góp phần hoàn thiện lý thuyết và thực tiễn về kế toán trách nhiệm trong ngành xây dựng, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các đề xuất chính sách và giải pháp quản lý.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp nâng cao nhận thức, hoàn thiện cơ cấu tổ chức và đào tạo nhân sự trong vòng 6-12 tháng tới nhằm nâng cao hiệu quả vận dụng KTTN.
- Khuyến khích các doanh nghiệp xây dựng và nhà quản lý nghiên cứu, áp dụng kết quả luận văn để cải thiện công tác quản trị và phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh ngày càng cạnh tranh.