Tổng quan nghiên cứu

Ngành sữa Việt Nam đang chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ với mức tăng trưởng kép hàng năm đạt khoảng 11% trong giai đoạn 2010-2016, và doanh số tiêu thụ sữa trong quý 1 năm 2017 đạt khoảng 18.7 nghìn tỷ đồng, tăng 13.9% so với cùng kỳ năm trước. FrieslandCampina Việt Nam (FCV) hiện giữ vị trí thứ hai trên thị trường sữa nước với 25,7% thị phần và đứng thứ ba trong phân khúc sữa bột với 15,8%. Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt với nhiều thương hiệu nội địa và quốc tế, việc tối ưu hóa chuỗi cung ứng trở thành yếu tố sống còn để nâng cao năng lực cạnh tranh và chiếm lĩnh thị phần.

Luận văn tập trung nghiên cứu các yếu tố tác động đến mức độ hợp tác trong chuỗi cung ứng của FCV tại khu vực Đông Nam Bộ, nhằm mục tiêu xác định các nhân tố ảnh hưởng và mức độ tác động của chúng đến sự hợp tác giữa FCV với các đối tác cung ứng nguyên liệu và phân phối sản phẩm. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các doanh nghiệp cung ứng, sản xuất, phân phối và tiêu thụ sữa tại các tỉnh thành như TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa-Vũng Tàu, Tây Ninh và Bình Phước trong giai đoạn 2017-2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản trị chuỗi cung ứng, giúp FCV gia tăng sức cạnh tranh, giảm chi phí và phát triển bền vững trong ngành sữa Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị chuỗi cung ứng (SCM) hiện đại, tập trung vào các khái niệm chính như:

  • Chuỗi cung ứng (Supply Chain - SC): Là mạng lưới các tổ chức liên kết từ cung ứng nguyên liệu đến phân phối sản phẩm cuối cùng, bao gồm các dòng chảy vật lý, thông tin và tài chính.
  • Quản trị chuỗi cung ứng (Supply Chain Management - SCM): Là quá trình tích hợp, phối hợp và kiểm soát các hoạt động trong chuỗi nhằm tối ưu hóa giá trị khách hàng và giảm chi phí tổng thể.
  • Mức độ hợp tác trong chuỗi cung ứng (Collaboration): Là sự phối hợp chặt chẽ giữa các thành viên trong chuỗi nhằm chia sẻ thông tin, nguồn lực và rủi ro để đạt mục tiêu chung.
  • Các nhân tố ảnh hưởng đến hợp tác: Bao gồm sự tín nhiệm (Trust), mức độ thuần thục trong giao dịch (Maturity), văn hóa hợp tác (Culture), năng lực lãnh đạo (Leadership), chính sách giá (Price Policy), chiến lược phát triển sản phẩm mới (New Product), công nghệ thông tin (Information Technology) và chia sẻ thông tin (Information Sharing).

Khung nghiên cứu đề xuất mô hình tác động của tám nhân tố trên đến mức độ hợp tác trong chuỗi cung ứng sữa của FCV, dựa trên tổng hợp các nghiên cứu quốc tế và trong nước.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 300 doanh nghiệp cung ứng, sản xuất, phân phối và tiêu thụ sữa tại khu vực Đông Nam Bộ trong năm 2017-2018, cùng với phỏng vấn chuyên gia.
  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích (purposive sampling) nhằm đảm bảo đại diện cho các thành phần trong chuỗi cung ứng sữa.
  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm SPSS để thực hiện các phân tích thống kê gồm kiểm định độ tin cậy thang đo (Cronbach’s Alpha), phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các biến, kiểm định hệ số tương quan và phân tích hồi quy đa biến (Regression Analysis) để đánh giá mức độ tác động của các nhân tố đến mức độ hợp tác.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ tháng 4/2018, phân tích và xử lý dữ liệu trong vòng 6 tháng tiếp theo, hoàn thiện báo cáo luận văn vào tháng 7/2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của chính sách giá: Chính sách giá có tác động tích cực và mạnh mẽ đến mức độ hợp tác trong chuỗi cung ứng với hệ số hồi quy đạt khoảng 0.35, cho thấy việc điều chỉnh giá hợp lý giúp tăng cường sự tin tưởng và cam kết giữa các đối tác.
  2. Vai trò của công nghệ thông tin: Việc áp dụng công nghệ thông tin trong chia sẻ dữ liệu và quản lý chuỗi cung ứng có ảnh hưởng đáng kể (khoảng 30%) đến mức độ hợp tác, giúp cải thiện hiệu quả giao tiếp và giảm thiểu sai sót trong quá trình phối hợp.
  3. Năng lực lãnh đạo: Năng lực lãnh đạo của doanh nghiệp trung tâm (FCV) đóng vai trò then chốt, ảnh hưởng khoảng 25% đến sự hợp tác, thể hiện qua khả năng điều phối, tạo động lực và giải quyết mâu thuẫn trong chuỗi.
  4. Mức độ tín nhiệm và thuần thục: Sự tín nhiệm giữa các đối tác và mức độ thuần thục trong giao dịch có tác động tích cực, chiếm khoảng 20-22%, góp phần xây dựng mối quan hệ bền vững và giảm thiểu rủi ro.
  5. Chia sẻ thông tin và chiến lược phát triển sản phẩm mới: Hai yếu tố này cũng có ảnh hưởng tích cực nhưng mức độ thấp hơn, khoảng 15-18%, cho thấy tầm quan trọng của việc minh bạch thông tin và đổi mới sản phẩm trong hợp tác chuỗi cung ứng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy các yếu tố về chính sách giá và công nghệ thông tin là những nhân tố có tác động mạnh nhất đến mức độ hợp tác trong chuỗi cung ứng sữa của FCV. Điều này phù hợp với các nghiên cứu quốc tế, trong đó việc điều chỉnh giá linh hoạt giúp cân bằng lợi ích giữa các bên, còn công nghệ thông tin là công cụ hỗ trợ chia sẻ dữ liệu hiệu quả, giảm thiểu chi phí và thời gian giao tiếp.

Năng lực lãnh đạo được xác định là yếu tố quan trọng trong việc thúc đẩy sự hợp tác, bởi lãnh đạo có vai trò định hướng, giải quyết xung đột và tạo môi trường tin cậy. Mức độ tín nhiệm và thuần thục trong giao dịch cũng là nền tảng cho sự hợp tác bền vững, đồng thời góp phần giảm thiểu chi phí giao dịch và rủi ro.

Các yếu tố chia sẻ thông tin và chiến lược phát triển sản phẩm mới tuy có tác động thấp hơn nhưng vẫn cần được chú trọng để duy trì sự linh hoạt và đổi mới trong chuỗi cung ứng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ tác động (%) của từng nhân tố, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt về ảnh hưởng.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành gỗ tại Việt Nam và các ngành công nghiệp khác, nghiên cứu này bổ sung thêm các nhân tố mới như chính sách giá và năng lực lãnh đạo, phù hợp với đặc thù ngành sữa và môi trường kinh doanh tại Việt Nam.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường chính sách giá linh hoạt: FCV cần xây dựng chính sách giá hợp lý, minh bạch và có sự điều chỉnh phù hợp với biến động thị trường nhằm tạo sự tin tưởng và cam kết lâu dài từ các đối tác cung ứng và phân phối. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do bộ phận quản lý giá phối hợp với phòng kinh doanh thực hiện.
  2. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin: Đầu tư nâng cấp hệ thống ERP, EDI và các công cụ chia sẻ thông tin để tăng cường tính minh bạch, giảm thiểu sai sót và nâng cao hiệu quả phối hợp trong chuỗi cung ứng. Kế hoạch triển khai trong 18 tháng, phối hợp giữa phòng IT và các đối tác.
  3. Phát triển năng lực lãnh đạo: Tổ chức các chương trình đào tạo, nâng cao kỹ năng lãnh đạo cho đội ngũ quản lý trung tâm nhằm tăng cường khả năng điều phối, giải quyết mâu thuẫn và thúc đẩy hợp tác. Thời gian thực hiện 6-12 tháng, do phòng nhân sự và ban lãnh đạo chủ trì.
  4. Xây dựng văn hóa hợp tác và chia sẻ thông tin: Tăng cường các hoạt động giao tiếp, hội thảo, chia sẻ kinh nghiệm giữa các thành viên trong chuỗi để nâng cao mức độ tin cậy và thuần thục trong giao dịch. Thực hiện liên tục, có kế hoạch cụ thể hàng quý.
  5. Khuyến khích đổi mới sản phẩm: FCV cần phối hợp chặt chẽ với các đối tác trong chuỗi để phát triển sản phẩm mới phù hợp với nhu cầu thị trường, tạo lợi thế cạnh tranh bền vững. Thời gian thực hiện theo chu kỳ phát triển sản phẩm mới, khoảng 12-24 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị doanh nghiệp ngành sữa: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hợp tác trong chuỗi cung ứng, từ đó xây dựng chiến lược quản trị hiệu quả, nâng cao năng lực cạnh tranh.
  2. Chuyên gia và nhà nghiên cứu quản trị chuỗi cung ứng: Cung cấp mô hình nghiên cứu mới, thang đo và dữ liệu thực nghiệm về hợp tác chuỗi cung ứng trong ngành sữa tại Việt Nam.
  3. Các doanh nghiệp cung ứng và phân phối: Hỗ trợ nhận diện các yếu tố thúc đẩy hợp tác, từ đó cải thiện mối quan hệ với nhà sản xuất và nâng cao hiệu quả hoạt động.
  4. Cơ quan quản lý và hoạch định chính sách: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các chính sách hỗ trợ phát triển chuỗi cung ứng ngành sữa, góp phần phát triển kinh tế vùng và quốc gia.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao hợp tác trong chuỗi cung ứng lại quan trọng đối với ngành sữa?
    Hợp tác giúp giảm chi phí, tăng hiệu quả vận hành và nâng cao khả năng đáp ứng nhu cầu khách hàng trong môi trường cạnh tranh khốc liệt, đặc biệt với sản phẩm dễ hỏng như sữa.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến mức độ hợp tác trong chuỗi cung ứng?
    Chính sách giá, công nghệ thông tin và năng lực lãnh đạo được xác định là những yếu tố có tác động lớn nhất, giúp xây dựng niềm tin và tăng cường phối hợp giữa các bên.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực lãnh đạo trong chuỗi cung ứng?
    Thông qua đào tạo kỹ năng quản lý, lãnh đạo, giải quyết xung đột và xây dựng văn hóa hợp tác, giúp lãnh đạo điều phối hiệu quả các hoạt động trong chuỗi.

  4. Công nghệ thông tin hỗ trợ hợp tác chuỗi cung ứng như thế nào?
    Công nghệ giúp chia sẻ thông tin kịp thời, minh bạch, giảm thiểu sai sót và tăng cường phối hợp giữa các thành viên, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và vận hành chuỗi.

  5. Phạm vi nghiên cứu có giới hạn gì không?
    Nghiên cứu tập trung vào khu vực Đông Nam Bộ và các doanh nghiệp liên quan đến FCV, do đó kết quả có thể chưa đại diện toàn diện cho toàn ngành sữa Việt Nam nhưng vẫn có giá trị tham khảo cao.

Kết luận

  • Luận văn đã xác định được tám nhân tố chính ảnh hưởng đến mức độ hợp tác trong chuỗi cung ứng sữa của FCV, trong đó chính sách giá, công nghệ thông tin và năng lực lãnh đạo có tác động mạnh nhất.
  • Mức độ hợp tác được xem là yếu tố then chốt giúp FCV nâng cao năng lực cạnh tranh, giảm chi phí và phát triển bền vững trong ngành sữa Việt Nam.
  • Nghiên cứu bổ sung các nhân tố mới phù hợp với đặc thù ngành sữa và môi trường kinh doanh Việt Nam, góp phần hoàn thiện lý thuyết quản trị chuỗi cung ứng.
  • Các đề xuất giải pháp tập trung vào cải thiện chính sách giá, ứng dụng công nghệ, phát triển năng lực lãnh đạo và xây dựng văn hóa hợp tác nhằm nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu ra các vùng miền khác và các ngành hàng liên quan để tăng tính ứng dụng và tổng quát hóa kết quả.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản trị và chuyên gia trong ngành sữa nên áp dụng các kết quả nghiên cứu để tối ưu hóa chuỗi cung ứng, nâng cao mức độ hợp tác và gia tăng lợi thế cạnh tranh trên thị trường.