Tổng quan nghiên cứu

Ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm do rác thải nhựa, đang trở thành vấn đề cấp bách toàn cầu và tại Việt Nam. Theo Bộ Tài nguyên & Môi trường, mỗi năm Việt Nam thải ra khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa, trong đó 0,28 đến 0,73 triệu tấn rác thải nhựa đổ ra biển, chiếm khoảng 6% tổng lượng rác thải nhựa ra biển toàn cầu. Tại Hà Nội, mỗi ngày có khoảng 80 tấn nhựa và nilon được thải ra môi trường, chiếm 7-8% tổng lượng rác thải. Trước thực trạng này, việc thay thế các sản phẩm nhựa dùng một lần bằng các sản phẩm thân thiện với môi trường như ống hút sinh học đang trở thành xu hướng tiêu dùng xanh ngày càng phổ biến.

Nghiên cứu nhằm mục tiêu khám phá các yếu tố ảnh hưởng đến ý định mua ống hút sinh học của người tiêu dùng trên địa bàn Hà Nội trong giai đoạn từ tháng 11/2021 đến tháng 1/2022. Nghiên cứu tập trung vào 5 yếu tố chính: ảnh hưởng xã hội, nhận thức về môi trường, thái độ, kiểm soát hành vi và giá trị cảm nhận. Qua đó, nghiên cứu mong muốn cung cấp cơ sở khoa học để các doanh nghiệp và tổ chức có thể phát triển chiến lược marketing phù hợp, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi tiêu dùng xanh của người dân.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy sử dụng sản phẩm ống hút sinh học, giảm thiểu rác thải nhựa, bảo vệ môi trường sống tại Hà Nội và các khu vực lân cận. Đồng thời, nghiên cứu cũng đóng góp vào kho tàng lý luận về hành vi tiêu dùng xanh và các yếu tố ảnh hưởng đến ý định mua sản phẩm thân thiện với môi trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết hành vi tiêu dùng chủ đạo là Thuyết Hành động Hợp lý (TRA) và Thuyết Hành vi Dự định (TPB). TRA tập trung vào thái độ cá nhân và chuẩn chủ quan (ảnh hưởng xã hội) như các yếu tố quyết định ý định hành vi. TPB mở rộng TRA bằng cách bổ sung yếu tố kiểm soát hành vi cảm nhận, phản ánh nhận thức về khả năng và điều kiện thực hiện hành vi.

Ngoài ra, nghiên cứu còn áp dụng lý thuyết hành vi người tiêu dùng của Philip Kotler, trong đó nhấn mạnh các yếu tố văn hóa, xã hội, cá nhân và tâm lý ảnh hưởng đến hành vi mua hàng. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Ảnh hưởng xã hội: Áp lực từ gia đình, bạn bè, đồng nghiệp và các nhóm xã hội quan trọng.
  • Nhận thức về môi trường: Ý thức và hiểu biết về tác động của sản phẩm đến môi trường.
  • Thái độ: Đánh giá tích cực hoặc tiêu cực của người tiêu dùng đối với ống hút sinh học.
  • Kiểm soát hành vi: Nhận thức về khả năng và điều kiện để thực hiện hành vi mua ống hút sinh học.
  • Giá trị cảm nhận: Lợi ích và giá trị mà người tiêu dùng cảm nhận được từ sản phẩm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Phương pháp định tính được thực hiện qua phỏng vấn sâu với 10 người tiêu dùng nhằm làm rõ các nhân tố ảnh hưởng đến ý định mua ống hút sinh học. Phương pháp định lượng sử dụng bảng câu hỏi khảo sát trực tiếp và trực tuyến với 234 người tiêu dùng tại Hà Nội, chủ yếu trong độ tuổi 18-30, tập trung tại quận Cầu Giấy.

Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS 26. Các bước phân tích bao gồm:

  • Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (tất cả các thang đo đều đạt trên 0,6).
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các biến.
  • Phân tích hồi quy bội để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu và xác định mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến ý định mua ống hút sinh học.
  • Kiểm định sự khác biệt ý định mua theo các biến định tính như giới tính, độ tuổi, nghề nghiệp.

Quy trình nghiên cứu được thực hiện từ tháng 11/2021 đến tháng 1/2022, đảm bảo tính khách quan và bảo mật thông tin người tham gia.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng xã hội có tác động tích cực đến ý định mua ống hút sinh học với hệ số hồi quy bội đạt mức ý nghĩa thống kê (Sig < 0,05). Các biến quan sát như gia đình, bạn bè, đồng nghiệp và các kênh truyền thông xã hội đều có giá trị trung bình trên 4,6 trên thang 5 điểm, cho thấy ảnh hưởng xã hội là yếu tố quan trọng thúc đẩy hành vi tiêu dùng xanh.

  2. Nhận thức về môi trường là yếu tố có tác động mạnh nhất đến ý định mua, với hệ số hồi quy bội cao nhất trong mô hình. Người tiêu dùng nhận thức rõ ràng về lợi ích của ống hút sinh học trong việc giảm rác thải nhựa và ô nhiễm đại dương, với các biến quan sát có giá trị trung bình từ 4,6 đến 4,8.

  3. Thái độ đối với ống hút sinh học cũng có ảnh hưởng thuận chiều và đáng kể. Người tiêu dùng thể hiện sự tin tưởng vào chất lượng sản phẩm và sự an toàn cho sức khỏe, với điểm trung bình khoảng 3,8 trên thang 5 điểm.

  4. Kiểm soát hành vi phản ánh khả năng tiếp cận và sự chủ động trong quyết định mua ống hút sinh học, có tác động tích cực và được đánh giá cao với điểm trung bình trên 4,7.

  5. Giá trị cảm nhận về sản phẩm như mức giá phù hợp, đa dạng mẫu mã, dễ bảo quản và quy trình sản xuất đảm bảo chất lượng cũng góp phần thúc đẩy ý định mua, với điểm trung bình từ 3,7 đến 4,8.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trong và ngoài nước về hành vi tiêu dùng xanh, khẳng định vai trò quan trọng của nhận thức về môi trường và ảnh hưởng xã hội trong việc hình thành ý định mua sản phẩm thân thiện với môi trường. Sự tin tưởng và thái độ tích cực của người tiêu dùng đối với ống hút sinh học cho thấy sản phẩm này đã bắt đầu được chấp nhận rộng rãi tại Hà Nội.

Phân tích hồi quy bội cho thấy mô hình giải thích được khoảng 60-70% biến thiên ý định mua, cho thấy các yếu tố được lựa chọn là phù hợp và có ý nghĩa thực tiễn cao. Biểu đồ hệ số hồi quy và bảng phân tích tương quan Pearson có thể được sử dụng để minh họa mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố.

Sự khác biệt ý định mua theo giới tính, độ tuổi và nghề nghiệp cũng được kiểm định, cho thấy nhóm nhân viên văn phòng và người trong độ tuổi 25-30 có ý định mua cao hơn, phản ánh sự quan tâm nhiều hơn đến các sản phẩm xanh trong nhóm đối tượng này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức về môi trường: Các cơ quan chức năng và doanh nghiệp cần phối hợp đẩy mạnh các chiến dịch tuyên truyền về tác hại của rác thải nhựa và lợi ích của ống hút sinh học, nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng trong vòng 6-12 tháng tới.

  2. Phát triển đa dạng sản phẩm và cải tiến chất lượng: Doanh nghiệp sản xuất ống hút sinh học nên tập trung vào đa dạng mẫu mã, cải tiến quy trình sản xuất để đảm bảo chất lượng và giá cả hợp lý, đáp ứng nhu cầu và thị hiếu người tiêu dùng trong 1-2 năm tới.

  3. Tăng cường ảnh hưởng xã hội tích cực: Khuyến khích các nhóm xã hội, người có ảnh hưởng, các tổ chức cộng đồng tham gia quảng bá và sử dụng ống hút sinh học, tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực trong xã hội.

  4. Tạo điều kiện thuận lợi cho người tiêu dùng tiếp cận sản phẩm: Mở rộng kênh phân phối tại các cửa hàng, quán cà phê, siêu thị và các điểm bán lẻ, đồng thời hỗ trợ người tiêu dùng trong việc nhận biết và lựa chọn sản phẩm thân thiện với môi trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh sản phẩm xanh: Nghiên cứu cung cấp thông tin về các yếu tố ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng, giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược marketing hiệu quả, tăng khả năng cạnh tranh.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức môi trường: Tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình tuyên truyền và khuyến khích tiêu dùng xanh, góp phần bảo vệ môi trường.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành marketing, quản trị kinh doanh, môi trường: Cung cấp cơ sở lý luận và dữ liệu thực nghiệm về hành vi tiêu dùng xanh, phục vụ cho các nghiên cứu và luận văn liên quan.

  4. Người tiêu dùng quan tâm đến sản phẩm thân thiện môi trường: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua hàng, từ đó nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi tiêu dùng bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến ý định mua ống hút sinh học?
    Nhận thức về môi trường là yếu tố có tác động mạnh nhất, người tiêu dùng càng nhận thức rõ về lợi ích môi trường thì ý định mua càng cao.

  2. Ảnh hưởng xã hội đóng vai trò như thế nào trong hành vi mua?
    Ảnh hưởng xã hội từ gia đình, bạn bè và truyền thông tạo áp lực tích cực, thúc đẩy người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm thân thiện với môi trường.

  3. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng là gì?
    Nghiên cứu kết hợp định tính (phỏng vấn sâu) và định lượng (khảo sát bảng hỏi với 234 mẫu), phân tích dữ liệu bằng SPSS 26.

  4. Có sự khác biệt ý định mua theo nhóm tuổi hay giới tính không?
    Có, nhóm tuổi từ 25-30 và nhân viên văn phòng có ý định mua cao hơn, nữ giới chiếm tỷ lệ tham gia khảo sát lớn hơn nhưng không có sự khác biệt ý nghĩa thống kê rõ ràng về ý định mua.

  5. Làm thế nào để doanh nghiệp tăng cường ý định mua của người tiêu dùng?
    Doanh nghiệp cần nâng cao chất lượng sản phẩm, đa dạng mẫu mã, giá cả hợp lý, đồng thời phối hợp với các chiến dịch truyền thông và tạo ảnh hưởng xã hội tích cực.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định 5 yếu tố ảnh hưởng tích cực đến ý định mua ống hút sinh học: ảnh hưởng xã hội, nhận thức về môi trường, thái độ, kiểm soát hành vi và giá trị cảm nhận.
  • Nhận thức về môi trường là yếu tố có tác động mạnh nhất, đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy hành vi tiêu dùng xanh.
  • Mô hình nghiên cứu được kiểm định với cỡ mẫu 234 người tiêu dùng tại Hà Nội, đảm bảo độ tin cậy và tính đại diện.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các doanh nghiệp và cơ quan quản lý trong việc phát triển sản phẩm và chính sách thúc đẩy tiêu dùng xanh.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao ý định mua ống hút sinh học trong thời gian tới, góp phần giảm thiểu ô nhiễm nhựa và bảo vệ môi trường sống.

Các doanh nghiệp và tổ chức liên quan nên áp dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược marketing và chính sách phù hợp, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao hiệu quả ứng dụng.