Tổng quan nghiên cứu

Giảm nghèo là một chủ trương trọng yếu của Đảng và Nhà nước Việt Nam nhằm cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho người nghèo, đồng thời thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền và các nhóm dân cư. Tính đến cuối năm 2018, xã Viên Nội, huyện Ứng Hòa, thành phố Hà Nội có 50 hộ nghèo trên tổng số 595 hộ nghèo toàn huyện, với thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 41 triệu đồng/năm và tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 1,61%. Tuy nhiên, thu nhập của người nghèo vẫn còn thấp và chưa đáp ứng được các nhu cầu tối thiểu của cuộc sống, trong khi đa số lao động thuộc diện hộ nghèo chưa được đào tạo nghề bài bản. Do đó, việc hỗ trợ người nghèo, đặc biệt là sự tham gia của nhân viên công tác xã hội (NVCTXH), là rất cần thiết để giúp họ tiếp cận các chính sách giảm nghèo và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ vai trò của NVCTXH trong hỗ trợ người nghèo tại xã Viên Nội, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò này và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba vai trò chính của NVCTXH: tuyên truyền giáo dục nâng cao nhận thức, tư vấn tham vấn và kết nối các nguồn lực, trong giai đoạn từ năm 2018 đến 2020 tại địa bàn xã Viên Nội. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác xã hội trong giảm nghèo bền vững, góp phần nâng cao hiệu quả các chính sách an sinh xã hội tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình công tác xã hội chuyên nghiệp, trong đó nhấn mạnh vai trò của NVCTXH trong việc hỗ trợ người nghèo thông qua ba khái niệm chính: vai trò tuyên truyền giáo dục nâng cao nhận thức, vai trò tư vấn tham vấn và vai trò kết nối nguồn lực. Theo Abraham F (2001), công tác xã hội không chỉ hỗ trợ vật chất mà còn hướng tới sinh kế bền vững cho người nghèo. Singh R (2005) nhấn mạnh các giá trị cốt lõi của công tác xã hội là công bằng xã hội và quyền con người, đồng thời đề cao việc nâng cao năng lực tự giúp của người nghèo. Mô hình tham gia cộng đồng của Katrien B và cộng sự (2018) cho thấy sự tham gia của người nghèo cần được thúc đẩy qua tiến trình thức tỉnh, suy nghĩ và hành động, trong đó NVCTXH đóng vai trò trung gian quan trọng. Ngoài ra, lý thuyết về vai trò xã hội của Robertsons được áp dụng để phân tích các chức năng và nhiệm vụ của NVCTXH trong hỗ trợ người nghèo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính. Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát 50 hộ nghèo tại xã Viên Nội, phỏng vấn sâu 1 cán bộ LĐTBXH kiêm NVCTXH, 4 cán bộ các tổ chức đoàn thể, 1 cán bộ chính quyền địa phương và 2 người dân là chủ hộ nghèo. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu phi xác suất có chủ đích nhằm đảm bảo đối tượng nghiên cứu phù hợp với mục tiêu đề tài.

Phân tích số liệu định lượng được thực hiện bằng phần mềm SPSS 18.0, tập trung vào thống kê mô tả và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của NVCTXH. Phân tích định tính dựa trên mã hóa và tổng hợp thông tin từ phỏng vấn sâu nhằm làm rõ các khía cạnh thực tiễn và quan điểm của các bên liên quan. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến 2020, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và cập nhật.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Vai trò tuyên truyền giáo dục nâng cao nhận thức: Khoảng 85% hộ nghèo được khảo sát cho biết NVCTXH đã tổ chức các buổi tập huấn, tuyên truyền về chính sách giảm nghèo, pháp luật và kỹ năng phát triển sản xuất. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 60% người nghèo cảm thấy nhận thức của họ được cải thiện rõ rệt sau các hoạt động này.

  2. Vai trò tư vấn, tham vấn: NVCTXH phối hợp với các tổ chức đoàn thể tư vấn cho 70% hộ nghèo về phát triển sản xuất, vay vốn và tạo việc làm. Tỷ lệ hài lòng của người nghèo với dịch vụ tư vấn đạt khoảng 75%, tuy nhiên vẫn còn 25% phản ánh thiếu sự hỗ trợ cá nhân hóa và theo dõi sau tư vấn.

  3. Vai trò kết nối các nguồn lực: Khoảng 65% hộ nghèo được NVCTXH hỗ trợ tiếp cận các chính sách vay vốn ưu đãi, bảo hiểm y tế và hỗ trợ nhà ở. Tuy nhiên, việc kết nối còn hạn chế do thiếu thông tin đầy đủ và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến vai trò NVCTXH: Trình độ chuyên môn của NVCTXH còn hạn chế, chỉ khoảng 30% cán bộ được đào tạo bài bản về công tác xã hội. Ngoài ra, nhận thức của chính quyền địa phương và người nghèo về vai trò NVCTXH cũng ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động. Thu nhập bình quân đầu người của hộ nghèo tại xã Viên Nội là khoảng 41 triệu đồng/năm, trong khi đa số lao động chưa qua đào tạo nghề.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy NVCTXH đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ người nghèo tiếp cận các chính sách giảm nghèo và nâng cao nhận thức, năng lực tự giúp. Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động còn bị hạn chế bởi trình độ chuyên môn chưa đồng đều và sự phối hợp giữa các bên chưa tối ưu. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, như của Abraham F (2001) và Singh R (2005), việc nâng cao năng lực tự giúp của người nghèo là yếu tố then chốt để giảm nghèo bền vững, điều này cũng được thể hiện rõ trong khảo sát tại Viên Nội.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ hài lòng của người nghèo với từng vai trò của NVCTXH, bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng và biểu đồ phân bố trình độ đào tạo của NVCTXH. Những hạn chế về nguồn lực và nhận thức cần được khắc phục để phát huy tối đa vai trò của NVCTXH trong tương lai.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực chuyên môn cho NVCTXH: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về công tác xã hội và kỹ năng tư vấn cho cán bộ LĐTBXH tại xã Viên Nội trong vòng 12 tháng tới, nhằm tăng tỷ lệ cán bộ được đào tạo bài bản lên ít nhất 70%.

  2. Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức người nghèo: Phát triển các chương trình truyền thông đa phương tiện và tổ chức các buổi sinh hoạt cộng đồng định kỳ để nâng cao nhận thức về chính sách giảm nghèo và kỹ năng tự giúp, hướng tới mục tiêu 90% hộ nghèo hiểu rõ và chủ động tham gia các chương trình hỗ trợ trong 2 năm tới.

  3. Củng cố mạng lưới kết nối nguồn lực: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa NVCTXH, chính quyền địa phương và các tổ chức đoàn thể để tạo điều kiện thuận lợi cho người nghèo tiếp cận các dịch vụ xã hội, bảo hiểm y tế, tín dụng ưu đãi và hỗ trợ nhà ở. Thực hiện trong vòng 18 tháng với sự giám sát của UBND xã.

  4. Tăng cường vai trò của chính quyền địa phương: Đề nghị UBND xã Viên Nội ưu tiên bố trí nguồn lực, tạo điều kiện về cơ sở vật chất và chính sách hỗ trợ NVCTXH thực hiện nhiệm vụ, đồng thời nâng cao nhận thức của cán bộ địa phương về vai trò của công tác xã hội trong giảm nghèo.

  5. Khuyến khích người nghèo chủ động vươn lên: Tổ chức các mô hình nhóm tự giúp, câu lạc bộ kinh tế hộ nhằm phát huy nội lực của người nghèo, đồng thời hỗ trợ đào tạo nghề và giới thiệu việc làm phù hợp với điều kiện địa phương trong vòng 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ công tác xã hội và LĐTBXH: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng tư vấn và kết nối nguồn lực trong hỗ trợ người nghèo.

  2. Chính quyền địa phương và các tổ chức đoàn thể: Tài liệu giúp hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của NVCTXH trong thực hiện chính sách giảm nghèo, từ đó xây dựng các chương trình phối hợp hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành công tác xã hội: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích vai trò NVCTXH và các yếu tố ảnh hưởng trong bối cảnh thực tiễn Việt Nam.

  4. Các tổ chức phi chính phủ và quốc tế: Giúp đánh giá hiệu quả các can thiệp xã hội, từ đó thiết kế các dự án hỗ trợ người nghèo phù hợp với điều kiện địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vai trò chính của nhân viên công tác xã hội trong hỗ trợ người nghèo là gì?
    NVCTXH chủ yếu thực hiện ba vai trò: tuyên truyền giáo dục nâng cao nhận thức, tư vấn tham vấn và kết nối các nguồn lực để giúp người nghèo tiếp cận chính sách và phát triển sinh kế bền vững.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả vai trò của NVCTXH?
    Trình độ chuyên môn và kỹ năng nghiệp vụ của NVCTXH, cùng với sự phối hợp của chính quyền địa phương và nhận thức của người nghèo là những yếu tố quyết định hiệu quả hoạt động.

  3. Làm thế nào để người nghèo được tiếp cận tốt hơn các chính sách hỗ trợ?
    Thông qua vai trò kết nối của NVCTXH, người nghèo được cung cấp thông tin đầy đủ, được tư vấn và hỗ trợ tiếp cận các dịch vụ như vay vốn ưu đãi, bảo hiểm y tế, đào tạo nghề và hỗ trợ nhà ở.

  4. Tại sao việc nâng cao nhận thức người nghèo lại quan trọng?
    Nâng cao nhận thức giúp người nghèo hiểu rõ quyền lợi, chính sách và kỹ năng tự giúp, từ đó chủ động tham gia các hoạt động phát triển, giảm sự phụ thuộc vào trợ giúp vật chất tạm thời.

  5. Những khó khăn nào NVCTXH gặp phải khi thực hiện vai trò tại địa phương?
    NVCTXH thường gặp khó khăn về nguồn lực hạn chế, trình độ chuyên môn chưa đồng đều, sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan và nhận thức chưa đầy đủ của người nghèo và chính quyền địa phương.

Kết luận

  • NVCTXH đóng vai trò thiết yếu trong việc hỗ trợ người nghèo tiếp cận chính sách và nâng cao năng lực tự giúp tại xã Viên Nội.
  • Ba vai trò chính gồm tuyên truyền giáo dục, tư vấn tham vấn và kết nối nguồn lực được thực hiện với mức độ hiệu quả khác nhau, còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm trình độ chuyên môn NVCTXH, nhận thức của chính quyền và người nghèo, cũng như sự phối hợp liên ngành.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực NVCTXH, tăng cường tuyên truyền, củng cố mạng lưới kết nối và phát huy vai trò chính quyền địa phương.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để hoàn thiện mô hình hỗ trợ người nghèo bền vững, đồng thời kêu gọi sự quan tâm, đầu tư từ các cấp quản lý và tổ chức xã hội.

Hành động ngay hôm nay để phát huy vai trò của nhân viên công tác xã hội trong công cuộc giảm nghèo bền vững tại địa phương!