Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển xã hội hiện nay, hoạt động giám sát và phản biện xã hội đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và tăng cường sự đồng thuận xã hội. Theo ước tính, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (Hội) với hơn 19 triệu hội viên đã và đang là một trong những tổ chức chính trị - xã hội quan trọng, đại diện cho quyền lợi hợp pháp của phụ nữ, góp phần thúc đẩy bình đẳng giới và phát triển xã hội. Luận văn tập trung nghiên cứu vai trò của Hội trong hoạt động giám sát và phản biện xã hội từ năm 2014 đến 2018, nhằm làm rõ thực trạng, kết quả đạt được, hạn chế và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động này.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng vai trò của Hội trong giám sát và phản biện xã hội, đồng thời đề xuất các giải pháp khả thi để phát huy vai trò của Hội trong giai đoạn hiện nay. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các cấp Hội tại một số địa phương trên toàn quốc, tập trung vào các hoạt động giám sát việc thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước liên quan đến quyền lợi của phụ nữ, gia đình và trẻ em. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp Hội và các cơ quan quản lý nhà nước trong việc hoàn thiện cơ chế giám sát, phản biện xã hội, góp phần xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh và phát huy quyền làm chủ của nhân dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên phương pháp luận Triết học Mác - Lênin về hệ thống chính trị và các tổ chức chính trị - xã hội, kết hợp với tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội trong giám sát và phản biện xã hội. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước về giám sát và phản biện xã hội: Giám sát được hiểu là hoạt động theo dõi, đánh giá và kiến nghị nhằm đảm bảo việc thực hiện đúng các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Phản biện xã hội là hoạt động nhận xét, đánh giá, đề xuất nhằm hoàn thiện các chủ trương, chính sách, góp phần tạo sự đồng thuận xã hội.

  2. Lý thuyết về vai trò của tổ chức chính trị - xã hội trong hệ thống chính trị: Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam là tổ chức chính trị - xã hội có tư cách pháp nhân, đại diện cho quyền lợi hợp pháp của phụ nữ, tham gia xây dựng, phản biện xã hội và giám sát việc thực hiện các chủ trương, chính sách liên quan đến phụ nữ và gia đình.

Các khái niệm chính bao gồm: giám sát xã hội, phản biện xã hội, quản lý nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, quyền làm chủ của nhân dân.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa phân tích, tổng hợp, quy nạp, diễn dịch, lịch sử, logic, thống kê và so sánh. Nguồn dữ liệu chính bao gồm tài liệu pháp luật, văn bản chính sách, báo cáo hoạt động của Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, các nghiên cứu khoa học liên quan và khảo sát thực tiễn tại một số cấp Hội địa phương.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các cán bộ, hội viên Hội Liên hiệp Phụ nữ tại các cấp từ trung ương đến cơ sở, với phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả và phân tích định tính nhằm đánh giá thực trạng, xác định nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2014-2018, phù hợp với các chính sách, quy chế giám sát và phản biện xã hội được ban hành trong thời kỳ này.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Vai trò tích cực của Hội trong giám sát xã hội: Hội đã chủ trì và phối hợp giám sát việc thực hiện các chủ trương, chính sách liên quan đến quyền lợi phụ nữ, bình đẳng giới, phòng chống bạo lực gia đình, với tỷ lệ tham gia giám sát đạt khoảng 75% các cấp Hội. Hoạt động giám sát đã góp phần phát hiện và kiến nghị xử lý nhiều sai phạm, đồng thời thúc đẩy việc sửa đổi, bổ sung chính sách phù hợp.

  2. Phản biện xã hội hiệu quả nhưng còn hạn chế về phạm vi: Hội tổ chức nhiều hội nghị phản biện xã hội đối với các dự thảo luật, nghị quyết liên quan đến phụ nữ và gia đình, với hơn 60% dự thảo được Hội góp ý có sự tiếp thu từ cơ quan ban hành. Tuy nhiên, phạm vi phản biện còn hạn chế, chủ yếu tập trung ở cấp trung ương và một số địa phương lớn.

  3. Nhận thức và năng lực cán bộ, hội viên còn chưa đồng đều: Khoảng 40% cán bộ, hội viên chưa nhận thức đầy đủ về vai trò và trách nhiệm trong giám sát, phản biện xã hội, dẫn đến hoạt động có lúc mang tính hình thức, chưa phát huy hết hiệu quả.

  4. Hạn chế về nguồn lực và cơ chế phối hợp: Việc thiếu kinh phí, nhân lực chuyên môn và cơ chế phối hợp chặt chẽ với các tổ chức chính trị - xã hội khác là nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả hoạt động giám sát và phản biện xã hội của Hội.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam đã phát huy vai trò quan trọng trong giám sát và phản biện xã hội, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và bảo vệ quyền lợi phụ nữ. Tuy nhiên, hạn chế về nhận thức, nguồn lực và cơ chế phối hợp là những thách thức cần được khắc phục.

So sánh với các nghiên cứu về vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội khác, Hội có thế mạnh về mạng lưới rộng lớn và sự gắn bó với hội viên, nhưng cần tăng cường năng lực chuyên môn và đổi mới phương thức hoạt động để phù hợp với yêu cầu thực tiễn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ tham gia giám sát, phản biện xã hội theo cấp Hội và bảng tổng hợp các kiến nghị được tiếp thu, giúp minh họa rõ nét hiệu quả và hạn chế của hoạt động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và đào tạo cán bộ, hội viên: Tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng về giám sát và phản biện xã hội nhằm nâng cao nhận thức, kỹ năng cho cán bộ, hội viên trong vòng 12 tháng tới, do Trung ương Hội phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  2. Tăng cường nguồn lực cho hoạt động giám sát, phản biện xã hội: Đề xuất cấp ngân sách riêng cho các hoạt động này, đồng thời huy động nguồn lực xã hội hóa, nhằm đảm bảo kinh phí và nhân lực chuyên môn trong 2 năm tới, do các cấp Hội chủ động triển khai.

  3. Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ với các tổ chức chính trị - xã hội và cơ quan nhà nước: Thiết lập quy chế phối hợp rõ ràng, thường xuyên trao đổi thông tin và phối hợp tổ chức giám sát, phản biện xã hội, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động trong vòng 6 tháng, do Trung ương Hội và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ trì.

  4. Đổi mới phương thức hoạt động, ứng dụng công nghệ thông tin: Phát triển các kênh truyền thông, khảo sát trực tuyến để thu thập ý kiến phản biện xã hội nhanh chóng, hiệu quả, dự kiến triển khai trong 1 năm, do các cấp Hội phối hợp với các đơn vị công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, lãnh đạo Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam các cấp: Nắm bắt thực trạng, nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát và phản biện xã hội, từ đó xây dựng kế hoạch phù hợp với chức năng, nhiệm vụ.

  2. Các cơ quan quản lý nhà nước và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: Tham khảo để hoàn thiện cơ chế phối hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức chính trị - xã hội tham gia giám sát, phản biện xã hội.

  3. Học viên, sinh viên chuyên ngành Quản lý công, Chính trị học, Xã hội học: Tài liệu tham khảo bổ ích cho nghiên cứu về vai trò của tổ chức chính trị - xã hội trong quản lý nhà nước và phát huy dân chủ xã hội.

  4. Các tổ chức xã hội, tổ chức phi chính phủ quan tâm đến bình đẳng giới và phát triển xã hội: Hiểu rõ vai trò của Hội trong giám sát, phản biện xã hội để phối hợp, hỗ trợ hoạt động hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vai trò chính của Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam trong giám sát xã hội là gì?
    Hội thực hiện giám sát việc thực hiện các chủ trương, chính sách liên quan đến quyền lợi phụ nữ, bình đẳng giới, góp phần phát hiện sai phạm và kiến nghị xử lý, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

  2. Phản biện xã hội của Hội có điểm gì khác biệt so với các tổ chức khác?
    Hội tập trung phản biện các chính sách, dự thảo liên quan trực tiếp đến phụ nữ, gia đình và trẻ em, đồng thời phát huy mạng lưới rộng lớn của hội viên để thu thập ý kiến đa chiều, góp phần xây dựng chính sách phù hợp.

  3. Những khó khăn lớn nhất trong hoạt động giám sát, phản biện xã hội của Hội hiện nay là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đồng đều của cán bộ, hội viên, thiếu nguồn lực tài chính và nhân lực chuyên môn, cũng như cơ chế phối hợp chưa chặt chẽ với các tổ chức khác.

  4. Luận văn đề xuất giải pháp nào để nâng cao hiệu quả hoạt động?
    Tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức, bổ sung nguồn lực, xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả và đổi mới phương thức hoạt động, ứng dụng công nghệ thông tin.

  5. Hoạt động giám sát và phản biện xã hội của Hội có ảnh hưởng như thế nào đến chính sách quốc gia?
    Thông qua việc phát hiện sai sót, kiến nghị sửa đổi chính sách, Hội góp phần bảo đảm tính đúng đắn, phù hợp và khả thi của các chủ trương, chính sách, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phát triển xã hội.

Kết luận

  • Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam giữ vai trò quan trọng trong giám sát và phản biện xã hội, góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của phụ nữ và gia đình.
  • Hoạt động giám sát và phản biện xã hội của Hội đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về nhận thức, nguồn lực và cơ chế phối hợp.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp nâng cao nhận thức, tăng cường nguồn lực, xây dựng cơ chế phối hợp và đổi mới phương thức hoạt động nhằm phát huy hiệu quả vai trò của Hội.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn và lý luận, cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp Hội và cơ quan quản lý nhà nước trong việc hoàn thiện hoạt động giám sát, phản biện xã hội.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, xây dựng cơ chế phối hợp và ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động giám sát, phản biện xã hội của Hội.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ và phát triển bền vững!