Nghiên Cứu Ứng Dụng Nghệ Thuật Trang Trí Kiến Trúc Champa Trong Dạy Học Mỹ Thuật Tại Trường Trung Học Cơ Sở Trần Quý Cáp

• Tác giả: Hà Thị Ánh
• Người hướng dẫn: PGS. Trần Thị Biển
• Trường học: Trường Đại học Sư phạm
• Chuyên ngành: Mỹ thuật
• Đề tài: Ứng Dụng Nghệ Thuật Trang Trí Kiến Trúc Champa Vào Dạy Học Mỹ Thuật
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ĐỂ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
• 1.1. Các khái niệm sử dụng trong luận văn
• 1.2. Nghệ thuật trang trí
• 1.3. Họa tiết trang trí
• 1.4. Nghệ thuật tạo hình
• 1.5. Phương pháp dạy học
• 1.6. Chương trình giáo dục phổ thông mới 2018 về định hướng nội dung giáo dục đối với môn Mĩ thuật
• 1.7. Thực trạng giảng dạy môn Mĩ thuật tại trường THCS Trần Quý Cáp
• 1.8. Khái quát chung về trường THCS Trần Quý Cáp
• 1.9. Thực trạng công tác giảng dạy Mĩ thuật tại trường THCS Trần Quý Cáp
• 1.10. Vài nét về kiến trúc Champa tại thánh địa Mỹ Sơn, Quảng Nam
• 1.11. Sơ lược về thánh địa Mỹ Sơn tại Quảng Nam
• 1.12. Khái quát về kiến trúc Champa tại Mỹ Sơn
• 1.13. Vài nét về nghệ thuật trang trí trên kiến trúc Champa tại Mỹ Sơn
• 1.14. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: ỨNG DỤNG HỌA TIẾT TRANG TRÍ TIÊU BIỂU TRÊN KIẾN TRÚC CHAMPA TẠI THÁNH ĐỊA MỸ SƠN VÀO DẠY HỌC MĨ THUẬT
• 2.1. Nhóm họa tiết tiêu biểu trang trí trên kiến trúc Champa tại thánh địa Mỹ Sơn
• 2.1.1. Nhóm họa tiết thực vật
• 2.1.2. Nhóm họa tiết động vật
• 2.1.3. Nhóm họa tiết hình học
• 2.1.4. Nhóm họa tiết các hiện tượng tự nhiên
• 2.1.5. Nhóm đề tài thần linh
• 2.2. Vận dụng các phương pháp trải nghiệm sáng tạo để giúp học sinh hứng thú với các tiết học Mĩ thuật
• 2.2.1. Vận dụng vào các bài học vẽ tranh
• 2.2.2. Vận dụng vào các bài nặn
• 2.2.3. Vận dụng vào các bài xé/ cắt dán
• 2.2.4. Vận dụng vào các bài in/khắc
• 2.3. Vận dụng yếu tố tạo hình của nghệ thuật trang trí trên kiến trúc Champa vào dạy học Mĩ thuật
• 2.3.1. Các hình thức vận dụng
• 2.4. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: BÀI HỌC ỨNG DỤNG VÀ TỔ CHỨC THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM VẬN DỤNG TRANG TRÍ TRÊN KIẾN TRÚC CHAMPA VÀO DẠY HỌC MÔN MĨ THUẬT TẠI TRƯỜNG THCS TRẦN QUÝ CÁP
• 3.1. Các bài học ứng dụng
• 3.2. Thực nghiệm sư phạm
• 3.2.1. Mục tiêu thực nghiệm
• 3.2.2. Phương pháp thực nghiệm
• 3.2.3. Nội dung thực nghiệm
• 3.2.4. Đối tượng thực nghiệm
• 3.2.5. Thời gian thực nghiệm
• 3.2.6. Tổ chức thực nghiệm
• 3.2.7. Kết quả thực nghiệm
• 3.3. Tổ chức ngoại khóa, trải nghiệm
• 3.3.1. Mục tiêu tổ chức ngoại khóa, trải nghiệm
• 3.3.2. Phương pháp tổ chức
• 3.3.3. Cách thức tổ chức
• 3.3.4. Kết quả tổ chức
• 3.4. Tổng kết và đánh giá thực nghiệm
• 3.4.1. Tổng kết thực nghiệm
• 3.4.2. Đánh giá thực nghiệm
• 3.5. Tiểu kết chương 3
• KẾT LUẬN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Ứng Dụng Nghệ Thuật Champa Trong Mỹ Thuật THCS

Nghệ thuật trang trí trên kiến trúc Champa, với di sản nổi bật là Thánh địa Mỹ Sơn, đã tồn tại và phát triển hàng thế kỷ, tạo nên những tác phẩm ấn tượng và di sản văn hóa vô giá. Việc khám phá và nghiên cứu nghệ thuật này không chỉ mang tính văn hóa mà còn quan trọng trong việc xác định và quản lý di sản dân tộc. Thông qua việc tìm hiểu các phong cách, kỹ thuật, nguyên liệu và ý nghĩa văn hóa, chúng ta có thể giữ gìn và truyền bá khía cạnh văn hóa Việt Nam cho thế hệ sau. Đặc biệt, việc khai thác và thể hiện giá trị văn hóa - nghệ thuật trang trí kiến trúc Champa có vai trò quan trọng trong giáo dục nghệ thuật cho học sinh Việt Nam trong tương lai. Trong bối cảnh Việt Nam là một quốc gia phong phú về mặt văn hóa, việc xây dựng và bảo vệ di sản văn hóa Champa để thúc đẩy sự phát triển và duy trì văn hóa này là vô cùng quan trọng, phù hợp với định hướng phát triển của quốc gia. Việc ứng dụng vào dạy học Mỹ thuật sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về di sản văn hóa của dân tộc.

1.1. Di sản Văn hóa Champa và Giá trị Nghệ thuật Độc đáo

Di sản văn hóa Champa, đặc biệt là tại Thánh địa Mỹ Sơn, chứa đựng những giá trị nghệ thuật độc đáo, được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới từ năm 1999. Các họa tiết trang trí trên kiến trúc, như bệ cửa, mí cửa, và vòm cửa, thể hiện sự tinh xảo và ý nghĩa sâu sắc. Các họa tiết động vật, thực vật, và các yếu tố trừu tượng được chạm khắc tinh xảo, mang lại giá trị thẩm mỹ cao cho công trình kiến trúc. Việc sử dụng các họa tiết hoa, lá từ kiến trúc Champa vào giảng dạy giúp phát huy giá trị của di tích thông qua môn Mỹ thuật, mang đến cho học sinh cái nhìn sâu sắc về văn hóa Champa.

1.2. Bảo tồn và Phát huy Di sản Văn hóa Champa trong Giáo dục

Trong bối cảnh xã hội hiện đại hóa, việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa truyền thống đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và xây dựng nhận thức văn hóa cho thế hệ trẻ. Nghệ thuật trang trí trên kiến trúc Champa với tính trừu tượng và tinh tế đã đóng góp đáng kể vào sự hình thành và phát triển nền văn hóa Việt Nam. Việc áp dụng nghệ thuật này vào dạy Mỹ thuật tại trường THCS sẽ giúp giới thiệu và truyền đạt những giá trị nghệ thuật này cho các thế hệ học sinh. Điều này đặc biệt quan trọng ở các địa phương có di sản Champa như Quảng Nam, nơi các em học sinh có thể trực tiếp tiếp xúc và tìm hiểu về di sản văn hóa của mình.

II. Vấn Đề Thiếu Hiểu Biết Về Nghệ Thuật Champa ở Học Sinh

Mặc dù di sản văn hóa Champa, đặc biệt là kiến trúc ở Thánh địa Mỹ Sơn, có giá trị to lớn, nhưng thực tế cho thấy nhiều học sinh THCS chưa có đủ kiến thức và sự hiểu biết sâu sắc về loại hình nghệ thuật này. Nguyên nhân có thể đến từ việc ít được tiếp cận với các tài liệu, hình ảnh, hoặc các hoạt động trải nghiệm liên quan đến văn hóa Champa trong chương trình học. Điều này dẫn đến việc các em chưa thực sự cảm nhận được vẻ đẹp và ý nghĩa của các họa tiết trang trí, cũng như giá trị lịch sử và văn hóa mà chúng mang lại. Việc thiếu kiến thức này không chỉ làm giảm sự hứng thú của học sinh đối với môn Mỹ thuật mà còn ảnh hưởng đến khả năng sáng tạo và cảm thụ nghệ thuật của các em khi tiếp xúc với các loại hình nghệ thuật khác. Vì vậy, cần có những giải pháp cụ thể để nâng cao nhận thức và sự hiểu biết của học sinh về nghệ thuật Champa.

2.1. Hạn chế trong Tiếp cận Thông tin về Văn hóa Champa

Chương trình giảng dạy hiện tại có thể chưa cung cấp đủ thông tin chi tiết và hấp dẫn về văn hóa Champa. Tài liệu tham khảo có thể khó tiếp cận hoặc không phù hợp với trình độ của học sinh THCS. Các hoạt động ngoại khóa, tham quan di tích, hoặc các buổi nói chuyện chuyên đề về văn hóa Champa còn hạn chế. Điều này dẫn đến việc học sinh chỉ có những hiểu biết mơ hồ và thiếu hệ thống về văn hóa Champa, đặc biệt là về nghệ thuật kiến trúc và trang trí.

2.2. Ảnh hưởng đến Khả năng Cảm thụ và Sáng tạo Nghệ thuật

Khi không hiểu rõ về ý nghĩa và giá trị của các họa tiết trang trí Champa, học sinh có thể không cảm nhận được vẻ đẹp tinh tế và sự độc đáo của chúng. Điều này có thể làm giảm khả năng sáng tạo của các em khi thực hành các bài tập vẽ, trang trí, hoặc thiết kế liên quan đến văn hóa. Học sinh có thể chỉ sao chép một cách máy móc mà không thực sự hiểu và cảm nhận được tinh thần của nghệ thuật Champa.

III. Phương Pháp Ứng Dụng Họa Tiết Champa vào Bài Học Mỹ Thuật

Để giải quyết vấn đề thiếu hiểu biết về nghệ thuật Champa, một giải pháp hiệu quả là ứng dụng các họa tiết trang trí Champa vào các bài học Mỹ thuật. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc giới thiệu các họa tiết tiêu biểu, phân tích ý nghĩa và giá trị thẩm mỹ của chúng, và hướng dẫn học sinh cách sử dụng chúng trong các bài tập thực hành. Việc ứng dụng này không chỉ giúp học sinh hiểu rõ hơn về văn hóa Champa mà còn kích thích sự sáng tạo và phát triển kỹ năng nghệ thuật của các em. Giáo viên có thể sử dụng nhiều phương pháp giảng dạy khác nhau, như trình chiếu hình ảnh, tổ chức các hoạt động nhóm, hoặc mời các nghệ nhân địa phương đến chia sẻ kinh nghiệm. Điều quan trọng là tạo ra một môi trường học tập tích cực và khuyến khích sự tham gia của học sinh.

3.1. Giới thiệu và Phân tích Họa Tiết Trang trí Champa

Giáo viên cần giới thiệu các họa tiết trang trí tiêu biểu trên kiến trúc Champa, như hoa văn hình học, họa tiết động thực vật, và các biểu tượng tôn giáo. Phân tích ý nghĩa và giá trị thẩm mỹ của từng họa tiết, giúp học sinh hiểu rõ hơn về văn hóa và tư tưởng của người Champa. Sử dụng hình ảnh, sơ đồ, hoặc các tài liệu trực quan để minh họa và làm rõ các khái niệm. Ví dụ, giáo viên có thể giới thiệu về họa tiết Kala (quái thú) và ý nghĩa bảo vệ, xua đuổi tà ma của nó.

3.2. Hướng dẫn Thực hành Sáng tạo với Họa Tiết Champa

Hướng dẫn học sinh cách sử dụng các họa tiết Champa trong các bài tập vẽ, trang trí, hoặc thiết kế. Khuyến khích học sinh sáng tạo và biến đổi các họa tiết để tạo ra những tác phẩm mang dấu ấn cá nhân. Có thể sử dụng nhiều chất liệu và kỹ thuật khác nhau, như vẽ màu, cắt dán, hoặc khắc gỗ. Ví dụ, học sinh có thể vẽ trang trí lên quạt giấy, áo dài, hoặc làm mô hình kiến trúc Champa.

3.3 Vận dụng phương pháp trải nghiệm sáng tạo trong dạy học

Vận dụng phương pháp trải nghiệm sáng tạo để giúp học sinh hứng thú hơn với các tiết học Mĩ thuật. Giáo viên có thể áp dụng vào các bài học vẽ tranh, nặn, xé/cắt dán, in/khắc... Điều này giúp cho học sinh có cơ hội thực hành và sáng tạo dựa trên những hiểu biết về nghệ thuật trang trí Champa, từ đó khơi gợi sự hứng thú và đam mê với môn học.

IV. Thực Nghiệm Bài Học Ứng Dụng Nghệ Thuật Champa tại THCS

Để đánh giá hiệu quả của phương pháp ứng dụng họa tiết Champa vào bài học Mỹ thuật, cần tiến hành thực nghiệm tại trường THCS. Thực nghiệm có thể được thực hiện thông qua việc thiết kế và giảng dạy các bài học cụ thể, sau đó so sánh kết quả học tập và mức độ hứng thú của học sinh giữa nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng. Kết quả thực nghiệm sẽ cung cấp những bằng chứng khoa học về tính khả thi và hiệu quả của phương pháp, từ đó đề xuất những điều chỉnh và cải tiến phù hợp. Việc thực nghiệm cần được thực hiện một cách nghiêm túc và khách quan, đảm bảo tính tin cậy và giá trị của kết quả. Qua đó, giáo viên có thể thu thập những kinh nghiệm quý báu và áp dụng vào quá trình giảng dạy thực tế, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục Mỹ thuật tại trường THCS. Việc lựa chọn trường THCS Trần Quý Cáp, Điện Bàn, Quảng Nam làm địa điểm thực nghiệm là hợp lý, do vị trí địa lý gần với Thánh địa Mỹ Sơn.

4.1. Thiết kế Bài Học với Họa Tiết Trang Trí Champa

Thiết kế các bài học cụ thể, tích hợp họa tiết trang trí Champa vào nội dung và hoạt động. Các bài học có thể tập trung vào các chủ đề như: vẽ trang trí, tạo hình 3D, hoặc thiết kế sản phẩm ứng dụng. Đảm bảo các bài học phù hợp với trình độ và khả năng của học sinh THCS. Ví dụ, thiết kế bài học về trang trí mặt nạ lễ hội, sử dụng họa tiết Kala hoặc Naga (rắn thần).

4.2. So sánh Kết quả Học tập và Mức độ Hứng thú

So sánh kết quả học tập và mức độ hứng thú của học sinh giữa nhóm thực nghiệm (học theo phương pháp mới) và nhóm đối chứng (học theo phương pháp truyền thống). Sử dụng các công cụ đánh giá khách quan, như bài kiểm tra, phiếu khảo sát, hoặc quan sát trực tiếp. Phân tích dữ liệu và rút ra kết luận về hiệu quả của phương pháp.

4.3 Tổ chức ngoại khóa và trải nghiệm thực tế

Để tăng cường sự hiểu biết và yêu thích của học sinh đối với nghệ thuật Champa, việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa và trải nghiệm thực tế là vô cùng quan trọng. Các hoạt động này có thể bao gồm tham quan Thánh địa Mỹ Sơn, tìm hiểu về lịch sử và kiến trúc Champa, tham gia các buổi workshop về nghệ thuật trang trí Champa, hoặc xem các bộ phim tài liệu về văn hóa Champa.

V. Kết Quả Nghiên Cứu Đánh Giá Hiệu Quả và Bài Học Kinh Nghiệm

Sau khi tiến hành thực nghiệm, cần tổng kết và đánh giá kết quả để rút ra những bài học kinh nghiệm. Kết quả thực nghiệm có thể cho thấy phương pháp ứng dụng họa tiết Champa vào bài học Mỹ thuật có hiệu quả trong việc nâng cao kiến thức, kỹ năng, và mức độ hứng thú của học sinh. Tuy nhiên, cũng cần xem xét những hạn chế và khó khăn trong quá trình thực hiện, từ đó đề xuất những giải pháp cải tiến. Những bài học kinh nghiệm rút ra sẽ là cơ sở quan trọng để áp dụng phương pháp này vào thực tiễn giảng dạy, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục Mỹ thuật và bảo tồn di sản văn hóa Champa. Đánh giá cần dựa trên các tiêu chí cụ thể và rõ ràng, đảm bảo tính khách quan và toàn diện.

5.1. Tổng kết và Phân tích Kết quả Thực nghiệm

Tổng kết và phân tích kết quả thực nghiệm, so sánh với mục tiêu ban đầu. Đánh giá mức độ đạt được về kiến thức, kỹ năng, và mức độ hứng thú của học sinh. Xác định những ưu điểm và hạn chế của phương pháp. Tìm ra những yếu tố ảnh hưởng đến kết quả.

5.2. Đề xuất Giải pháp Cải tiến và Ứng dụng

Dựa trên kết quả đánh giá, đề xuất những giải pháp cải tiến phương pháp, nhằm nâng cao hiệu quả và khắc phục những hạn chế. Đề xuất cách thức ứng dụng phương pháp vào thực tiễn giảng dạy, phù hợp với điều kiện cụ thể của từng trường THCS. Chia sẻ kinh nghiệm và kết quả nghiên cứu với đồng nghiệp.

Tổng quan nghiên cứu

Nghệ thuật trang trí trên kiến trúc Champa tại thánh địa Mỹ Sơn, Quảng Nam, là một di sản văn hóa thế giới được UNESCO công nhận từ năm 1999, với hơn 70 tòa tháp xây dựng từ thế kỷ 4 đến thế kỷ 14, trong đó khoảng 20 tòa tháp còn nguyên vẹn. Đây là một kho tàng nghệ thuật độc đáo, thể hiện sự tinh tế trong kỹ thuật điêu khắc và giá trị văn hóa đặc sắc của người Champa. Tuy nhiên, việc bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật này trong giáo dục hiện còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong môn Mĩ thuật tại các trường trung học cơ sở (THCS).

Luận văn tập trung nghiên cứu ứng dụng họa tiết trang trí tiêu biểu trên kiến trúc Champa tại thánh địa Mỹ Sơn vào dạy học Mĩ thuật tại trường THCS Trần Quý Cáp, Điện Bàn, Quảng Nam trong năm học 2022-2023. Mục tiêu chính là khai thác các yếu tố trang trí, hoa văn đặc trưng để nâng cao khả năng cảm thụ thẩm mỹ, phát triển phẩm chất và năng lực sáng tạo cho học sinh. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các họa tiết hoa lá, động vật, hình học và các hiện tượng tự nhiên trên kiến trúc Champa, áp dụng trong các bài học Mĩ thuật cho học sinh lớp 7 và 8.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc, đồng thời góp phần đổi mới phương pháp dạy học Mĩ thuật theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Qua đó, giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về di sản văn hóa, tăng cường sự hứng thú và sáng tạo trong học tập, góp phần xây dựng môi trường giáo dục nghệ thuật phong phú và đa dạng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về nghệ thuật trang trí, kiến trúc và phương pháp dạy học Mĩ thuật. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết nghệ thuật trang trí và tạo hình: Nghệ thuật trang trí được hiểu là sự sắp xếp các yếu tố thẩm mỹ như màu sắc, hình dáng, chất liệu và không gian nhằm tạo ra tác phẩm hài hòa và có giá trị thẩm mỹ. Nghệ thuật tạo hình bao gồm các kỹ thuật điêu khắc, hội họa và các phương pháp tạo hình khác, giúp biểu đạt ý tưởng và cảm xúc qua hình thức nghệ thuật. Các khái niệm chính gồm họa tiết trang trí, hoa văn, kỹ thuật chạm khắc trực tiếp trên gạch, và các nhóm họa tiết tiêu biểu như thực vật, động vật, hình học và hiện tượng tự nhiên.

2. Lý thuyết phương pháp dạy học tích cực và phát triển năng lực: Phương pháp dạy học tập trung vào việc phát triển phẩm chất và năng lực học sinh thông qua các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, khuyến khích tư duy phản biện và sáng tạo nghệ thuật. Các phương pháp được áp dụng gồm thảo luận, học tập dựa trên dự án, học qua trải nghiệm thực tế và sử dụng phương tiện đa chức năng hỗ trợ giảng dạy.

Các khái niệm trọng tâm trong nghiên cứu bao gồm: nghệ thuật trang trí, họa tiết trang trí, nghệ thuật tạo hình, phương pháp dạy học tích cực, phát triển năng lực học sinh, và chương trình giáo dục phổ thông mới 2018 về môn Mĩ thuật.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu tài liệu, khảo sát thực trạng và thực nghiệm sư phạm.

• Nguồn dữ liệu: Tổng hợp từ các tài liệu chuyên sâu về nghệ thuật Champa, các báo cáo khảo cổ, sách giáo khoa Mĩ thuật, tài liệu pháp luật về giáo dục, và khảo sát thực tế tại trường THCS Trần Quý Cáp. Dữ liệu khảo sát thu thập từ 163 học sinh lớp 6 và 8, cùng với đội ngũ giáo viên Mĩ thuật của trường.

• Phương pháp phân tích: Phân tích định tính các họa tiết trang trí trên kiến trúc Champa, đánh giá thực trạng giảng dạy Mĩ thuật qua khảo sát thái độ và mức độ sử dụng họa tiết dân tộc trong bài vẽ của học sinh. Phân tích định lượng qua bảng biểu, thống kê tỷ lệ phần trăm về thái độ học sinh và mức độ ứng dụng họa tiết.

• Thực nghiệm sư phạm: Thực hiện tại lớp 7/1 và 8/1 trong năm học 2022-2023, áp dụng các bài học có vận dụng họa tiết trang trí Champa vào dạy học Mĩ thuật. Thời gian thực nghiệm kéo dài một năm học, kết hợp tổ chức ngoại khóa, trải nghiệm thực tế và đánh giá kết quả học tập.

• Lý do lựa chọn phương pháp: Phương pháp hỗn hợp giúp đảm bảo tính toàn diện, vừa khai thác sâu về mặt nghệ thuật, vừa đánh giá hiệu quả thực tiễn trong giảng dạy. Thực nghiệm sư phạm giúp kiểm chứng tính khả thi và hiệu quả của việc ứng dụng họa tiết trang trí Champa trong môi trường giáo dục THCS.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thái độ học sinh đối với môn Mĩ thuật: Qua khảo sát 163 học sinh lớp 6 và 8, tỷ lệ học sinh hứng thú với môn Mĩ thuật đạt khoảng 60,1%, trong khi 20,9% học sinh không hứng thú. Điều này cho thấy môn học có sức hút nhưng vẫn còn tiềm năng để nâng cao sự quan tâm và hứng thú của học sinh.

2. Mức độ sử dụng họa tiết dân tộc trong bài vẽ: Chỉ có khoảng 19% học sinh biết và sử dụng họa tiết dân tộc trong các bài vẽ Mĩ thuật, phần lớn học sinh chưa nhận thức đầy đủ về giá trị và cách vận dụng các họa tiết trang trí Champa.

3. Hiệu quả thực nghiệm sư phạm: Sau một năm áp dụng các bài học có vận dụng họa tiết trang trí Champa, kết quả đánh giá phẩm chất và năng lực học sinh tăng trung bình 15-20% so với trước thực nghiệm. Học sinh thể hiện sự sáng tạo và cảm thụ thẩm mỹ tốt hơn, đặc biệt trong các bài vẽ tranh và trang trí.

4. Phân loại họa tiết trang trí tiêu biểu: Nghiên cứu xác định rõ 5 nhóm họa tiết chính trên kiến trúc Champa tại Mỹ Sơn gồm: họa tiết thực vật (hoa sen, hoa cúc, hoa dây, lá nhĩ), họa tiết động vật (rắn, voi, sâu), họa tiết hình học (tam giác, thoi, viên bi), họa tiết các hiện tượng tự nhiên (ngọn lửa, sóng nước), và họa tiết thần linh. Mỗi nhóm có đặc điểm tạo hình và ý nghĩa biểu tượng riêng, được vận dụng linh hoạt trong dạy học.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy mặc dù học sinh có sự quan tâm nhất định đến môn Mĩ thuật, nhưng việc nhận thức và vận dụng các họa tiết dân tộc còn hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu do thiếu tài liệu, phương pháp dạy học chưa khai thác sâu sắc giá trị văn hóa dân tộc, và thiếu các hoạt động trải nghiệm thực tế.

Việc ứng dụng họa tiết trang trí Champa vào dạy học Mĩ thuật đã góp phần nâng cao sự hứng thú và phát triển năng lực sáng tạo của học sinh. So sánh với các nghiên cứu trong nước về dạy học Mĩ thuật tích cực, kết quả thực nghiệm tại trường THCS Trần Quý Cáp phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục, nhấn mạnh vai trò của trải nghiệm sáng tạo và phát huy bản sắc văn hóa.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ học sinh hứng thú và sử dụng họa tiết dân tộc trước và sau thực nghiệm, cùng bảng so sánh điểm đánh giá phẩm chất và năng lực học sinh qua các bài học ứng dụng họa tiết Champa. Điều này minh chứng rõ ràng hiệu quả của việc vận dụng nghệ thuật truyền thống trong giáo dục hiện đại.

Ngoài ra, việc nghiên cứu và phân loại họa tiết trang trí Champa giúp giáo viên có cơ sở khoa học để xây dựng bài giảng phù hợp, đồng thời góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trong giáo dục phổ thông.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng bộ tài liệu dạy học Mĩ thuật có tích hợp họa tiết trang trí Champa: Phát triển các giáo án, bài tập và tài liệu minh họa chi tiết về các họa tiết tiêu biểu, giúp giáo viên dễ dàng áp dụng trong giảng dạy. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ học sinh sử dụng họa tiết dân tộc trong bài vẽ lên ít nhất 50% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo Quảng Nam phối hợp với các trường đại học sư phạm.

2. Tổ chức tập huấn chuyên sâu cho giáo viên Mĩ thuật về nghệ thuật trang trí Champa: Đào tạo kỹ năng nhận diện, phân tích và vận dụng họa tiết trong dạy học, đồng thời cập nhật phương pháp dạy học tích cực. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, định kỳ hàng năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục huyện Điện Bàn và Trung tâm bồi dưỡng giáo viên.

3. Tăng cường hoạt động trải nghiệm thực tế cho học sinh: Tổ chức các chuyến tham quan thánh địa Mỹ Sơn, các bảo tàng điêu khắc Champa, kết hợp với các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ Mĩ thuật nhằm nâng cao nhận thức và cảm thụ nghệ thuật. Mục tiêu mỗi học sinh tham gia ít nhất 2 lần/năm học. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu trường THCS Trần Quý Cáp phối hợp với phụ huynh và các đơn vị văn hóa.

4. Xây dựng phòng học chuyên ngành Mĩ thuật và trang thiết bị hỗ trợ: Đầu tư phòng học chuyên biệt với đầy đủ dụng cụ, thiết bị công nghệ hỗ trợ dạy học Mĩ thuật, tạo môi trường sáng tạo cho học sinh. Thời gian hoàn thành trong 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Nhà trường và các đơn vị tài trợ.

5. Đánh giá và khuyến khích sáng tạo của học sinh trong môn Mĩ thuật: Xây dựng hệ thống đánh giá đa chiều, chú trọng phát triển tư duy sáng tạo và khả năng vận dụng kiến thức văn hóa dân tộc. Tổ chức các cuộc thi, triển lãm tranh có chủ đề về nghệ thuật Champa để tạo động lực học tập. Chủ thể thực hiện: Giáo viên Mĩ thuật và Ban giám hiệu nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên Mĩ thuật THCS: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và phương pháp thực tiễn để vận dụng họa tiết trang trí Champa vào giảng dạy, giúp nâng cao chất lượng bài học và phát triển năng lực học sinh.

2. Sinh viên ngành Sư phạm Mĩ thuật: Tài liệu tham khảo quý giá về nghệ thuật trang trí dân tộc và phương pháp dạy học tích cực, hỗ trợ nghiên cứu và thực hành sư phạm.

3. Nhà quản lý giáo dục và chuyên viên đào tạo: Cung cấp thông tin về thực trạng giảng dạy Mĩ thuật và đề xuất giải pháp đổi mới, giúp hoạch định chính sách và chương trình đào tạo phù hợp.

4. Nhà nghiên cứu văn hóa và nghệ thuật dân tộc: Luận văn bổ sung nghiên cứu chuyên sâu về nghệ thuật trang trí Champa, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trong giáo dục và xã hội.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao nên ứng dụng họa tiết trang trí Champa vào dạy học Mĩ thuật?
   Ứng dụng họa tiết Champa giúp học sinh hiểu và trân trọng giá trị văn hóa dân tộc, đồng thời phát triển tư duy sáng tạo và kỹ năng thẩm mỹ qua các bài học thực hành. Ví dụ, học sinh có thể vận dụng họa tiết hoa sen, hoa dây vào bài vẽ tranh, tạo sự kết nối giữa nghệ thuật truyền thống và hiện đại.

2. Phương pháp dạy học nào hiệu quả khi sử dụng họa tiết Champa?
   Phương pháp trải nghiệm sáng tạo, học tập dựa trên dự án và thảo luận nhóm được đánh giá cao. Các hoạt động như ký họa ngoài trời, tham quan di tích Mỹ Sơn giúp học sinh tiếp cận trực tiếp với nguồn cảm hứng nghệ thuật, tăng cường hứng thú học tập.

3. Làm thế nào để đánh giá năng lực sáng tạo của học sinh trong môn Mĩ thuật?
   Đánh giá nên kết hợp giữa quan sát quá trình thực hành, sản phẩm nghệ thuật và khả năng trình bày ý tưởng. Ví dụ, giáo viên có thể sử dụng bảng tiêu chí đánh giá phẩm chất bài vẽ, năng lực vận dụng họa tiết dân tộc và sự sáng tạo trong cách thể hiện.

4. Có khó khăn gì khi áp dụng họa tiết Champa vào giảng dạy?
   Khó khăn gồm thiếu tài liệu hướng dẫn chi tiết, hạn chế về thời gian và cơ sở vật chất, cũng như sự chưa quen thuộc của học sinh với các họa tiết truyền thống. Việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm và tập huấn giáo viên là giải pháp khắc phục hiệu quả.

5. Làm sao để duy trì và phát huy giá trị nghệ thuật Champa trong giáo dục?
   Cần có sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng trong việc tổ chức các hoạt động giáo dục văn hóa, đồng thời đầu tư phát triển tài liệu, phòng học chuyên ngành và chương trình đào tạo giáo viên. Việc tổ chức các cuộc thi, triển lãm nghệ thuật cũng góp phần duy trì sự quan tâm của học sinh.

Kết luận

• Luận văn khẳng định giá trị nghệ thuật trang trí trên kiến trúc Champa tại thánh địa Mỹ Sơn và tiềm năng ứng dụng trong dạy học Mĩ thuật THCS.
• Thực nghiệm sư phạm cho thấy việc vận dụng họa tiết Champa giúp nâng cao phẩm chất, năng lực và sự sáng tạo của học sinh.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể về tài liệu, tập huấn giáo viên, trải nghiệm thực tế và đầu tư cơ sở vật chất nhằm nâng cao chất lượng dạy học Mĩ thuật.
• Nghiên cứu góp phần bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc trong giáo dục phổ thông, đồng thời tạo nguồn cảm hứng sáng tạo cho học sinh.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai rộng rãi các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả lâu dài và mở rộng nghiên cứu sang các trường THCS khác trong khu vực.

Hãy cùng chung tay bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật truyền thống qua giáo dục Mĩ thuật để thế hệ trẻ thêm yêu quý và tự hào về di sản văn hóa của dân tộc!