Tỷ lệ Rối Loạn Chức Năng Tình Dục và Các Yếu Tố Liên Quan Trên Bệnh Nhân Rối Loạn Trầm Cảm Chủ Yếu

Rối loạn chức năng tình dục bao gồm nhiều vấn đề khác nhau, từ giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương, xuất tinh sớm, đến khó đạt cực khoái và khô âm đạo. Việc phân loại RLCNTD giúp xác định rõ hơn vấn đề mà bệnh nhân đang gặp phải, từ đó có hướng điều trị phù hợp. Các yếu tố sinh học, tâm lý, và xã hội đều có thể góp phần vào sự phát triển của RLCNTD. Nghiên cứu cho thấy có đến 30% nam giới mắc phải RLCNTD trong cộng đồng (theo nghiên cứu tại Hoa Kỳ). Sức khỏe tâm thần có liên quan mật thiết đến sức khỏe tình dục, do đó việc điều trị trầm cảm cũng có thể cải thiện chức năng tình dục.

Trầm cảm và RLCNTD thường đi kèm với nhau. Trầm cảm có thể gây ra RLCNTD, và ngược lại, RLCNTD có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của trầm cảm. Các tác dụng phụ thuốc chống trầm cảm, đặc biệt là các thuốc SSRIs và SNRIS, cũng có thể gây ra RLCNTD. Việc điều trị trầm cảm cần xem xét đến tác động của thuốc chống trầm cảm lên chức năng tình dục của bệnh nhân. Trong một nghiên cứu ở nhóm bệnh nhân rối loạn khí sắc mức độ trung bình-nặng chưa được sử dụng thuốc, có đến 72% bệnh nhân RLTCCY và 77% bệnh nhân rối loạn lưỡng cực (RLLC) mất hứng thú tình dục.

Việc xác định tỷ lệ RLCNTD ở bệnh nhân trầm cảm gặp nhiều khó khăn do: sự đa dạng trong định nghĩa RLCNTD, sự ngại ngùng của bệnh nhân khi chia sẻ về vấn đề tình dục, ảnh hưởng của các bệnh lý đồng mắc và các yếu tố tâm lý xã hội. Các công cụ đánh giá chức năng tình dục cũng có thể khác nhau, dẫn đến sự khác biệt trong kết quả nghiên cứu. Việc sử dụng thang điểm ASEX (Arizona Sexual Experiences Scale) giúp định lượng các giai đoạn ảnh hưởng.

Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã khảo sát tỷ lệ RLCNTD ở bệnh nhân trầm cảm. Các nghiên cứu này cho thấy tỷ lệ RLCNTD ở bệnh nhân trầm cảm cao hơn so với dân số chung. Một số nghiên cứu tập trung vào tác động của các thuốc chống trầm cảm lên chức năng tình dục, đặc biệt là các thuốc SSRIs. Cần có thêm nghiên cứu tại Việt Nam để xác định tỷ lệ RLCNTD ở bệnh nhân trầm cảm trong bối cảnh văn hóa và xã hội Việt Nam.

Thuốc chống trầm cảm, đặc biệt là các thuốc SSRIs và SNRIS, có thể gây ra RLCNTD như giảm ham muốn tình dục, khó đạt cực khoái, rối loạn cương dương, và xuất tinh sớm. Các bác sĩ lâm sàng cần cân nhắc lợi ích và nguy cơ của thuốc chống trầm cảm đối với chức năng tình dục của bệnh nhân. Có thể điều chỉnh liều lượng thuốc chống trầm cảm hoặc chuyển sang các loại thuốc khác ít gây RLCNTD hơn. Một số thuốc có thể làm giảm nồng độ dopamine, bao gồm reserpine, cũng như các bệnh liên quan đến thiếu hụt dopamin như bệnh Parkinson, đều gây nên triệu chứng trầm cảm.

Các yếu tố tâm lý xã hội như căng thẳng, lo âu, các vấn đề trong mối quan hệ, và các trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ có thể góp phần vào sự phát triển của RLCNTD. Tâm lý và sinh lý có mối liên quan mật thiết, do đó việc điều trị RLCNTD cần kết hợp cả các phương pháp tâm lý trị liệu và điều trị bằng thuốc. Tình dục còn được biết đến là sức khỏe xã hội, cả ba đều là những khía cạnh quan trọng trong việc đánh giá chất lượng cuộc sống.

Nếu RLCNTD là do tác dụng phụ thuốc chống trầm cảm, các bác sĩ lâm sàng có thể điều chỉnh liều lượng thuốc chống trầm cảm hoặc chuyển sang các loại thuốc khác ít gây RLCNTD hơn. Một số thuốc chống trầm cảm như bupropion và mirtazapine ít gây RLCNTD hơn so với các thuốc SSRIs. Đánh giá tần suất RLCNTD ở bệnh nhân RLTCCY bị phức tạp bởi cả thuốc và chính bản thân của bệnh đều có ảnh hưởng đến chức năng tình dục.

Có một số thuốc có thể được sử dụng để điều trị RLCNTD, như sildenafil (Viagra) cho rối loạn cương dương, hoặc các loại kem bôi trơn cho khô âm đạo. Các thuốc này có thể giúp cải thiện chức năng tình dục và giảm các triệu chứng khó chịu. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các thuốc này có thể có tác dụng phụ và tương tác với các thuốc khác. Có thể sử dụng liệu pháp hormone thay thế cho phụ nữ trong giai đoạn mãn kinh.

Việc nâng cao nhận thức về RLCNTD ở bệnh nhân trầm cảm là rất quan trọng để giúp bệnh nhân nhận ra vấn đề và tìm kiếm sự giúp đỡ. Các bác sĩ lâm sàng cần chủ động hỏi về chức năng tình dục của bệnh nhân trầm cảm và cung cấp thông tin về các phương pháp điều trị hiệu quả.

Việc đánh giá chức năng tình dục của bệnh nhân trầm cảm nên được thực hiện thường xuyên, đặc biệt là khi bắt đầu điều trị bằng thuốc chống trầm cảm. Các công cụ đánh giá chuẩn hóa có thể giúp đánh giá chức năng tình dục một cách khách quan và chính xác. Trong nghiên cứu của chúng tôi sử thang đánh giá trầm cảm của Hamilton (HDRS).

Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ RLCNTD ở bệnh nhân trầm cảm cao hơn so với dân số chung. Các tác dụng phụ thuốc chống trầm cảm và các yếu tố tâm lý xã hội có thể góp phần vào sự phát triển của RLCNTD. Cần có cách tiếp cận toàn diện để điều trị RLCNTD ở bệnh nhân trầm cảm.

Các nghiên cứu trong tương lai nên tập trung vào việc phát triển các phương pháp điều trị RLCNTD toàn diện và cá nhân hóa, đồng thời đánh giá hiệu quả của các phương pháp này trên chất lượng cuộc sống của bệnh nhân trầm cảm. Cần có thêm nghiên cứu để hiểu rõ hơn về cơ chế sinh học thần kinh của RLCNTD ở bệnh nhân trầm cảm. Yếu tố thần kinh có nguồn gốc từ não bộ (BDNF). Một vài protein tăng trưởng, cụ thể yếu tố thần kinh có nguồn gốc từ não bộ chịu trách nhiệm cho việc duy trì các tế bào thần kinh ở não bộ, và sự rối loạn gây nên sự giảm sút về kích thước và số lượng tế bào thần kinh.