Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh chuyển đổi sang kinh tế thị trường, việc đổi mới cơ chế tài chính và trao quyền tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là trong lĩnh vực y tế, trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Trung tâm Y tế huyện Mường Ảng, tỉnh Điện Biên, là một đơn vị sự nghiệp công lập thuộc nhóm 3 theo Nghị định số 85/2012/NĐ-CP, có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm một phần kinh phí hoạt động thường xuyên. Giai đoạn 2017-2019, Trung tâm đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong công tác khám chữa bệnh với tổng số lượt khám chữa bệnh đạt khoảng 92.313 lượt năm 2017 và tăng lên 100.654 lượt năm 2018, tuy nhiên năm 2019 có sự giảm nhẹ do ảnh hưởng của việc xây dựng cơ sở hạ tầng. Mức tự đảm bảo chi phí hoạt động thường xuyên của Trung tâm còn thấp và không ổn định, ảnh hưởng đến khả năng thu hút nhân lực chất lượng cao và đầu tư trang thiết bị y tế hiện đại.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng tự chủ tài chính tại Trung tâm Y tế huyện Mường Ảng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp tăng cường tự chủ tài chính trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2017-2019 tại Trung tâm, với trọng tâm phân tích các chỉ tiêu về nguồn thu, chi tiêu, quản lý chênh lệch thu chi và sử dụng các quỹ tài chính. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện cơ chế tài chính, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập y tế tại các địa phương có điều kiện tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, đặc biệt là cơ chế tự chủ tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập lĩnh vực y tế. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của việc phân bổ và sử dụng nguồn lực tài chính hiệu quả trong các đơn vị công lập, đồng thời đề cao nguyên tắc tự chủ gắn liền với trách nhiệm giải trình.

  2. Mô hình cơ chế tự chủ tài chính: Theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP và Nghị định số 85/2012/NĐ-CP, cơ chế tự chủ tài chính bao gồm quyền tự chủ trong quản lý nguồn thu, tự chủ trong quản lý chi tiêu và tự chủ trong quản lý, sử dụng các quỹ tài chính. Các khái niệm chính bao gồm: đơn vị sự nghiệp công lập, tự chủ tài chính, nguồn thu sự nghiệp, chi thường xuyên và không thường xuyên, chênh lệch thu chi, các quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp, quỹ khen thưởng, quỹ phúc lợi và quỹ dự phòng ổn định thu nhập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tài chính, quy chế chi tiêu nội bộ, các văn bản pháp luật liên quan và tài liệu nghiên cứu trước đó. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát, phỏng vấn 40 cán bộ, nhân viên và 50 bệnh nhân tại Trung tâm Y tế huyện Mường Ảng trong năm 2019.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp, trình bày số liệu về nguồn thu, chi tiêu, chênh lệch thu chi và các quỹ tài chính. Phương pháp so sánh được áp dụng để đánh giá xu hướng biến động các chỉ tiêu tài chính qua các năm 2017-2019. Cỡ mẫu được lựa chọn dựa trên tính đại diện và khả năng thu thập thông tin chính xác, đảm bảo tính khách quan và toàn diện của nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu và cơ cấu thu: Tổng nguồn thu của Trung tâm tăng từ khoảng 15 tỷ đồng năm 2017 lên gần 18 tỷ đồng năm 2018, sau đó giảm nhẹ năm 2019 do ảnh hưởng của việc xây dựng cơ sở hạ tầng. Trong đó, nguồn thu từ ngân sách nhà nước chiếm khoảng 60-65%, còn lại là thu từ hoạt động sự nghiệp và các nguồn khác. Tỷ trọng thu từ hoạt động sự nghiệp chiếm khoảng 35-40%, thể hiện sự đa dạng hóa nguồn thu nhưng vẫn chưa khai thác tối đa tiềm năng.

  2. Chi tiêu và cơ cấu chi: Tổng chi thường xuyên của Trung tâm dao động trong khoảng 13-16 tỷ đồng mỗi năm, trong đó chi cho con người chiếm trên 50%, chi quản lý hành chính và nghiệp vụ chuyên môn chiếm phần còn lại. Chi không thường xuyên chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng có xu hướng tăng nhẹ, chủ yếu dành cho đầu tư trang thiết bị và sửa chữa cơ sở vật chất.

  3. Chênh lệch thu chi và phân phối: Trung tâm duy trì được chênh lệch thu chi dương trong các năm nghiên cứu, với tỷ lệ chi trả thu nhập tăng thêm cho người lao động chiếm khoảng 30-40% tổng chênh lệch thu chi. Thu nhập tăng thêm bình quân/người đạt khoảng 3-4 triệu đồng/năm, góp phần nâng cao động lực làm việc cho cán bộ y tế.

  4. Quản lý và sử dụng các quỹ tài chính: Trung tâm thực hiện trích lập các quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp, quỹ khen thưởng, quỹ phúc lợi và quỹ dự phòng ổn định thu nhập theo quy định, với tỷ lệ trích lập tối thiểu 25% cho quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp. Việc quản lý các quỹ được thực hiện theo quy chế chi tiêu nội bộ, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Trung tâm Y tế huyện Mường Ảng đã thực hiện cơ chế tự chủ tài chính theo đúng quy định pháp luật, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ y tế. Tuy nhiên, mức độ tự chủ tài chính còn hạn chế do tỷ lệ nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp chưa cao, ảnh hưởng đến khả năng đầu tư và thu hút nhân lực chất lượng cao. So sánh với các trung tâm y tế tại Hải Dương và Móng Cái, Điện Biên còn nhiều tiềm năng để khai thác nguồn thu dịch vụ và đa dạng hóa các hình thức dịch vụ y tế.

Việc quản lý chi tiêu và phân phối chênh lệch thu chi tương đối hợp lý, tuy nhiên cần tăng cường kiểm soát chi không thường xuyên và nâng cao hiệu quả sử dụng các quỹ tài chính. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu nguồn thu, biểu đồ cơ cấu chi tiêu và bảng phân phối chênh lệch thu chi để minh họa rõ nét hơn các xu hướng và tỷ lệ phần trăm liên quan.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường khai thác và đa dạng hóa nguồn thu: Trung tâm cần phát triển các dịch vụ y tế chất lượng cao, mở rộng các dịch vụ khám chữa bệnh dịch vụ, hợp tác với các tổ chức trong và ngoài nước để thu hút nguồn viện trợ và tài trợ. Mục tiêu tăng tỷ trọng thu từ hoạt động sự nghiệp lên trên 50% trong vòng 3 năm tới.

  2. Nâng cao hiệu quả quản lý chi tiêu: Xây dựng và hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ, áp dụng phương thức khoán chi cho các phòng ban nhằm khuyến khích tiết kiệm và tăng thu nhập cho cán bộ. Thực hiện kiểm soát chi tiêu chặt chẽ, đặc biệt là chi không thường xuyên, trong vòng 1 năm.

  3. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao: Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ y tế, đồng thời xây dựng chính sách thu hút bác sĩ giỏi về công tác tại Trung tâm. Mục tiêu nâng tỷ lệ bác sĩ có trình độ chuyên môn cao lên trên 30% trong 2 năm tới.

  4. Cải thiện quản lý và sử dụng các quỹ tài chính: Đảm bảo việc trích lập và sử dụng các quỹ theo đúng quy định, tăng cường công khai, minh bạch và giám sát nội bộ. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính để nâng cao hiệu quả và giảm thiểu rủi ro trong vòng 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các Trung tâm y tế huyện, tỉnh: Giúp hiểu rõ cơ chế tự chủ tài chính, từ đó áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại đơn vị mình.

  2. Cán bộ quản lý tài chính y tế: Cung cấp hệ thống chỉ tiêu và phương pháp phân tích tài chính cụ thể, hỗ trợ công tác lập kế hoạch, kiểm soát và đánh giá tài chính.

  3. Nhà hoạch định chính sách y tế và tài chính công: Là tài liệu tham khảo để xây dựng, điều chỉnh chính sách tài chính phù hợp với thực tiễn các đơn vị sự nghiệp công lập y tế.

  4. Nghiên cứu sinh, sinh viên ngành quản lý kinh tế và y tế công: Cung cấp kiến thức lý luận và thực tiễn về tự chủ tài chính trong lĩnh vực y tế, hỗ trợ nghiên cứu và học tập chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tự chủ tài chính là gì trong đơn vị sự nghiệp công lập y tế?
    Tự chủ tài chính là quyền được chủ động quản lý nguồn thu, chi tiêu và sử dụng các quỹ tài chính trong khuôn khổ pháp luật, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ y tế.

  2. Tại sao Trung tâm Y tế huyện Mường Ảng cần tăng cường tự chủ tài chính?
    Việc tăng cường tự chủ tài chính giúp Trung tâm chủ động hơn trong việc sử dụng nguồn lực, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, thu hút nhân lực và đầu tư trang thiết bị hiện đại, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dân.

  3. Các nguồn thu chính của Trung tâm Y tế huyện Mường Ảng gồm những gì?
    Nguồn thu chính gồm ngân sách nhà nước cấp, thu từ hoạt động sự nghiệp như dịch vụ khám chữa bệnh, thu từ các dịch vụ hỗ trợ và các nguồn viện trợ, tài trợ hợp pháp khác.

  4. Làm thế nào để quản lý chi tiêu hiệu quả tại Trung tâm?
    Cần xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ rõ ràng, áp dụng phương thức khoán chi, kiểm soát chặt chẽ các khoản chi không thường xuyên và sử dụng công nghệ thông tin để giám sát tài chính.

  5. Các quỹ tài chính tại Trung tâm được sử dụng như thế nào?
    Các quỹ như quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp, quỹ khen thưởng, quỹ phúc lợi và quỹ dự phòng ổn định thu nhập được sử dụng để đầu tư phát triển, thưởng cho cán bộ, hỗ trợ phúc lợi và đảm bảo thu nhập ổn định cho người lao động.

Kết luận

  • Trung tâm Y tế huyện Mường Ảng đã thực hiện cơ chế tự chủ tài chính theo quy định, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ y tế trong giai đoạn 2017-2019.
  • Mức độ tự chủ tài chính còn hạn chế do tỷ trọng nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp chưa cao, ảnh hưởng đến khả năng đầu tư và thu hút nhân lực chất lượng cao.
  • Việc quản lý chi tiêu và phân phối chênh lệch thu chi tương đối hợp lý, tuy nhiên cần tăng cường kiểm soát chi không thường xuyên và nâng cao hiệu quả sử dụng các quỹ tài chính.
  • Đề xuất các giải pháp tăng cường tự chủ tài chính bao gồm đa dạng hóa nguồn thu, nâng cao hiệu quả quản lý chi tiêu, phát triển nguồn nhân lực và cải thiện quản lý các quỹ tài chính.
  • Nghiên cứu đề xuất lộ trình thực hiện các giải pháp trong vòng 1-3 năm tới, đồng thời kêu gọi sự phối hợp của các cấp quản lý và các bên liên quan để đảm bảo thành công.

Call to action: Các đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực y tế cần chủ động áp dụng các giải pháp nâng cao tự chủ tài chính, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện cơ chế chính sách để phát huy tối đa hiệu quả hoạt động, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cộng đồng.