Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ngành y tế Việt Nam đang tập trung đổi mới cơ chế tài chính và nâng cao chất lượng dịch vụ công, việc tổ chức kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập đóng vai trò then chốt trong quản lý tài chính và đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn vốn nhà nước. Trung tâm Mua sắm tập trung thuốc Quốc gia là một đơn vị sự nghiệp công lập quan trọng, chịu trách nhiệm cung ứng thuốc, vắc xin và trang thiết bị y tế với quy mô hoạt động ngày càng mở rộng. Năm 2020, Trung tâm đã triển khai áp dụng Nghị định số 16/2015/NĐ-CP (nay là Nghị định số 60/2021/NĐ-CP) về cơ chế tự chủ tài chính và Thông tư số 107/2017/TT-BTC của Bộ Tài chính về chế độ kế toán hành chính sự nghiệp, tạo ra yêu cầu cấp thiết về hoàn thiện tổ chức kế toán phù hợp với cơ chế mới.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng tổ chức kế toán tại Trung tâm Mua sắm tập trung thuốc Quốc gia, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán dưới góc độ kế toán tài chính. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào năm 2020, với nội dung bao gồm tổ chức bộ máy kế toán, công tác kế toán và kiểm tra kế toán tại Trung tâm. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo tính minh bạch, chính xác của thông tin tài chính, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và hỗ trợ quá trình tự chủ tài chính của các đơn vị sự nghiệp công lập trong ngành y tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về tổ chức kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập (SNCL), tập trung vào ba nội dung chính: tổ chức bộ máy kế toán, tổ chức công tác kế toán và tổ chức công tác kiểm tra kế toán. Các khái niệm trọng tâm bao gồm:

  • Đơn vị sự nghiệp công lập: Đơn vị được Nhà nước thành lập, hoạt động không vì lợi nhuận, phục vụ lợi ích cộng đồng, được cấp kinh phí từ ngân sách nhà nước và các nguồn khác theo nguyên tắc không bồi hoàn trực tiếp.
  • Tổ chức kế toán: Hệ thống các yếu tố cấu thành bao gồm tổ chức vận dụng các phương pháp kế toán, chính sách, chế độ tài chính kế toán và đội ngũ nhân sự nhằm thu nhận, xử lý, kiểm tra và cung cấp thông tin kế toán phục vụ quản lý.
  • Nguyên tắc tổ chức kế toán: Tuân thủ pháp luật, đảm bảo tính khoa học, phù hợp với đặc điểm đơn vị, tiết kiệm chi phí và hiệu quả, nguyên tắc bất kiêm nhiệm.

Khung lý thuyết cũng bao gồm các chuẩn mực kế toán công quốc tế (IPSAS) và các văn bản pháp luật Việt Nam như Luật Kế toán 2015, Nghị định số 16/2015/NĐ-CP, Thông tư số 107/2017/TT-BTC.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng làm cơ sở phương pháp luận, kết hợp thu thập và phân tích dữ liệu thực tiễn tại Trung tâm Mua sắm tập trung thuốc Quốc gia năm 2020. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu kế toán, báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán và các chứng từ kế toán liên quan.

Phương pháp thu thập dữ liệu gồm:

  • Thu thập tài liệu thứ cấp: Tổng hợp các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành, các công trình nghiên cứu liên quan.
  • Khảo sát thực tế: Quan sát, thu thập số liệu tại Trung tâm, phỏng vấn cán bộ kế toán để đánh giá thực trạng tổ chức kế toán.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm phân tích định tính và định lượng, so sánh số liệu kế toán, đánh giá ưu nhược điểm trong tổ chức bộ máy, công tác kế toán và kiểm tra kế toán. Timeline nghiên cứu tập trung trong năm 2020, với các bước khảo sát, thu thập, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán còn nhiều bất cập: Trung tâm áp dụng mô hình tổ chức bộ máy kế toán hỗn hợp, tuy nhiên, cơ cấu nhân sự chưa phù hợp với khối lượng công việc. Phòng kế toán trung tâm có khoảng 15 nhân viên, trong khi khối lượng chứng từ và nghiệp vụ phát sinh tăng khoảng 20% so với năm trước, dẫn đến quá tải và chậm trễ trong xử lý thông tin.

  2. Công tác kế toán chưa đồng bộ và thiếu ứng dụng công nghệ thông tin: Việc thu thập, xử lý chứng từ chủ yếu thủ công, chưa áp dụng hiệu quả phần mềm kế toán hiện đại. Khoảng 70% chứng từ được xử lý bằng phương pháp truyền thống, gây ra sai sót và mất nhiều thời gian. Việc ứng dụng CNTT mới chỉ dừng lại ở mức độ nhập liệu cơ bản, chưa tận dụng được các công nghệ như điện toán đám mây hay blockchain.

  3. Kiểm tra kế toán chưa chặt chẽ và thiếu quy trình rõ ràng: Công tác kiểm tra chứng từ và báo cáo tài chính chưa được thực hiện thường xuyên và có hệ thống. Chỉ khoảng 60% chứng từ được kiểm tra kỹ lưỡng trước khi ghi sổ, dẫn đến rủi ro sai sót và thiếu minh bạch trong báo cáo tài chính.

  4. Thông tin kế toán chưa đáp ứng kịp thời và đầy đủ yêu cầu quản lý: Báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán được lập theo quy định nhưng chưa phản ánh đầy đủ các chỉ tiêu quản lý nội bộ. Thời gian lập báo cáo trung bình kéo dài 15 ngày sau kỳ kế toán, ảnh hưởng đến hiệu quả ra quyết định của lãnh đạo Trung tâm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc chuyển đổi cơ chế tài chính theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP và áp dụng chế độ kế toán mới theo Thông tư số 107/2017/TT-BTC chưa được đồng bộ trong tổ chức kế toán. So với các nghiên cứu tại các bệnh viện công lập, Trung tâm Mua sắm tập trung thuốc Quốc gia có đặc thù hoạt động phân tán và khối lượng nghiệp vụ lớn hơn, đòi hỏi tổ chức bộ máy kế toán phải linh hoạt và hiện đại hơn.

Việc chưa ứng dụng hiệu quả CNTT và công nghệ mới như blockchain làm giảm khả năng kiểm soát và minh bạch thông tin kế toán, trong khi các đơn vị sự nghiệp công lập khác đã bắt đầu triển khai các giải pháp này để nâng cao hiệu quả quản lý. Bảng so sánh hiệu quả xử lý chứng từ giữa Trung tâm và một số đơn vị y tế công lập cho thấy Trung tâm có tỷ lệ sai sót cao hơn khoảng 15%.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ xử lý chứng từ thủ công và tự động, cũng như bảng tổng hợp số liệu kiểm tra chứng từ và thời gian lập báo cáo tài chính qua các năm. Những kết quả này nhấn mạnh sự cần thiết phải hoàn thiện tổ chức kế toán nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý tài chính trong điều kiện tự chủ tài chính và hội nhập quốc tế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tái cấu trúc bộ máy kế toán theo hướng tinh gọn và chuyên môn hóa: Phân bổ lại nhân sự, tăng cường đào tạo chuyên môn, bổ sung nhân lực phù hợp với khối lượng công việc. Mục tiêu giảm tải 30% công việc thủ công trong vòng 12 tháng, do Ban Giám đốc Trung tâm chủ trì thực hiện.

  2. Ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại trong công tác kế toán: Triển khai phần mềm kế toán tích hợp điện toán đám mây và blockchain để nâng cao tính minh bạch, giảm sai sót và tăng tốc độ xử lý chứng từ. Mục tiêu đạt 80% nghiệp vụ kế toán được xử lý tự động trong 18 tháng, phối hợp với phòng CNTT và nhà cung cấp phần mềm.

  3. Xây dựng quy trình kiểm tra kế toán chặt chẽ, minh bạch: Thiết lập quy trình kiểm tra chứng từ, báo cáo tài chính định kỳ, phân công rõ trách nhiệm và áp dụng công nghệ hỗ trợ kiểm tra. Mục tiêu 100% chứng từ được kiểm tra trước khi ghi sổ trong 6 tháng, do phòng Kiểm toán nội bộ và phòng Kế toán phối hợp thực hiện.

  4. Nâng cao chất lượng và kịp thời của báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán: Rút ngắn thời gian lập báo cáo xuống còn 7 ngày sau kỳ kế toán, đồng thời mở rộng các chỉ tiêu quản lý nội bộ trong báo cáo. Mục tiêu hoàn thành trong 12 tháng, do phòng Kế toán và Ban Giám đốc phối hợp chỉ đạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập trong ngành y tế: Giúp hiểu rõ về tổ chức kế toán phù hợp với cơ chế tự chủ tài chính, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và minh bạch nguồn lực.

  2. Cán bộ kế toán và tài chính tại các Trung tâm Mua sắm thuốc và đơn vị y tế công lập: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về tổ chức bộ máy, công tác kế toán và kiểm tra kế toán, đồng thời hướng dẫn ứng dụng công nghệ thông tin trong kế toán.

  3. Nhà quản lý và chuyên gia tư vấn tài chính công: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, quy trình và giải pháp hoàn thiện công tác kế toán trong các đơn vị sự nghiệp công lập.

  4. Sinh viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành kế toán và quản trị tài chính công: Hỗ trợ nghiên cứu, học tập về tổ chức kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới cơ chế tài chính và áp dụng chuẩn mực kế toán mới.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức kế toán tại Trung tâm Mua sắm tập trung thuốc Quốc gia cần được hoàn thiện?
    Do Trung tâm đang chuyển đổi sang cơ chế tự chủ tài chính và áp dụng chế độ kế toán mới, tổ chức kế toán hiện tại chưa đáp ứng được yêu cầu về hiệu quả, minh bạch và kịp thời trong cung cấp thông tin tài chính, gây ảnh hưởng đến quản lý và ra quyết định.

  2. Các mô hình tổ chức bộ máy kế toán nào phù hợp với đơn vị sự nghiệp công lập?
    Có ba mô hình chính: tập trung, phân tán và hỗn hợp. Mỗi mô hình có ưu nhược điểm riêng, lựa chọn phù hợp dựa trên quy mô, đặc điểm hoạt động và trình độ nhân sự của đơn vị.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin như thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kế toán?
    Ứng dụng phần mềm kế toán hiện đại, điện toán đám mây và blockchain giúp tự động hóa xử lý chứng từ, tăng tính bảo mật, giảm sai sót và rút ngắn thời gian lập báo cáo, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

  4. Làm thế nào để đảm bảo tính minh bạch và chính xác trong công tác kiểm tra kế toán?
    Thiết lập quy trình kiểm tra rõ ràng, phân công trách nhiệm cụ thể, sử dụng công nghệ hỗ trợ kiểm tra và thực hiện kiểm tra định kỳ nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót, gian lận.

  5. Báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán có vai trò gì trong quản lý tài chính đơn vị?
    Là công cụ cung cấp thông tin tổng quát về tình hình tài chính, kết quả hoạt động và luồng tiền, giúp lãnh đạo và các bên liên quan đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực, từ đó đưa ra quyết định quản lý phù hợp.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận về tổ chức kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập dưới góc độ kế toán tài chính, phù hợp với các quy định pháp luật hiện hành.
  • Phân tích thực trạng tổ chức kế toán tại Trung tâm Mua sắm tập trung thuốc Quốc gia năm 2020 cho thấy nhiều hạn chế về bộ máy, công tác kế toán và kiểm tra kế toán.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể như tái cấu trúc bộ máy, ứng dụng CNTT hiện đại, xây dựng quy trình kiểm tra chặt chẽ và nâng cao chất lượng báo cáo tài chính.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và hỗ trợ quá trình tự chủ tài chính của các đơn vị sự nghiệp công lập trong ngành y tế.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các đơn vị sự nghiệp công lập khác.

Hành động ngay hôm nay để hoàn thiện tổ chức kế toán tại đơn vị bạn, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và phục vụ tốt hơn cho cộng đồng!