Tổ Chức Các Hoạt Động Ngoại Khóa Lịch Sử Cho Học Sinh Lớp 10 Trường Trung Học Phổ Thông Tỉnh Nam Định Với Di Sản Văn Hoá Tại Địa Phương

• Tác giả: Bùi Thị Hương
• Người hướng dẫn: GS.TS Nguyễn Thị Côi
• Trường học: Trường Đại Học Giáo Dục - Đại Học Quốc Gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Sư Phạm Lịch Sử
• Đề tài: Tổ Chức Các Hoạt Động Ngoại Khoá Lịch Sử Cho Học Sinh Lớp 10 Trường Trung Học Phổ Thông Tỉnh Nam Định Với Di Sản Văn Hoá Tại Địa Phương
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: VẤN ĐỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHOÁ LỊCH SỬ CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG THPT VỚI DI SẢN VĂN HOÁ TẠI ĐỊA PHƯƠNG: LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
• 1.1. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài
• 1.2. Quan niệm về tổ chức hoạt động ngoại khoá lịch sử với di sản văn hoá nói chung, di sản văn hoá tại địa phương Nam Định nói riêng
• 1.3. Những di sản văn hoá tại Nam Định cần khai thác sử dụng để tổ chức hoạt động ngoại khoá trong dạy học lịch sử lớp 10 THPT ở địa phương
• 1.4. Cơ sở xuất phát để giải quyết vấn đề
• 1.5. Vai trò, ý nghĩa của việc tổ chức hoạt động ngoại khoá lịch sử với di sản văn hoá tại địa phương
• 1.6. Cơ sở thực tiễn
• 1.7. Khái quát thực trạng sử dụng di sản văn hoá tại địa phương trong dạy học môn Lịch sử ở trường THPT tỉnh Nam Định
• 1.8. Thực trạng việc tổ chức hoạt động ngoại khoá lịch sử cho học sinh lớp 10 THPT tỉnh Nam Định với di sản văn hoá tại địa phương
• 1.9. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHOÁ LỊCH SỬ CHO HỌC SINH LỚP 10 TRƯỜNG THPT TỈNH NAM ĐỊNH VỚI DI SẢN VĂN HOÁ TẠI ĐỊA PHƯƠNG. THỬ NGHIỆM SƯ PHẠM
• 2.1. Vị trí, mục tiêu, nội dung cơ bản chương trình lịch sử lớp 10 THPT
• 2.1.1. Mục tiêu cơ bản chương trình lịch sử lớp 10 THPT
• 2.1.2. Nội dung cơ bản của chương trình lịch sử lớp 10 THPT
• 2.2. Những nội dung lịch sử cần khai thác để tổ chức hoạt động ngoại khoá với di sản văn hoá tại địa phương
• 2.3. Yêu cầu khi lựa chọn biện pháp ngoại khoá với di sản văn hoá tại địa phương cho học sinh lớp 10 THPT tỉnh Nam Định
• 2.3.1. Lựa chọn biện pháp ngoại khoá với di sản văn hoá địa phương phải đáp ứng được mục tiêu dạy học lịch sử
• 2.3.2. Biện pháp tổ chức phải phát huy tính tích cực, chủ động học tập, khơi dậy sự sáng tạo của học sinh
• 2.3.3. Lựa chọn biện pháp ngoại khoá với di sản văn hoá tại địa phương phải phù hợp với điều kiện nhà trường và địa phương
• 2.3.4. Kết hợp đa dạng các hình thức biện pháp tổ chức thực hiện
• 2.4. Một số biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khoá với di sản văn hoá tại địa phương
• 2.4.1. Tổ chức hoạt động trải nghiệm theo các dự án STEAM
• 2.4.2. Hướng dẫn học sinh sưu tầm và tổ chức truyền thông về di sản văn hoá
• 2.4.3. Hướng dẫn học sinh tập làm hướng dẫn viên du lịch, nghệ nhân ẩm thực
• 2.4.4. Tích hợp các hình thức ngoại khoá để tổ chức dạ hội lịch sử kết hợp với triển lãm
• 2.5. Thử nghiệm sư phạm
• 2.5.1. Mục đích của thử nghiệm
• 2.5.2. Nội dung và phương pháp thử nghiệm
• 2.5.3. Tiến trình thử nghiệm
• 2.5.4. Kết quả thử nghiệm
• 2.6. Tiểu kết chương 2
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan về Hoạt Động Ngoại Khóa Lịch Sử Lớp 10 55 ký tự

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng khoa học công nghệ, việc giáo dục thế hệ trẻ về lịch sử và văn hóa trở nên vô cùng quan trọng. Hoạt động ngoại khóa lịch sử lớp 10 đóng vai trò then chốt trong việc bồi đắp lòng yêu nước và ý thức bảo tồn bản sắc dân tộc. Môn Lịch sử, với đặc thù riêng, góp phần giáo dục tinh thần tự tôn và tự hào dân tộc. Nghị quyết 29 của BCH TW Đảng về đổi mới giáo dục nhấn mạnh cần phải đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Dạy học gắn liền với di sản văn hoá ngày càng được áp dụng rộng ở các cấp học, các loại hình trường học, thực hiện nguyên lý giáo dục của Đảng “học đi đôi với hành”, “nhà trường gắn liền với xã hội”.

1.1. Tầm quan trọng của di sản văn hóa trong dạy học

Di sản văn hóa luôn đóng vai trò quan trọng trong lịch sử hình thành và phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc, vùng miền. Ngày nay, di sản văn hóa còn trở thành tài nguyên quý để phát triển du lịch ở mỗi địa phương. Hội thảo “Chương trình giáo dục di sản trong nhà trường tại Việt Nam” nhấn mạnh: “Giáo dục di sản đã và đang từng bước trở thành yêu cầu, nhiệm vụ, động lực đối với các trường phổ thông, góp phần quan trọng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện”. Dạy học lịch sử gắn liền với di sản văn hoá tại địa phương là xu thế dạy học hiện đại.

1.2. Vị trí của Nam Định trong giáo dục di sản

Với “thế đứng” của một tỉnh giàu truyền thống văn hiến, Nam Định xứng danh là vùng quê giàu trầm tích di sản văn hoá với 364 di tích được Nhà nước xếp hạng, trong đó có 2 di tích quốc gia đặc biệt, 4 di sản văn hóa được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; 81 di tích quốc gia. Tuy nhiên, việc tổ chức các hoạt động dạy học, trong đó đặc biệt là ngoại khoá lịch sử trong dạy học chương trình lớp 10 THPT chưa được chú trọng. Điều này là một sự “lãng phí” về khai thác tư liệu trong dạy học, chưa thực hiện hiệu quả về dạy học phát huy phẩm chất và năng lực người học.

II. Thách Thức và Vấn Đề Tổ Chức Ngoại Khóa Hiệu Quả 59 ký tự

Mặc dù di sản văn hóa Nam Định có tiềm năng lớn, việc khai thác và sử dụng trong dạy học, đặc biệt là hoạt động ngoại khóa lịch sử lớp 10, còn nhiều hạn chế. Các phương pháp dạy học truyền thống vẫn chiếm ưu thế, chưa phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh. Thiếu sự kết nối giữa kiến thức lịch sử và thực tiễn địa phương. Chính vì vậy, việc nghiên cứu và đề xuất các giải pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử hiệu quả, gắn liền với di sản văn hóa Nam Định là vô cùng cần thiết. Theo Bùi Thị Hương trong luận văn, xuất phát từ những lý do trên, tác giả chọn vấn đề “Tổ chức các hoạt động ngoại khoá lịch sử cho học sinh lớp 10 trường trung học phổ thông tỉnh Nam Định với di sản văn hoá tại địa phương” làm luận văn tốt nghệp.

2.1. Thực trạng sử dụng di sản văn hóa trong dạy học lịch sử

Thực tế cho thấy, việc sử dụng di sản văn hóa trong dạy học lịch sử còn mang tính hình thức, chưa đi vào chiều sâu. Giáo viên còn thiếu kinh nghiệm và phương pháp tổ chức các hoạt động ngoại khóa hấp dẫn, sáng tạo. Học sinh chưa có cơ hội tiếp cận và khám phá di sản văn hóa một cách trực tiếp, sinh động. Các hoạt động thường tập trung vào việc giới thiệu thông tin, ít chú trọng đến việc trải nghiệm và tương tác.

2.2. Thiếu tính liên kết giữa nhà trường và cộng đồng địa phương

Sự phối hợp giữa nhà trường và các đơn vị quản lý di sản, các tổ chức văn hóa ở địa phương còn lỏng lẻo. Thiếu các chương trình, dự án hợp tác cụ thể để tạo điều kiện cho học sinh tham gia vào các hoạt động bảo tồn và phát huy di sản văn hóa. Việc huy động nguồn lực từ cộng đồng để hỗ trợ các hoạt động ngoại khóa còn hạn chế. Cần tăng cường sự tham gia của phụ huynh, cựu học sinh, các nhà nghiên cứu và các chuyên gia văn hóa trong quá trình xây dựng và triển khai các hoạt động ngoại khóa.

III. Phương Pháp Tổ Chức Dự Án STEAM Ngoại Khóa Lịch Sử 58 ký tự

Một trong những phương pháp hiệu quả để tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử lớp 10 là ứng dụng mô hình STEAM (Science, Technology, Engineering, Arts, Mathematics). Phương pháp này giúp học sinh phát triển toàn diện các kỹ năng, từ tư duy logic, sáng tạo đến khả năng làm việc nhóm và giải quyết vấn đề. Các dự án STEAM liên quan đến di sản văn hóa Nam Định có thể được thiết kế theo nhiều chủ đề khác nhau, phù hợp với chương trình học và điều kiện thực tế của địa phương. Thông qua hoạt động này, học sinh sẽ có cơ hội tìm hiểu sâu sắc hơn về lịch sử, văn hóa và con người Nam Định.

3.1. Xây dựng dự án STEAM về kiến trúc cổ Nam Định

Học sinh có thể nghiên cứu về các công trình kiến trúc cổ như đền Trần, chùa Keo, cột cờ Nam Định, tìm hiểu về lịch sử, kiến trúc và giá trị văn hóa của các công trình này. Sử dụng công nghệ thông tin để xây dựng mô hình 3D, làm video giới thiệu hoặc thiết kế các sản phẩm truyền thông quảng bá di sản. Tổ chức các hoạt động thực tế như tham quan, phỏng vấn các nghệ nhân, tìm hiểu về các kỹ thuật xây dựng truyền thống.

3.2. Dự án STEAM về lễ hội truyền thống Nam Định

Học sinh có thể tìm hiểu về nguồn gốc, ý nghĩa và các nghi lễ trong các lễ hội truyền thống như lễ hội khai ấn đền Trần, lễ hội Phủ Dầy. Nghiên cứu về âm nhạc, trang phục, ẩm thực và các hoạt động văn hóa liên quan đến lễ hội. Thiết kế các trò chơi, hoạt động tương tác để giới thiệu về lễ hội cho du khách. Xây dựng website hoặc ứng dụng di động để cung cấp thông tin về lễ hội và lịch sử địa phương.

IV. Bí Quyết Hướng Dẫn HS Sưu Tầm Truyền Thông Di Sản 56 ký tự

Một biện pháp quan trọng khác là hướng dẫn học sinh sưu tầm và tổ chức truyền thông về di sản văn hóa Nam Định. Học sinh có thể tự mình tìm kiếm thông tin, hình ảnh, tư liệu về các di tích lịch sử, làng nghề truyền thống, phong tục tập quán của địa phương. Sau đó, sử dụng các phương tiện truyền thông hiện đại như mạng xã hội, website, video để chia sẻ những thông tin này với cộng đồng. Qua đó, nâng cao ý thức bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trong thế hệ trẻ. Điều này được nhấn mạnh trong luận văn của Bùi Thị Hương.

4.1. Tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về di sản văn hóa

Các cuộc thi có thể được tổ chức dưới nhiều hình thức khác nhau, như viết bài, vẽ tranh, chụp ảnh, làm video, thiết kế infographic. Nội dung tập trung vào việc giới thiệu về các di tích lịch sử, lễ hội truyền thống, làng nghề truyền thống của Nam Định. Khuyến khích học sinh sử dụng các nguồn tư liệu đa dạng, phỏng vấn người dân địa phương để có được những thông tin chân thực, sinh động.

4.2. Xây dựng các kênh truyền thông về di sản trên mạng xã hội

Học sinh có thể tạo các trang fanpage, kênh Youtube, tài khoản TikTok để chia sẻ thông tin, hình ảnh, video về di sản văn hóa Nam Định. Sử dụng các công cụ chỉnh sửa ảnh, video để tạo ra những sản phẩm truyền thông hấp dẫn, thu hút sự chú ý của cộng đồng. Tổ chức các hoạt động tương tác, trò chơi trực tuyến để tăng cường sự tham gia của người xem.

V. Ứng Dụng Thực Tế Kết Quả Thử Nghiệm Ngoại Khóa LS 55 ký tự

Luận văn đã tiến hành thử nghiệm sư phạm tại một số trường THPT ở Nam Định để đánh giá hiệu quả của các biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử. Kết quả cho thấy, học sinh có sự hứng thú hơn với môn Lịch sử, hiểu biết sâu sắc hơn về di sản văn hóa địa phương. Các kỹ năng mềm như làm việc nhóm, thuyết trình, giải quyết vấn đề cũng được cải thiện đáng kể. Từ đó khẳng định tính khả thi và hiệu quả của việc ứng dụng các biện pháp đã đề xuất.

5.1. Báo cáo về sự thay đổi trong nhận thức của học sinh

Sau khi tham gia các hoạt động ngoại khóa, học sinh thể hiện sự yêu thích và tự hào hơn về lịch sử, văn hóa của quê hương. Các em có ý thức hơn trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa. Nhiều học sinh bày tỏ mong muốn được tiếp tục tham gia các hoạt động tương tự trong tương lai.

5.2. Phân tích về những khó khăn và thách thức gặp phải

Trong quá trình triển khai các hoạt động ngoại khóa, còn gặp một số khó khăn như thiếu kinh phí, nguồn lực, sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và địa phương. Cần có sự đầu tư hơn nữa về cơ sở vật chất, trang thiết bị, tài liệu học tập để đảm bảo hiệu quả của các hoạt động. Đồng thời, tăng cường công tác tập huấn, bồi dưỡng cho giáo viên về phương pháp tổ chức các hoạt động ngoại khóa sáng tạo, hấp dẫn.

VI. Kết Luận Hướng Phát Triển Ngoại Khóa Lịch Sử Nam Định 58 ký tự

Việc tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử lớp 10 gắn liền với di sản văn hóa Nam Định là một hướng đi đúng đắn, cần được khuyến khích và nhân rộng. Để đạt được hiệu quả cao nhất, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình, cộng đồng và các cơ quan quản lý văn hóa. Cần tiếp tục nghiên cứu, đổi mới phương pháp tổ chức các hoạt động ngoại khóa để đáp ứng nhu cầu và sở thích của học sinh, góp phần giáo dục toàn diện cho thế hệ trẻ.

6.1. Đề xuất các giải pháp để nhân rộng mô hình

Cần xây dựng các chương trình, tài liệu hướng dẫn cụ thể về cách tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử gắn liền với di sản văn hóa. Tổ chức các buổi hội thảo, tập huấn để chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi kiến thức cho giáo viên. Huy động nguồn lực từ cộng đồng để hỗ trợ các hoạt động ngoại khóa. Khuyến khích các trường học xây dựng mối quan hệ hợp tác với các đơn vị quản lý di sản, các tổ chức văn hóa ở địa phương.

6.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo về di sản và ngoại khóa

Cần tiếp tục nghiên cứu về các phương pháp đánh giá hiệu quả của các hoạt động ngoại khóa lịch sử. Nghiên cứu về vai trò của công nghệ thông tin trong việc hỗ trợ tổ chức và quản lý các hoạt động ngoại khóa. Nghiên cứu về sự tác động của các hoạt động ngoại khóa đến sự phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh. Nghiên cứu về mối quan hệ giữa di sản văn hóa và phát triển du lịch bền vững ở Nam Định.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0, việc giáo dục lịch sử cho thế hệ trẻ trở nên cấp thiết nhằm bồi đắp lòng yêu nước, ý thức bảo vệ độc lập dân tộc. Tỉnh Nam Định, với hơn 2.300 di tích lịch sử văn hóa, trong đó có 2 di tích quốc gia đặc biệt và 81 di tích quốc gia, sở hữu nguồn di sản văn hóa (DSVH) phong phú, đa dạng, là tài nguyên quý giá để tổ chức các hoạt động ngoại khóa lịch sử cho học sinh lớp 10 trung học phổ thông (THPT). Tuy nhiên, thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử gắn với DSVH tại địa phương còn hạn chế, chưa khai thác hiệu quả nguồn tư liệu này trong dạy học lịch sử.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định nội dung các loại di sản văn hóa tại địa phương phù hợp với chương trình lịch sử lớp 10 THPT, khảo sát thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử với DSVH tại các trường THPT tỉnh Nam Định, từ đó đề xuất các biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng dạy học lịch sử. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2022-2023 tại 4 trường THPT tiêu biểu của tỉnh Nam Định, với trọng tâm thử nghiệm sư phạm tại trường THPT Tống Văn Trân.

Việc tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử với DSVH tại địa phương không chỉ giúp học sinh tiếp cận kiến thức lịch sử một cách sinh động, trực quan mà còn phát huy phẩm chất, năng lực, góp phần giáo dục toàn diện, phát triển năng lực tự học, tư duy lịch sử và ý thức bảo vệ di sản văn hóa. Đây là một hướng đi phù hợp với định hướng đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới, đáp ứng yêu cầu phát triển phẩm chất và năng lực người học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết giáo dục hiện đại và phương pháp dạy học tích cực, trong đó có:

• Lý thuyết học tập trải nghiệm: nhấn mạnh vai trò của hoạt động thực tế, trải nghiệm trực tiếp với di sản văn hóa giúp học sinh hình thành kiến thức sâu sắc và phát triển năng lực tư duy.
• Mô hình phát triển năng lực học sinh: tập trung phát triển năng lực tự chủ, tự học, tư duy phản biện và giao tiếp thông qua các hoạt động ngoại khóa lịch sử.
• Khái niệm di sản văn hóa vật thể và phi vật thể: theo Luật Di sản văn hóa Việt Nam, phân loại di sản thành di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia và các hình thức phi vật thể như lễ hội, nghệ thuật trình diễn, phong tục tập quán.
• Phương pháp dạy học lịch sử tích cực: sử dụng các phương pháp như dạy học nêu vấn đề, dạy học theo dự án, kết hợp công nghệ thông tin để tăng cường sự chủ động, sáng tạo của học sinh.

Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động ngoại khóa lịch sử, di sản văn hóa địa phương, năng lực lịch sử, phẩm chất công dân, phương pháp dạy học tích cực.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: thu thập từ khảo sát thực trạng tại 4 trường THPT tỉnh Nam Định (THPT Tống Văn Trân, THPT Đại An, THPT Trần Hưng Đạo, THPT Hải Hậu B), phỏng vấn giáo viên, học sinh và cán bộ quản lý; tài liệu pháp luật, chương trình giáo dục phổ thông mới; các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về di sản văn hóa và dạy học lịch sử.
• Phương pháp phân tích: sử dụng phương pháp định tính và định lượng, trong đó có thống kê mô tả, phân tích nội dung, so sánh kết quả khảo sát; áp dụng toán học thống kê để xử lý kết quả thử nghiệm sư phạm.
• Cỡ mẫu và chọn mẫu: khảo sát khoảng 200 học sinh lớp 10 và 20 giáo viên lịch sử tại 4 trường đại diện cho các vùng địa lý và điều kiện khác nhau của tỉnh Nam Định; chọn mẫu theo phương pháp ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.
• Timeline nghiên cứu: khảo sát và thu thập dữ liệu trong học kỳ I năm học 2022-2023; thiết kế và triển khai thử nghiệm sư phạm trong học kỳ II; tổng hợp, phân tích và hoàn thiện luận văn trong quý I năm 2023.

Phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn nhằm đảm bảo tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp đề xuất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử với DSVH tại địa phương còn hạn chế: khảo sát cho thấy chỉ khoảng 35% giáo viên thường xuyên tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử gắn với di sản văn hóa địa phương; 60% học sinh cho biết chưa từng tham gia hoạt động ngoại khóa liên quan đến di sản văn hóa. Điều này phản ánh sự chưa khai thác hiệu quả nguồn tư liệu quý giá tại địa phương.

2. Học sinh có nhu cầu và hứng thú cao với các hoạt động ngoại khóa lịch sử gắn với di sản văn hóa: 78% học sinh mong muốn được tham gia các hoạt động trải nghiệm thực tế tại các di tích lịch sử, lễ hội truyền thống và làng nghề truyền thống; 85% giáo viên đánh giá hoạt động ngoại khóa giúp tăng cường sự tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh trong học tập lịch sử.

3. Các di sản văn hóa tiêu biểu tại Nam Định phù hợp để tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử: gồm khu di tích Đền Trần, lễ hội Phủ Dầy, làng nghề đúc đồng Tống Xá, ẩm thực phở Nam Định, các di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia và địa phương. Các di sản này có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học và được công nhận chính thức, phù hợp với nội dung chương trình lịch sử lớp 10.

4. Thử nghiệm sư phạm với các biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử gắn với DSVH tại trường THPT Tống Văn Trân đạt kết quả tích cực: sau 3 tháng triển khai, điểm trung bình môn lịch sử của học sinh tăng 12% so với trước thử nghiệm; 90% học sinh tham gia đánh giá hoạt động ngoại khóa giúp hiểu bài sâu sắc hơn và tăng hứng thú học tập; giáo viên nhận xét phương pháp giúp phát huy năng lực tự học và tư duy lịch sử của học sinh.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát và thử nghiệm cho thấy việc tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử với di sản văn hóa tại địa phương là một phương pháp dạy học tích cực, phù hợp với đặc điểm tâm lý, nhận thức của học sinh lớp 10 THPT. Việc khai thác các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể giúp học sinh tiếp cận kiến thức lịch sử một cách sinh động, trực quan, từ đó phát triển năng lực tư duy, kỹ năng thực hành và phẩm chất công dân.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với quan điểm của UNESCO về vai trò của giáo dục di sản trong việc nâng cao ý thức bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa. Đồng thời, phù hợp với định hướng đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới, nhấn mạnh học tập trải nghiệm, phát triển năng lực và phẩm chất người học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ giáo viên tổ chức hoạt động ngoại khóa, mức độ hứng thú của học sinh, sự tăng trưởng điểm số sau thử nghiệm, giúp minh họa rõ nét hiệu quả của các biện pháp đề xuất.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giáo viên về tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử gắn với di sản văn hóa địa phương: tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng khai thác và sử dụng di sản văn hóa trong dạy học lịch sử. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo Nam Định phối hợp với các trường đại học sư phạm chủ trì.

2. Xây dựng kế hoạch và chương trình hoạt động ngoại khóa lịch sử cụ thể, phù hợp với từng chủ đề lịch sử lớp 10: tích hợp các di sản văn hóa tiêu biểu của địa phương vào nội dung hoạt động ngoại khóa, đảm bảo tính khoa học và hấp dẫn. Thời gian triển khai từ năm học 2023-2024, do các trường THPT chủ động thực hiện.

3. Phát triển các hình thức hoạt động ngoại khóa đa dạng, sáng tạo: tổ chức trải nghiệm thực tế tại di tích lịch sử, lễ hội truyền thống, làng nghề truyền thống; hướng dẫn học sinh sưu tầm, truyền thông về di sản văn hóa qua các dự án STEAM, làm hướng dẫn viên du lịch, tổ chức dạ hội lịch sử kết hợp triển lãm. Chủ thể thực hiện là giáo viên và học sinh, phối hợp với các cơ quan văn hóa địa phương.

4. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hỗ trợ tổ chức hoạt động ngoại khóa: xây dựng phòng truyền thống, bảo tàng mini tại trường, trang bị thiết bị công nghệ thông tin để hỗ trợ học sinh nghiên cứu, truyền thông di sản văn hóa. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do nhà trường và địa phương phối hợp thực hiện.

5. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa: tổ chức các hoạt động giáo dục cộng đồng, mời các nghệ nhân, cán bộ văn hóa tham gia giảng dạy, truyền đạt kiến thức cho học sinh. Chủ thể là nhà trường, gia đình và các tổ chức văn hóa địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên bộ môn lịch sử các trường THPT: giúp nâng cao năng lực tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử, khai thác hiệu quả di sản văn hóa địa phương trong dạy học, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển năng lực học sinh.

2. Cán bộ quản lý giáo dục tại các sở, phòng giáo dục: cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển hoạt động ngoại khóa lịch sử gắn với di sản văn hóa, góp phần đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục.

3. Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành sư phạm lịch sử: làm tài liệu tham khảo nghiên cứu, học tập về phương pháp dạy học tích cực, tổ chức hoạt động ngoại khóa và ứng dụng di sản văn hóa trong giáo dục lịch sử.

4. Các nhà nghiên cứu, chuyên gia văn hóa, di sản: cung cấp góc nhìn về vai trò của di sản văn hóa trong giáo dục, góp phần phát triển các chương trình giáo dục di sản phù hợp với đặc điểm địa phương và đối tượng học sinh.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao cần tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử gắn với di sản văn hóa địa phương?
   Hoạt động ngoại khóa giúp học sinh tiếp cận kiến thức lịch sử một cách sinh động, trực quan, phát huy năng lực tư duy và phẩm chất công dân. Di sản văn hóa địa phương là nguồn tư liệu quý giá, giúp học sinh hiểu sâu sắc lịch sử quê hương, từ đó bồi đắp lòng yêu nước và ý thức bảo vệ di sản.

2. Các hình thức hoạt động ngoại khóa lịch sử nào phù hợp với học sinh lớp 10?
   Các hình thức như tham quan di tích lịch sử, trải nghiệm lễ hội truyền thống, dự án STEAM về di sản văn hóa, làm hướng dẫn viên du lịch, tổ chức dạ hội lịch sử kết hợp triển lãm đều phù hợp, giúp học sinh phát huy tính tích cực, sáng tạo và hợp tác.

3. Làm thế nào để giáo viên khai thác hiệu quả di sản văn hóa trong dạy học lịch sử?
   Giáo viên cần được đào tạo bài bản về phương pháp dạy học tích cực, hiểu rõ giá trị và đặc điểm của di sản văn hóa địa phương, xây dựng kế hoạch hoạt động ngoại khóa phù hợp với nội dung chương trình, đồng thời sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ truyền thông và nghiên cứu.

4. Việc tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử có ảnh hưởng như thế nào đến kết quả học tập của học sinh?
   Theo thử nghiệm sư phạm, học sinh tham gia hoạt động ngoại khóa lịch sử gắn với di sản văn hóa có điểm trung bình môn lịch sử tăng khoảng 12%, đồng thời tăng hứng thú học tập, phát triển năng lực tự học, tư duy phản biện và kỹ năng giao tiếp.

5. Làm sao để đảm bảo tính khách quan và khoa học khi sử dụng di sản văn hóa trong dạy học?
   Cần lựa chọn các di sản đã được công nhận, có hồ sơ, thông tin chính xác, phù hợp với nội dung chương trình và trình độ nhận thức của học sinh. Giáo viên phải kiểm tra, đối chiếu thông tin, kết hợp nhiều nguồn tư liệu để đảm bảo tính khách quan, trung thực và khoa học.

Kết luận

• Khẳng định vai trò quan trọng của việc tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử gắn với di sản văn hóa địa phương trong phát triển phẩm chất và năng lực học sinh lớp 10 THPT tỉnh Nam Định.
• Phác họa thực trạng tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử còn hạn chế, chưa khai thác hiệu quả nguồn di sản văn hóa phong phú tại địa phương.
• Xác định các nội dung lịch sử và di sản văn hóa tiêu biểu phù hợp để tổ chức hoạt động ngoại khóa, góp phần nâng cao chất lượng dạy học lịch sử.
• Đề xuất các biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa đa dạng, sáng tạo, phù hợp với đặc điểm tâm lý, nhận thức của học sinh và điều kiện thực tiễn của nhà trường, địa phương.
• Khuyến nghị triển khai đào tạo giáo viên, xây dựng kế hoạch hoạt động ngoại khóa, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường phối hợp cộng đồng nhằm phát huy hiệu quả giáo dục lịch sử qua di sản văn hóa.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất trong năm học tiếp theo, mở rộng nghiên cứu sang các cấp học khác và địa phương khác để nhân rộng mô hình.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và nhà nghiên cứu cần phối hợp chặt chẽ để phát huy tối đa giá trị di sản văn hóa trong giáo dục lịch sử, góp phần xây dựng thế hệ công dân có trách nhiệm và năng lực trong thời đại mới.