Hiệu quả của chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh trong việc nâng cao vốn từ vựng cho học sinh khối 10 tại trường THPT Hoành Bồ

• Tác giả: Trần Thị Hải Như
• Người hướng dẫn: Dr. Nguyễn Thị Mai Hương
• Trường học: Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Ngôn ngữ học tiếng Anh
• Đề tài: Hiệu quả của chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh để nâng cao vốn từ vựng cho học sinh khối 10 ở trường THPT Hoành Bồ
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Thái Nguyên

• CERTIFICATE OF ORIGINALITY
• ACKNOWLEDGEMENT
• ABSTRACT
• TABLE OF CONTENTS
• LIST OF TABLES
• LIST OF FIGURES
• 1. CHAPTER 1: INTRODUCTION
• 1.1. Introduction and rationale
• 1.2. Statement of the Problem
• 1.3. Significance of the study
• 1.4. Scope of the study
• 1.5. Definition of Terms
• 2. CHAPTER 2: REVIEW OF RELATED LITERATURE AND STUDIES
• 2.1. Review of Related Literature
• 2.2. Role of vocabulary in teaching and learning language
• 3. CHAPTER 3: RESEARCH METHODOLOGY
• 4. CHAPTER 4: PRESENTATION, ANALYSIS AND INTERPRETATION OF DATA
• 4.1. The effectiveness of Context Clues on students’ vocabulary
• 4.2. Results of the pre-test scores
• 4.3. Results of the post-test scores
• 4.4. The difference between pre-test and post-test scores
• 4.5. Students’ attitudes towards the Context Clues Strategy
• 4.5.1. Students’ preferences on Types of Context Clues Strategy used by teachers
• 4.5.2. Students’ attitudes on how context clues help figure out meanings of complicated/unfamiliar words
• 4.5.3. Students’ attitudes on benefits of CCG on vocabulary learning
• 4.5.4. Students’ evaluation on the learning period being exposed to the use of context clue games
• 4.5.5. Students’ attitudes towards teacher’s method of context clue games
• 4.5.6. Students’ suggestions on the use of context clue games
• 5. CHAPTER 5: SUMMARY OF FINDINGS, CONCLUSIONS, AND RECOMMENDATIONS
• REFERENCES
• LIST OF TABLES
• LIST OF FIGURES
• LIST OF APPENDICES
• Appendix A. A Letter asking permission. A Letter to the Respondents
• Appendix C. Pre-Test and Post-Test
• Appendix D. Answer key to achievement test
• Appendix E. pre-test and post-test scores
• Appendix F: Statistical treatment of pre-test and post-test scores
• Appendix G. Students’ questionnaire
• Appendix H. The result of students’ questionnaire
• Appendix I. Lesson plan

I. Giới thiệu về chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh

Chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh là một phương pháp hiệu quả trong việc nâng cao vốn từ vựng cho học sinh, đặc biệt là học sinh lớp 10 tại trường THPT Hoành Bồ. Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định mức độ hiệu quả của chiến lược này trong việc cải thiện khả năng từ vựng của học sinh. Theo nghiên cứu, việc sử dụng ngữ cảnh giúp học sinh dễ dàng hơn trong việc hiểu và ghi nhớ từ mới. Học sinh có thể phát triển khả năng suy luận từ nghĩa của từ thông qua các tín hiệu ngữ nghĩa xung quanh. Điều này không chỉ giúp họ mở rộng vốn từ mà còn nâng cao khả năng giao tiếp trong tiếng Anh.

1.1. Tầm quan trọng của vốn từ vựng

Vốn từ vựng đóng vai trò quan trọng trong việc học ngôn ngữ. Theo Lowanne Piccolo (2011), từ vựng giống như những chiếc lá của một cái cây, không thể tồn tại nếu không có thân và cành. Việc thiếu hụt từ vựng sẽ dẫn đến khó khăn trong việc hiểu và giao tiếp. Nghiên cứu chỉ ra rằng học sinh cần có một lượng từ vựng phong phú để có thể tham gia vào các hoạt động giao tiếp hiệu quả. Do đó, việc áp dụng các chiến lược như đoán từ dựa vào ngữ cảnh là cần thiết để giúp học sinh phát triển khả năng ngôn ngữ của mình.

II. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện với 30 học sinh lớp 10 tại trường THPT Hoành Bồ trong học kỳ II năm học 2018-2019. Phương pháp nghiên cứu bao gồm việc sử dụng bài kiểm tra trước và sau khi áp dụng chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh. Bài kiểm tra này bao gồm 40 câu hỏi nhằm đánh giá khả năng từ vựng của học sinh. Kết quả từ bài kiểm tra trước và sau sẽ được so sánh để xác định mức độ cải thiện. Ngoài ra, một bảng hỏi cũng được phát cho học sinh để thu thập ý kiến về chiến lược này. Phân tích dữ liệu từ bài kiểm tra và bảng hỏi sẽ giúp xác định hiệu quả của chiến lược trong việc nâng cao vốn từ vựng.

2.1. Kết quả nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu cho thấy điểm số trung bình của học sinh trong bài kiểm tra sau khi áp dụng chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh cao hơn đáng kể so với bài kiểm tra trước. Điều này chứng tỏ rằng chiến lược này có hiệu quả trong việc nâng cao khả năng từ vựng của học sinh. Học sinh cũng thể hiện thái độ tích cực đối với chiến lược này, cho rằng nó giúp họ dễ dàng hơn trong việc học từ mới. Hầu hết học sinh đều đồng ý rằng việc sử dụng ngữ cảnh là hữu ích trong việc cải thiện khả năng từ vựng của họ.

III. Đánh giá và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu này không chỉ cung cấp cái nhìn sâu sắc về hiệu quả của chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh mà còn mở ra hướng đi mới cho việc giảng dạy từ vựng trong các trường học. Việc áp dụng chiến lược này có thể giúp giáo viên thiết kế các bài học thú vị và hiệu quả hơn, từ đó nâng cao động lực học tập của học sinh. Hơn nữa, kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để cải thiện chương trình giảng dạy tiếng Anh tại các trường THPT khác. Việc tích hợp các hoạt động học tập dựa trên ngữ cảnh sẽ giúp học sinh phát triển toàn diện hơn trong việc sử dụng ngôn ngữ.

3.1. Khuyến nghị cho giáo viên

Giáo viên nên xem xét việc áp dụng các chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh trong giảng dạy từ vựng. Việc tạo ra các hoạt động học tập thú vị và tương tác sẽ giúp học sinh cảm thấy hứng thú hơn với việc học từ mới. Hơn nữa, giáo viên cần thường xuyên đánh giá và điều chỉnh phương pháp giảng dạy của mình để phù hợp với nhu cầu và khả năng của học sinh. Sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành sẽ giúp học sinh phát triển kỹ năng ngôn ngữ một cách hiệu quả hơn.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, tiếng Anh ngày càng trở nên quan trọng trong hệ thống giáo dục Việt Nam, đặc biệt sau khi Việt Nam gia nhập WTO năm 2007 và Cộng đồng ASEAN năm 2015. Việc thành thạo tiếng Anh không chỉ giúp nâng cao năng lực giao tiếp mà còn mở ra nhiều cơ hội phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội. Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn đối với học sinh Việt Nam, đặc biệt là học sinh vùng núi như tại Trường THPT Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh, là vốn từ vựng còn hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng sử dụng tiếng Anh hiệu quả.

Nghiên cứu này nhằm đánh giá hiệu quả của chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh (Context Clues Strategy) trong việc nâng cao vốn từ vựng cho học sinh lớp 10 tại Trường THPT Hoành Bồ. Thời gian nghiên cứu kéo dài 8 tuần trong học kỳ II năm học 2018-2019 với 30 học sinh lớp 10A1 tham gia. Mục tiêu cụ thể là so sánh kết quả học tập trước và sau khi áp dụng chiến lược này thông qua bài kiểm tra từ vựng gồm 40 câu hỏi và khảo sát thái độ của học sinh đối với phương pháp học tập mới.

Việc áp dụng chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh không chỉ giúp cải thiện điểm số từ vựng mà còn góp phần nâng cao sự hứng thú và động lực học tập của học sinh. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh, đặc biệt trong các trường học vùng sâu vùng xa, nơi điều kiện học tập còn nhiều khó khăn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về vai trò của từ vựng trong việc học ngôn ngữ, đặc biệt là quan điểm của Lowanne Piccollo (2011) cho rằng từ vựng là "lá cây" không thể thiếu của ngôn ngữ, hỗ trợ cho ngữ pháp như "thân cây và cành cây". Bui (2010) định nghĩa từ vựng bao gồm các từ đơn, cụm từ và thành ngữ, là yếu tố then chốt để hiểu và sử dụng ngôn ngữ hiệu quả.

Chiến lược đoán nghĩa từ dựa vào ngữ cảnh được xem là phương pháp học từ vựng hiệu quả, giúp học sinh phát triển kỹ năng suy luận và tự học. Các loại ngữ cảnh phổ biến gồm: định nghĩa, trái nghĩa, đồng nghĩa, ví dụ và suy luận. Các trò chơi đoán từ dựa vào ngữ cảnh như "Clap the board", "Matching", "Chain game" được áp dụng nhằm tăng tính tương tác và hứng thú cho học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với thiết kế thí nghiệm đơn nhóm. Đối tượng nghiên cứu là 30 học sinh lớp 10A1 tại Trường THPT Hoành Bồ, một trường vùng núi với đa số học sinh là dân tộc thiểu số, có trình độ tiếng Anh thấp do hạn chế cơ hội thực hành.

Dữ liệu được thu thập qua hai bài kiểm tra từ vựng (pre-test và post-test) gồm 40 câu hỏi trắc nghiệm về từ vựng các đơn vị 12, 13, 14 trong sách giáo khoa tiếng Anh lớp 10. Thang điểm từ 0 đến 10 được sử dụng để đánh giá kết quả. Ngoài ra, một bảng câu hỏi khảo sát thái độ học sinh về chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh được áp dụng sau giai đoạn thí nghiệm.

Quá trình nghiên cứu diễn ra trong 8 tuần, mỗi tuần 1-2 tiết học, mỗi tiết 45 phút. Phương pháp chọn mẫu là chọn nhóm mẫu thuận tiện (convenience sampling) lớp 10A1. Phân tích dữ liệu sử dụng kiểm định t-test cho mẫu phụ thuộc để so sánh điểm trung bình pre-test và post-test, cùng với phân tích mô tả và biểu đồ cho kết quả khảo sát thái độ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Sự cải thiện điểm số từ vựng: Điểm trung bình pre-test là 5,87, trong khi điểm trung bình post-test tăng lên 7,3, với giá trị t = 4,19 > t bảng 1,67 (df=58), cho thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê ở mức 95%. Tỷ lệ học sinh đạt mức điểm "Tốt" và "Xuất sắc" trong post-test chiếm 77%, tăng đáng kể so với 30% ở pre-test.

2. Phân bố mức độ thành thạo: Trước thí nghiệm, 70% học sinh đạt mức "Không đạt" hoặc "Khá", sau thí nghiệm chỉ còn 23%. Số học sinh đạt mức "Xuất sắc" tăng từ 3,3% lên 20%.

3. Thái độ học sinh đối với chiến lược: 83,3% học sinh cho rằng chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh rất hữu ích trong việc nâng cao vốn từ, 16,7% đồng ý mức độ hữu ích. Học sinh đánh giá cao các loại ngữ cảnh hình ảnh (23,3%) và so sánh đối chiếu (20%) là những phương pháp yêu thích nhất.

4. Đánh giá về phương pháp giảng dạy: Học sinh đồng thuận cao với việc giáo viên triển khai chiến lược này, với điểm trung bình 3,41 trên thang 4, cho thấy sự hứng thú và động lực học tập được tăng cường.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh có tác động tích cực rõ rệt đến việc nâng cao vốn từ vựng của học sinh lớp 10 tại trường THPT Hoành Bồ. Việc tăng điểm số và sự chuyển dịch phân bố điểm thể hiện hiệu quả của phương pháp này trong việc giúp học sinh phát triển kỹ năng suy luận và ghi nhớ từ mới.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả phù hợp với quan điểm của Ngan-ha (2007) và các nghiên cứu về hiệu quả của việc sử dụng ngữ cảnh trong học từ vựng. Học sinh không chỉ cải thiện về mặt kiến thức mà còn có thái độ tích cực, điều này góp phần nâng cao động lực và sự chủ động trong học tập.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố điểm pre-test và post-test, biểu đồ tần suất lựa chọn các loại ngữ cảnh, và biểu đồ thái độ học sinh, giúp minh họa rõ nét sự thay đổi và mức độ hài lòng của học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng rộng rãi chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh: Các trường học, đặc biệt ở vùng núi và vùng khó khăn, nên tích hợp chiến lược này vào chương trình giảng dạy tiếng Anh nhằm nâng cao vốn từ vựng cho học sinh.

2. Tổ chức tập huấn cho giáo viên: Cần có các khóa đào tạo chuyên sâu về phương pháp sử dụng ngữ cảnh và các trò chơi đoán từ để giáo viên nâng cao kỹ năng giảng dạy, đảm bảo hiệu quả áp dụng.

3. Phát triển tài liệu hỗ trợ: Biên soạn và cung cấp các tài liệu, bài tập, trò chơi phù hợp với từng cấp độ học sinh nhằm đa dạng hóa phương pháp học tập và tăng tính hấp dẫn.

4. Khuyến khích học sinh tự học và thực hành: Tạo môi trường học tập tích cực, khuyến khích học sinh sử dụng chiến lược đoán từ trong các hoạt động đọc hiểu, giao tiếp hàng ngày để nâng cao khả năng tự học.

5. Theo dõi và đánh giá định kỳ: Nhà trường và giáo viên cần thường xuyên đánh giá hiệu quả của chiến lược qua các bài kiểm tra và khảo sát để điều chỉnh phương pháp phù hợp với từng nhóm học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và phương pháp thực tiễn giúp giáo viên nâng cao hiệu quả dạy từ vựng, đặc biệt trong các lớp có học sinh trình độ thấp.

2. Nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng: Thông tin về hiệu quả chiến lược giúp xây dựng chính sách đào tạo giáo viên và phát triển chương trình giảng dạy phù hợp với đặc điểm học sinh vùng núi.

3. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành ngôn ngữ Anh: Tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu về phương pháp dạy học từ vựng, chiến lược học tập và phát triển kỹ năng ngôn ngữ.

4. Các tổ chức đào tạo và phát triển giáo dục: Cơ sở để thiết kế các chương trình tập huấn, tài liệu giảng dạy và các dự án nâng cao năng lực tiếng Anh cho học sinh vùng khó khăn.

Câu hỏi thường gặp

1. Chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh là gì?
   Là phương pháp học từ vựng thông qua việc suy luận nghĩa của từ mới dựa trên các manh mối trong câu hoặc đoạn văn, giúp học sinh không phải phụ thuộc hoàn toàn vào từ điển.

2. Chiến lược này có phù hợp với học sinh trình độ thấp không?
   Có, nghiên cứu tại Trường THPT Hoành Bồ cho thấy học sinh có trình độ tiếng Anh thấp vẫn cải thiện đáng kể vốn từ khi áp dụng chiến lược này.

3. Các loại ngữ cảnh phổ biến trong chiến lược này là gì?
   Bao gồm định nghĩa, trái nghĩa, đồng nghĩa, ví dụ và suy luận, mỗi loại cung cấp manh mối khác nhau giúp học sinh đoán nghĩa từ mới.

4. Làm thế nào để giáo viên triển khai chiến lược hiệu quả?
   Giáo viên nên kết hợp các trò chơi, hoạt động tương tác, sử dụng hình ảnh và ví dụ cụ thể để tăng tính hấp dẫn và giúp học sinh dễ tiếp thu.

5. Chiến lược này có giúp phát triển kỹ năng khác ngoài từ vựng không?
   Ngoài việc nâng cao vốn từ, chiến lược còn giúp cải thiện kỹ năng đọc hiểu và khả năng suy luận ngôn ngữ, tuy nhiên học sinh trong nghiên cứu chưa đánh giá cao về phát triển tư duy phản biện.

Kết luận

• Chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh giúp nâng cao đáng kể vốn từ vựng cho học sinh lớp 10 tại Trường THPT Hoành Bồ, với điểm post-test trung bình tăng từ 5,87 lên 7,3.
• Học sinh có thái độ tích cực, đánh giá cao tính hiệu quả và sự hấp dẫn của phương pháp học tập này.
• Giáo viên triển khai chiến lược được học sinh đánh giá là có phương pháp giảng dạy phù hợp, tạo động lực học tập.
• Nghiên cứu khuyến nghị áp dụng rộng rãi chiến lược này trong giảng dạy tiếng Anh, đặc biệt tại các trường vùng khó khăn.
• Các bước tiếp theo bao gồm đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu hỗ trợ và đánh giá định kỳ để tối ưu hóa hiệu quả giảng dạy.

Hãy áp dụng chiến lược đoán từ dựa vào ngữ cảnh để nâng cao vốn từ vựng và kỹ năng tiếng Anh cho học sinh, góp phần phát triển năng lực ngoại ngữ toàn diện trong môi trường giáo dục hiện nay.