Tổng quan nghiên cứu

Trẻ sơ sinh non tháng, được định nghĩa là trẻ sinh ra trước tuần thứ 37 của thai kỳ, chiếm tỷ lệ khoảng 15 triệu trẻ mỗi năm trên toàn cầu, trong đó hơn 1 triệu trẻ tử vong do các biến chứng liên quan. Tại Việt Nam, tỷ lệ trẻ sinh non chiếm khoảng 19% trong mô hình bệnh tật trẻ sơ sinh, với nhiều nguy cơ về sức khỏe như suy hô hấp, rối loạn chuyển hóa, và các di chứng thần kinh. Việc chăm sóc và tư vấn cho bà mẹ có con sinh non là một trong những can thiệp quan trọng nhằm giảm tỷ lệ tử vong và biến chứng sau sinh.

Nghiên cứu “Thực trạng hoạt động tư vấn và kiến thức về chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương năm 2017” được thực hiện nhằm mô tả thực trạng công tác tư vấn của nhân viên y tế và đánh giá sự hài lòng, kiến thức của bà mẹ về dịch vụ tư vấn chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng. Nghiên cứu tiến hành trong khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 9 năm 2017 tại Trung tâm Chăm sóc và Điều trị Sơ sinh của Bệnh viện Phụ sản Trung ương, với đối tượng là 263 bà mẹ có trẻ sinh non đang điều trị và chuẩn bị ra viện.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng tư vấn chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng, góp phần giảm thiểu các biến chứng và nâng cao hiệu quả chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh tại các bệnh viện tuyến trung ương và địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh non tháng: Nhấn mạnh vai trò của tư vấn trong việc cung cấp kiến thức, kỹ năng chăm sóc và hỗ trợ tâm lý cho bà mẹ nhằm cải thiện sức khỏe trẻ sơ sinh non tháng.
  • Mô hình GATHER trong tư vấn sức khỏe: Bao gồm các bước Gặp gỡ, Gợi mở, Cung cấp kiến thức, Giải thích, Trả lời thắc mắc và Gặp lại, giúp xây dựng mối quan hệ tin cậy và hiệu quả trong tư vấn.
  • Khái niệm chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng: Bao gồm các nội dung như giữ ấm, hỗ trợ hô hấp, dinh dưỡng, vệ sinh, theo dõi sức khỏe và phòng ngừa biến chứng.
  • Phương pháp Kangaroo: Phương pháp chăm sóc da kề da giúp ổn định thân nhiệt, tăng cường sự gắn kết mẹ-con và cải thiện sức khỏe trẻ sinh non.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu:

    • Định lượng: 263 bà mẹ có trẻ sơ sinh non tháng đang điều trị tại Trung tâm Chăm sóc và Điều trị Sơ sinh, Bệnh viện Phụ sản Trung ương.
    • Định tính: Phỏng vấn sâu 1 lãnh đạo trung tâm, 1 điều dưỡng trưởng, 5 điều dưỡng viên và 5 bà mẹ.
    • Báo cáo, văn bản liên quan đến công tác tư vấn tại trung tâm trong 6 tháng đầu năm 2017.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu thuận tiện đối với bà mẹ có trẻ sinh non đủ tiêu chuẩn tham gia; mẫu chọn đích đối với nhân viên y tế và lãnh đạo.

  • Cỡ mẫu: Tối thiểu 240 bà mẹ theo công thức tính cỡ mẫu cho tỷ lệ, thực tế thu thập 263 phiếu.

  • Công cụ thu thập số liệu: Bộ câu hỏi khảo sát kiến thức chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng dựa trên tài liệu của WHO, phiếu phỏng vấn sâu, báo cáo tổng kết công tác tư vấn.

  • Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm STATA 12 để phân tích định lượng với các thống kê mô tả, phân tích tần suất, tỷ lệ phần trăm và kiểm định chi bình phương (χ2). Phân tích định tính theo chủ đề từ nội dung phỏng vấn sâu.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 5 đến tháng 9 năm 2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác tư vấn: Trong 6 tháng đầu năm 2017, Trung tâm tổ chức 59 buổi tư vấn cho 5275 lượt bà mẹ có con sinh non, trung bình 2-3 buổi/tuần. Có 89,9% bà mẹ được tư vấn ít nhất một lần trước khi ra viện. Nội dung tư vấn tập trung vào 6 chủ đề chính như phương pháp Kangaroo, cách tắm, giữ ấm, mát xa, chăm sóc da và nuôi con bằng sữa mẹ.

  2. Kiến thức của bà mẹ về chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng:

    • 91,3% bà mẹ biết các vấn đề bất thường về hô hấp của trẻ.
    • 97,7% biết cần theo dõi nhiệt độ thường xuyên và 81,4% biết cách đo nhiệt độ cho trẻ.
    • Tuy nhiên, chỉ 57,4% biết cách xử trí khi trẻ có cơn ngừng thở.
    • 74,9% biết cách cho trẻ bú dễ dàng, nhưng chỉ 13,3% biết sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ non tháng.
    • 98,9% biết phải rửa tay trước khi chăm sóc trẻ, nhưng chỉ 7,2% biết không cần tắm trẻ hàng ngày.
    • 96,6% biết trẻ cần khám mắt, 94,7% biết trẻ cần khám thính lực, nhưng tỷ lệ biết thời gian khám đúng rất thấp (16% và 3% tương ứng).

  3. Đánh giá của bà mẹ về dịch vụ tư vấn:

    • 89,3% bà mẹ đánh giá dịch vụ tư vấn có ích và rất có ích.
    • 95,7% hài lòng và rất hài lòng với công tác tư vấn của nhân viên y tế.
    • 90,9% mong muốn được bác sĩ khoa sơ sinh tư vấn nhiều hơn.
    • Một số bà mẹ phản ánh phòng tư vấn nhỏ, đông người gây khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức.

  4. Nhân lực và cơ sở vật chất: Trung tâm có 10 bác sĩ và 12 điều dưỡng tham gia tư vấn, phòng tư vấn diện tích 12m² với trang thiết bị cơ bản. Công tác giám sát, kiểm tra tư vấn được thực hiện thường xuyên nhằm nâng cao chất lượng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác tư vấn tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương được tổ chức bài bản, có lịch trình cố định và nội dung đa dạng, phù hợp với nhu cầu chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng. Tỷ lệ bà mẹ được tư vấn và hài lòng cao phản ánh hiệu quả của hoạt động này. Tuy nhiên, kiến thức của bà mẹ về một số nội dung quan trọng như xử trí cơn ngừng thở, dinh dưỡng và thời gian khám định kỳ còn hạn chế, cho thấy cần tăng cường truyền thông và tư vấn chuyên sâu hơn.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, việc tư vấn và giáo dục sức khỏe cho bà mẹ có con sinh non đã được chứng minh giúp giảm căng thẳng, nâng cao kiến thức và cải thiện thực hành chăm sóc trẻ. Tại Việt Nam, mặc dù công tác tư vấn còn mới mẻ và gặp khó khăn về cơ sở vật chất, nhân lực, nhưng kết quả nghiên cứu này cho thấy tiềm năng phát triển và hiệu quả tích cực của hoạt động tư vấn.

Việc sử dụng phương pháp Kangaroo trong tư vấn được đánh giá cao, phù hợp với khuyến cáo của WHO và các nghiên cứu quốc tế về chăm sóc trẻ sinh non. Các biểu đồ thể hiện số lần tham gia tư vấn, tỷ lệ kiến thức đúng của bà mẹ và mức độ hài lòng có thể minh họa rõ nét hiệu quả công tác tư vấn tại trung tâm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Mở rộng và nâng cấp cơ sở vật chất phòng tư vấn: Xây dựng thêm phòng tư vấn riêng biệt, rộng rãi để tổ chức tư vấn nhóm và cá nhân, giảm tình trạng quá tải, nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức của bà mẹ. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Ban lãnh đạo bệnh viện và phòng kế hoạch đầu tư.

  2. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực nhân viên y tế: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng tư vấn, kiến thức chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng cho bác sĩ và điều dưỡng, đặc biệt về xử trí cơn ngừng thở và dinh dưỡng. Thời gian: 3-6 tháng; Chủ thể: Trung tâm đào tạo và phòng nhân sự.

  3. Phát triển tài liệu truyền thông đa dạng, dễ hiểu: Soạn thảo và cập nhật tài liệu tư vấn bằng hình ảnh, video, tài liệu phát tay phù hợp với trình độ đa dạng của bà mẹ, đồng thời xây dựng kênh tư vấn qua điện thoại hoặc trực tuyến để hỗ trợ sau khi ra viện. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Trung tâm truyền thông và phòng chuyên môn.

  4. Tăng cường giám sát, đánh giá và cải tiến công tác tư vấn: Thiết lập hệ thống đánh giá định kỳ về chất lượng tư vấn, thu thập phản hồi của bà mẹ để điều chỉnh nội dung và phương pháp tư vấn phù hợp hơn. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Ban giám đốc trung tâm và phòng chất lượng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên y tế và điều dưỡng khoa sơ sinh: Nghiên cứu cung cấp thông tin thực tiễn về công tác tư vấn, giúp nâng cao kỹ năng và hiệu quả tư vấn chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng.

  2. Quản lý bệnh viện và trung tâm chăm sóc sơ sinh: Là tài liệu tham khảo để xây dựng kế hoạch tổ chức, phân bổ nhân lực và cải thiện cơ sở vật chất phục vụ công tác tư vấn.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, quản lý bệnh viện: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính - định lượng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh.

  4. Các tổ chức y tế và chính sách y tế: Là cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, chương trình can thiệp nhằm giảm tỷ lệ tử vong và biến chứng ở trẻ sinh non thông qua nâng cao chất lượng tư vấn và chăm sóc.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tư vấn chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng có vai trò gì trong giảm tử vong?
    Tư vấn giúp bà mẹ hiểu rõ đặc điểm sinh lý, bệnh lý của trẻ non tháng, cách chăm sóc đúng cách, từ đó giảm nguy cơ biến chứng và tử vong. Ví dụ, tư vấn về phương pháp Kangaroo giúp ổn định thân nhiệt và tăng sức đề kháng cho trẻ.

  2. Những nội dung chính trong tư vấn chăm sóc trẻ non tháng là gì?
    Bao gồm giữ ấm, hỗ trợ hô hấp, dinh dưỡng bằng sữa mẹ, vệ sinh, theo dõi sức khỏe và phòng ngừa biến chứng như ngừng thở, nhiễm khuẩn. Các nội dung này được tổ chức thành 6 chủ đề tư vấn tại trung tâm.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của công tác tư vấn?
    Có thể đánh giá trực tiếp qua thái độ, sự thoải mái của bà mẹ trong buổi tư vấn và gián tiếp qua kiến thức, thực hành và mức độ hài lòng sau tư vấn. Ví dụ, 95,7% bà mẹ trong nghiên cứu hài lòng với dịch vụ tư vấn.

  4. Khó khăn thường gặp khi thực hiện tư vấn chăm sóc trẻ non tháng là gì?
    Bao gồm cơ sở vật chất hạn chế, phòng tư vấn nhỏ, số lượng trẻ và bà mẹ đông, trình độ một số bà mẹ còn hạn chế, nhân lực y tế chưa đủ. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả tư vấn.

  5. Làm sao để cải thiện công tác tư vấn tại các bệnh viện?
    Cần nâng cấp cơ sở vật chất, tăng cường đào tạo nhân viên, phát triển tài liệu truyền thông phù hợp, tổ chức tư vấn theo nhóm nhỏ và cá nhân, đồng thời xây dựng kênh tư vấn hỗ trợ sau khi ra viện.

Kết luận

  • Công tác tư vấn chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương được tổ chức bài bản, với 59 buổi tư vấn cho hơn 5.000 bà mẹ trong 6 tháng đầu năm 2017.
  • Tỷ lệ bà mẹ được tư vấn đạt 89,9%, trong đó 95,7% bà mẹ hài lòng với dịch vụ tư vấn.
  • Kiến thức bà mẹ về chăm sóc trẻ non tháng được cải thiện rõ rệt, tuy nhiên vẫn còn hạn chế ở một số nội dung quan trọng như xử trí cơn ngừng thở và dinh dưỡng.
  • Cơ sở vật chất và nhân lực là những thách thức cần được giải quyết để nâng cao hiệu quả tư vấn.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cấp phòng tư vấn, đào tạo nhân viên, phát triển tài liệu truyền thông và tăng cường giám sát nhằm cải thiện chất lượng tư vấn trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo bệnh viện và các đơn vị liên quan cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá để hoàn thiện công tác tư vấn chăm sóc trẻ sơ sinh non tháng, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh tại Việt Nam.