Tổng quan nghiên cứu

Công tác chăm sóc của điều dưỡng đóng vai trò then chốt trong quá trình hồi phục và nâng cao chất lượng điều trị cho người bệnh nội trú tại các bệnh viện, đặc biệt là tại các cơ sở y học cổ truyền kết hợp y học hiện đại như Viện Y Dược học Dân tộc TP.HCM. Theo báo cáo của ngành y tế Việt Nam năm 2018, tỷ lệ điều dưỡng viên trên bác sĩ chỉ đạt 1,8, thấp hơn nhiều so với tiêu chuẩn quốc tế, dẫn đến áp lực công việc lớn và ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng chăm sóc người bệnh. Nghiên cứu “Thực trạng và một số yếu tố ảnh hưởng tới công tác chăm sóc của điều dưỡng với người bệnh nội trú tại Viện Y Dược học Dân tộc năm 2019” được thực hiện nhằm mục tiêu mô tả thực trạng công tác chăm sóc điều dưỡng, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng chăm sóc.

Nghiên cứu được tiến hành trong 5 tháng (từ tháng 3 đến tháng 7 năm 2019) tại 5 khoa lâm sàng của Viện, với sự tham gia của 60 điều dưỡng viên và các cuộc phỏng vấn sâu với lãnh đạo, điều dưỡng trưởng khoa cùng người bệnh và người nhà. Việc đánh giá dựa trên 6 nội dung chăm sóc chính theo Thông tư 07/2011/TT-BYT của Bộ Y tế, bao gồm chăm sóc dinh dưỡng, vệ sinh cá nhân, chăm sóc tinh thần, tư vấn giáo dục sức khỏe, theo dõi đánh giá người bệnh và chăm sóc sử dụng thuốc. Kết quả nghiên cứu không chỉ cung cấp số liệu cụ thể về mức độ thực hiện các nội dung chăm sóc mà còn làm rõ các yếu tố cá nhân, áp lực công việc và chính sách môi trường làm việc ảnh hưởng đến hiệu quả công tác chăm sóc điều dưỡng. Qua đó, nghiên cứu góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và sự hài lòng của người bệnh nội trú tại Viện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên khung lý thuyết kết hợp từ Thông tư 07/2011/TT-BYT về công tác điều dưỡng trong bệnh viện và các học thuyết điều dưỡng kinh điển như của Florence Nightingale và Virginia Henderson. Florence Nightingale nhấn mạnh vai trò của môi trường trong chăm sóc người bệnh, bao gồm yếu tố thông khí, ánh sáng, vệ sinh cá nhân và sự yên tĩnh nhằm hỗ trợ phục hồi sức khỏe. Virginia Henderson xác định 14 nhu cầu cơ bản của con người trong chăm sóc điều dưỡng, từ thở bình thường, dinh dưỡng, vệ sinh cá nhân đến giao tiếp và học tập, làm nền tảng cho việc xây dựng các nội dung chăm sóc toàn diện.

Khung lý thuyết nghiên cứu tập trung vào 12 nhiệm vụ chăm sóc người bệnh theo Thông tư 07/2011/TT-BYT, trong đó nghiên cứu chọn 6 nội dung trọng tâm: chăm sóc dinh dưỡng, vệ sinh cá nhân, chăm sóc tinh thần, tư vấn giáo dục sức khỏe, theo dõi đánh giá và chăm sóc sử dụng thuốc. Các yếu tố ảnh hưởng được phân thành ba nhóm chính: yếu tố cá nhân (tuổi, thâm niên, trình độ chuyên môn), áp lực công việc (nhân lực, số lượng người bệnh, vị trí chuyên môn) và chính sách, môi trường làm việc (đào tạo, kiểm tra giám sát, cơ sở vật chất).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang kết hợp định lượng và định tính. Phần định lượng thu thập dữ liệu từ 60 điều dưỡng viên qua phiếu phỏng vấn và quan sát trực tiếp 40 điều dưỡng viên tại 5 khoa lâm sàng (nội tim mạch – thần kinh, ung bướu, cơ xương khớp, ngoại tổng hợp, nội tổng hợp – châm cứu dưỡng sinh). Mỗi điều dưỡng được quan sát 3 lần trong các khung giờ khác nhau nhằm giảm sai số. Phần định tính thực hiện 7 cuộc phỏng vấn sâu với lãnh đạo viện, điều dưỡng trưởng khoa và 2 cuộc thảo luận nhóm với điều dưỡng viên và người bệnh/người nhà bệnh nhân.

Cỡ mẫu định lượng được chọn theo phương pháp chọn mẫu chủ đích toàn bộ điều dưỡng đủ điều kiện, đảm bảo tính đại diện. Dữ liệu định lượng được nhập và xử lý bằng phần mềm SPSS 22.0, sử dụng thống kê mô tả (tần suất, tỷ lệ phần trăm) và kiểm định chi bình phương để phân tích mối liên hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng và thực trạng công tác chăm sóc. Dữ liệu định tính được phân tích theo chủ đề nhằm làm rõ các thuận lợi, khó khăn và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng chăm sóc.

Tiêu chuẩn đánh giá thực hiện dựa trên thang điểm Likert 5 mức độ, phân nhóm thành phù hợp/tốt và chưa phù hợp/chưa tốt, kết hợp với bảng điểm quan sát 26 tiêu chí chi tiết cho 6 nội dung chăm sóc. Nghiên cứu tuân thủ các quy định đạo đức, bảo mật thông tin và được Hội đồng Đạo đức Trường Đại học Y tế Công cộng phê duyệt.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác chăm sóc dinh dưỡng: Qua 120 lượt quan sát, hỗ trợ người bệnh ăn uống khi cần thiết đạt tỷ lệ 87,5%, hướng dẫn chế độ ăn bệnh lý đạt 82,5%. Điều dưỡng viên chủ yếu thực hiện tốt các hoạt động sàng lọc cân nặng, chiều cao và tư vấn dinh dưỡng cơ bản, tuy nhiên việc tư vấn chế độ ăn bệnh lý chuyên sâu còn hạn chế.

  2. Chăm sóc vệ sinh cá nhân: Tỷ lệ thực hiện chăm sóc vệ sinh cá nhân đạt thấp nhất trong 6 nội dung, chỉ khoảng 65%. Điều dưỡng chủ yếu hướng dẫn và hỗ trợ người bệnh tự chăm sóc, đặc biệt với những bệnh nhân vận động khó khăn. Việc chăm sóc vệ sinh răng miệng và thân thể chưa được chú trọng đầy đủ, gây ảnh hưởng đến sự thoải mái và sức khỏe tổng thể của người bệnh.

  3. Chăm sóc tinh thần: Các hoạt động giao tiếp ân cần, giải đáp thắc mắc và giữ yên tĩnh buồng bệnh đạt tỷ lệ cao, lần lượt là 92,5%, 92,5% và 82%. Điều dưỡng viên thể hiện thái độ thông cảm, hỗ trợ tinh thần giúp người bệnh an tâm điều trị, tuy nhiên do khối lượng công việc lớn, việc chăm sóc tinh thần sâu sắc còn hạn chế.

  4. Tư vấn giáo dục sức khỏe: Tỷ lệ thực hiện các nội dung tư vấn giáo dục sức khỏe dao động từ 72,5% đến 85%, trong đó hướng dẫn sử dụng thuốc và chế độ sinh hoạt đạt 85%. Điều dưỡng viên phổ biến nội quy, quyền lợi, nghĩa vụ và các biện pháp phòng bệnh cho người bệnh tương đối đầy đủ.

  5. Yếu tố ảnh hưởng đến công tác chăm sóc: Tuổi tác và thâm niên công tác có liên quan mật thiết đến mức độ hoàn thành nhiệm vụ chăm sóc; điều dưỡng trên 30 tuổi có hiệu quả công tác cao hơn gấp đôi so với nhóm trẻ. Áp lực công việc do thiếu nhân lực và số lượng người bệnh lớn là nguyên nhân chính làm giảm chất lượng chăm sóc. 83,3% điều dưỡng được đào tạo chuyên môn, nhưng phần lớn là đào tạo ngắn hạn, chưa đủ để nâng cao kỹ năng toàn diện. Môi trường làm việc, chính sách đãi ngộ và cơ sở vật chất còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến động lực và hiệu quả công tác.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mức độ thực hiện các nội dung chăm sóc của điều dưỡng tại Viện Y Dược học Dân tộc tương đối tốt ở các lĩnh vực chăm sóc tinh thần và tư vấn giáo dục sức khỏe, nhưng còn hạn chế rõ rệt trong chăm sóc vệ sinh cá nhân và một số kỹ thuật chuyên môn. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, trong đó áp lực công việc và thiếu nhân lực là những yếu tố phổ biến ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng chăm sóc.

Biểu đồ thể hiện tỷ lệ hoàn thành các nội dung chăm sóc sẽ minh họa rõ sự chênh lệch giữa các lĩnh vực, với chăm sóc vệ sinh cá nhân thấp nhất (65%) và chăm sóc tinh thần cao nhất (trên 90%). Bảng so sánh tỷ lệ thực hiện các nhiệm vụ theo từng khoa cũng cho thấy sự khác biệt do đặc thù bệnh lý và nhân lực.

So sánh với nghiên cứu của Linda H. Aiken tại châu Âu và Hoa Kỳ, việc bố trí ca kíp hợp lý và tăng cường nhân lực điều dưỡng làm giảm căng thẳng và nâng cao chất lượng chăm sóc, điều này cũng được khẳng định trong nghiên cứu hiện tại. Ngoài ra, việc đào tạo chuyên môn và tập huấn kỹ năng giao tiếp, tư vấn là cần thiết để nâng cao sự tự tin và hiệu quả công tác của điều dưỡng viên.

Các yếu tố cá nhân như tuổi tác, trình độ chuyên môn và thâm niên công tác có ảnh hưởng tích cực đến chất lượng chăm sóc, tương tự các nghiên cứu trong nước. Điều này cho thấy cần có chính sách phát triển nguồn nhân lực lâu dài, khuyến khích điều dưỡng nâng cao trình độ và kinh nghiệm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức đào tạo và tập huấn chuyên sâu: Cần xây dựng các chương trình đào tạo dài hạn và tập huấn kỹ năng thực hành chăm sóc, đặc biệt về chăm sóc vệ sinh cá nhân, phục hồi chức năng và tư vấn giáo dục sức khỏe. Mục tiêu nâng tỷ lệ thực hiện các nội dung chăm sóc đạt trên 90% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện là phòng đào tạo và phòng điều dưỡng của Viện.

  2. Cải thiện cơ cấu nhân lực và phân bổ công việc: Bố trí nhân lực điều dưỡng phù hợp với số lượng người bệnh và đặc thù từng khoa, giảm tỷ lệ người bệnh trên một điều dưỡng xuống dưới 10 người trong giờ hành chính. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Ban Giám đốc và phòng tổ chức cán bộ phối hợp thực hiện.

  3. Nâng cao chính sách đãi ngộ và môi trường làm việc: Cải thiện chế độ lương thưởng, tạo điều kiện làm việc thuận lợi, trang thiết bị đầy đủ và bảo dưỡng thường xuyên nhằm giảm áp lực công việc và tăng sự hài lòng của điều dưỡng viên. Thực hiện trong 12 tháng, do Ban Giám đốc và phòng hành chính quản trị đảm nhiệm.

  4. Xây dựng quy trình chăm sóc chuẩn hóa: Cải tiến quy trình làm việc, xây dựng bộ quy trình chăm sóc người bệnh chi tiết, dễ áp dụng, phù hợp với nguồn lực hiện có của Viện. Mục tiêu hoàn thiện và triển khai trong 9 tháng, do phòng điều dưỡng chủ trì phối hợp với các khoa lâm sàng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo bệnh viện và phòng điều dưỡng: Giúp hiểu rõ thực trạng công tác chăm sóc, các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.

  2. Điều dưỡng viên và điều dưỡng trưởng khoa: Cung cấp thông tin về các nội dung chăm sóc cần cải thiện, kỹ năng cần phát triển và cách thức phối hợp trong công tác chăm sóc người bệnh.

  3. Nhà quản lý y tế và chuyên gia đào tạo: Là tài liệu tham khảo để thiết kế chương trình đào tạo, tập huấn và xây dựng tiêu chuẩn chăm sóc điều dưỡng phù hợp với thực tế bệnh viện y học cổ truyền kết hợp hiện đại.

  4. Các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý bệnh viện và chăm sóc sức khỏe: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác chăm sóc điều dưỡng, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao chăm sóc vệ sinh cá nhân có tỷ lệ thực hiện thấp nhất?
    Chăm sóc vệ sinh cá nhân đòi hỏi nhiều thời gian và công sức, trong khi lực lượng điều dưỡng còn hạn chế và số lượng người bệnh lớn. Ngoài ra, nhiều bệnh nhân có thể tự chăm sóc hoặc nhờ người nhà hỗ trợ, dẫn đến việc điều dưỡng chủ yếu tư vấn, hướng dẫn thay vì trực tiếp thực hiện.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến chất lượng chăm sóc điều dưỡng?
    Áp lực công việc do thiếu nhân lực và số lượng người bệnh cao là yếu tố chính làm giảm hiệu quả chăm sóc. Ngoài ra, trình độ chuyên môn và kinh nghiệm của điều dưỡng cũng ảnh hưởng đáng kể.

  3. Việc đào tạo ngắn hạn có đủ để nâng cao kỹ năng điều dưỡng không?
    Đào tạo ngắn hạn giúp cập nhật kiến thức cơ bản nhưng chưa đủ để nâng cao kỹ năng toàn diện. Cần kết hợp đào tạo dài hạn và thực hành thường xuyên để cải thiện chất lượng chăm sóc.

  4. Làm thế nào để giảm áp lực công việc cho điều dưỡng?
    Bố trí nhân lực hợp lý, tăng cường tuyển dụng, cải thiện môi trường làm việc và áp dụng công nghệ hỗ trợ là các giải pháp giúp giảm áp lực và nâng cao hiệu quả công tác.

  5. Tư vấn giáo dục sức khỏe có vai trò như thế nào trong chăm sóc người bệnh?
    Tư vấn giáo dục sức khỏe giúp người bệnh hiểu rõ về bệnh lý, cách sử dụng thuốc, chế độ sinh hoạt và phòng ngừa biến chứng, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị và sự hài lòng của người bệnh.

Kết luận

  • Thực trạng công tác chăm sóc điều dưỡng tại Viện Y Dược học Dân tộc năm 2019 cho thấy tỷ lệ thực hiện các nội dung chăm sóc dao động từ 65% đến trên 90%, trong đó chăm sóc vệ sinh cá nhân là lĩnh vực cần cải thiện nhiều nhất.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính bao gồm tuổi tác, thâm niên, trình độ chuyên môn của điều dưỡng, áp lực công việc do thiếu nhân lực và số lượng người bệnh lớn, cùng với chính sách và môi trường làm việc chưa tối ưu.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể như đào tạo chuyên sâu, cải thiện cơ cấu nhân lực, nâng cao chính sách đãi ngộ và xây dựng quy trình chăm sóc chuẩn hóa nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp bằng chứng khoa học quan trọng cho Ban Giám đốc Viện và các phòng ban liên quan trong việc hoạch định chính sách và nâng cao hiệu quả công tác chăm sóc người bệnh.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả định kỳ và mở rộng nghiên cứu sang các lĩnh vực chăm sóc khác nhằm hoàn thiện hệ thống chăm sóc điều dưỡng tại Viện.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng chăm sóc điều dưỡng, góp phần cải thiện sức khỏe và sự hài lòng của người bệnh nội trú tại Viện Y Dược học Dân tộc!