Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng và những biến động do đại dịch Covid-19, việc thực hiện chính sách an sinh xã hội (ASXH) trở thành một nhiệm vụ trọng yếu nhằm đảm bảo ổn định đời sống người dân. Quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội, với dân số khoảng 292.536 người và tốc độ đô thị hóa cao, là địa phương điển hình phản ánh thực trạng và thách thức trong việc triển khai các chính sách ASXH. Năm 2022, quận đã hỗ trợ giải quyết việc làm cho 6.000 người, đạt 105,2% chỉ tiêu thành phố giao, đồng thời thực hiện nhiều chính sách hỗ trợ đào tạo, tư vấn và giới thiệu việc làm. Tuy nhiên, số doanh nghiệp phá sản tăng lên 1.025 doanh nghiệp, dẫn đến 1.087 lao động thất nghiệp, cùng với tỷ lệ tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) và bảo hiểm y tế (BHYT) giảm mạnh, cho thấy nhiều khó khăn trong thực hiện chính sách. Mục tiêu nghiên cứu là làm rõ cơ sở lý luận, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách ASXH tại quận Cầu Giấy trong giai đoạn 2017-2022. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần ổn định chính trị - xã hội, thúc đẩy phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân trên địa bàn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về ASXH, đồng thời vận dụng các lý thuyết về chính sách xã hội và quản lý xã hội. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  • Lý thuyết về chính sách xã hội: Xem chính sách ASXH là hệ thống các biện pháp công cộng nhằm bảo vệ các thành viên xã hội trước các rủi ro như thất nghiệp, ốm đau, già yếu, giúp đảm bảo thu nhập và dịch vụ xã hội cơ bản.
  • Lý thuyết quản lý xã hội: Nhấn mạnh vai trò của các chủ thể thực hiện chính sách, bao gồm nhà nước, tổ chức xã hội và cộng đồng trong việc triển khai, giám sát và đánh giá hiệu quả chính sách.

Các khái niệm chính được làm rõ gồm: an sinh xã hội, chính sách an sinh xã hội, thực hiện chính sách ASXH ở cấp quận, các nguyên tắc thực hiện (Đảng lãnh đạo, pháp chế, tập trung dân chủ, bền vững tài chính, công khai, công bằng).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp các văn bản pháp luật, báo cáo, số liệu thống kê từ UBND quận Cầu Giấy và các cơ quan liên quan giai đoạn 2017-2022.
  • Phương pháp thống kê mô tả và phân tích: Phân tích số liệu về thu chi ngân sách, số lượng doanh nghiệp, lao động thất nghiệp, tỷ lệ tham gia BHXH, BHYT để đánh giá thực trạng.
  • Phương pháp so sánh, đối chiếu: Đánh giá kết quả thực hiện chính sách so với mục tiêu đề ra và so sánh với các nghiên cứu tương tự ở địa phương khác.
  • Phương pháp tổng hợp: Hệ thống hóa các kết quả nghiên cứu lý luận và thực tiễn để đề xuất giải pháp.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu thống kê và báo cáo chính thức của quận trong giai đoạn 2017-2022, lựa chọn phương pháp phân tích phù hợp nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng kinh tế và phát triển đô thị nhanh: Quận Cầu Giấy có tỷ trọng ngành thương mại, dịch vụ chiếm 70,01%, công nghiệp – xây dựng chiếm 29,99%, không có nông nghiệp. Thu ngân sách năm 2021 đạt 6.696,6 tỷ đồng, tăng trưởng ổn định qua các năm. Hệ thống hạ tầng giao thông, giáo dục, y tế phát triển đồng bộ, tạo điều kiện thuận lợi cho thực hiện chính sách ASXH.

  2. Tình trạng thất nghiệp và doanh nghiệp phá sản gia tăng: Năm 2022, số doanh nghiệp phá sản lên đến 1.025, dẫn đến 1.087 lao động thất nghiệp. Tỷ lệ tham gia BHXH, BHYT giảm mạnh, một số doanh nghiệp không tuân thủ quy định đóng bảo hiểm cho người lao động.

  3. Hiệu quả hỗ trợ việc làm và đào tạo: Quận đã hỗ trợ giải quyết việc làm cho 6.000 người, đạt 105,2% chỉ tiêu thành phố giao, triển khai các chương trình vay vốn ưu đãi, tư vấn, giới thiệu việc làm, phối hợp tổ chức hòa giải tranh chấp lao động, không để xảy ra đình công tập thể.

  4. Nguồn lực tài chính và quản lý ngân sách: Chi ngân sách năm 2021 đạt 1.085,4 tỷ đồng, trong đó chi đầu tư đạt 337,7 tỷ đồng, chi thường xuyên đạt 687,5 tỷ đồng. UBND quận thực hiện tiết kiệm chi thường xuyên 10% để dành nguồn cho các chương trình trọng điểm.

Thảo luận kết quả

Các số liệu cho thấy quận Cầu Giấy đã có nhiều nỗ lực trong việc thực hiện chính sách ASXH, đặc biệt trong hỗ trợ việc làm và duy trì các dịch vụ xã hội cơ bản. Tuy nhiên, sự gia tăng doanh nghiệp phá sản và thất nghiệp phản ánh những khó khăn do tác động của dịch Covid-19 và biến động kinh tế. Việc giảm tỷ lệ tham gia BHXH, BHYT cho thấy cần tăng cường công tác quản lý, kiểm tra và tuyên truyền để đảm bảo quyền lợi người lao động. So với các nghiên cứu về ASXH ở các địa phương khác, quận Cầu Giấy có lợi thế về hạ tầng và nguồn lực nhưng cũng đối mặt với áp lực dân số cơ học và tốc độ đô thị hóa nhanh, đòi hỏi chính sách phải linh hoạt và bền vững hơn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách, số doanh nghiệp hoạt động, tỷ lệ thất nghiệp và tham gia BHXH qua các năm để minh họa xu hướng và hiệu quả thực hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quản lý và kiểm tra việc đóng BHXH, BHYT

    • Động từ hành động: Kiểm tra, xử lý vi phạm
    • Target metric: Giảm tỷ lệ doanh nghiệp trốn đóng bảo hiểm xuống dưới 5% trong 2 năm
    • Chủ thể thực hiện: UBND quận phối hợp với cơ quan BHXH
    • Timeline: Triển khai ngay trong năm 2024

  2. Mở rộng và nâng cao hiệu quả các chương trình đào tạo nghề, giới thiệu việc làm

    • Động từ hành động: Tổ chức, hỗ trợ, tư vấn
    • Target metric: Tăng số người được đào tạo nghề và giới thiệu việc làm lên 7.000 người/năm
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội quận
    • Timeline: Kế hoạch 2024-2026

  3. Đa dạng hóa nguồn lực tài chính cho chính sách ASXH

    • Động từ hành động: Huy động, phối hợp, đầu tư
    • Target metric: Tăng ngân sách dành cho ASXH lên 15% so với năm 2023
    • Chủ thể thực hiện: UBND quận, các tổ chức xã hội, doanh nghiệp
    • Timeline: Giai đoạn 2024-2025

  4. Tăng cường tuyên truyền, phổ biến chính sách ASXH đến người dân và doanh nghiệp

    • Động từ hành động: Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục
    • Target metric: 90% người dân và doanh nghiệp hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ về ASXH
    • Chủ thể thực hiện: Ban Tuyên giáo quận, các phường
    • Timeline: Thực hiện liên tục từ 2024

  5. Phát triển hệ thống dịch vụ xã hội cơ bản đồng bộ, hiện đại

    • Động từ hành động: Đầu tư, nâng cấp, mở rộng
    • Target metric: Nâng cao tỷ lệ người dân tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục đạt trên 95%
    • Chủ thể thực hiện: UBND quận, Sở Y tế, Sở Giáo dục và Đào tạo
    • Timeline: 2024-2027

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về chính sách xã hội

    • Lợi ích: Hiểu rõ cơ sở lý luận và thực tiễn thực hiện chính sách ASXH tại địa phương, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và triển khai.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, đánh giá và điều chỉnh chính sách ASXH phù hợp với đặc điểm địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý xã hội, Chính sách công

    • Lợi ích: Cung cấp tài liệu tham khảo toàn diện về thực hiện chính sách ASXH ở cấp quận, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu thực tế.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến chính sách xã hội.

  3. Doanh nghiệp và tổ chức xã hội tham gia thực hiện chính sách ASXH

    • Lợi ích: Nắm bắt các quy định, nguyên tắc và thực trạng để phối hợp hiệu quả trong việc thực hiện các chính sách bảo hiểm, hỗ trợ người lao động.
    • Use case: Xây dựng chương trình phúc lợi, đảm bảo quyền lợi người lao động, tham gia các hoạt động xã hội.

  4. Cộng đồng dân cư và người lao động trên địa bàn quận Cầu Giấy

    • Lợi ích: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và các chính sách hỗ trợ, từ đó chủ động tham gia và hưởng lợi từ hệ thống ASXH.
    • Use case: Tham gia BHXH, BHYT, tiếp cận các dịch vụ xã hội, hỗ trợ việc làm và đào tạo nghề.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách an sinh xã hội là gì và tại sao quan trọng?
    Chính sách ASXH là hệ thống các biện pháp nhằm bảo vệ người dân trước các rủi ro xã hội như thất nghiệp, ốm đau, già yếu, giúp đảm bảo thu nhập và dịch vụ xã hội cơ bản. Nó quan trọng vì góp phần ổn định xã hội, giảm nghèo và thúc đẩy phát triển bền vững.

  2. Quận Cầu Giấy đã thực hiện chính sách ASXH như thế nào trong giai đoạn 2017-2022?
    Quận đã hỗ trợ việc làm cho hàng nghìn người, triển khai các chương trình vay vốn ưu đãi, đào tạo nghề, đồng thời thực hiện các chính sách BHXH, BHYT và trợ giúp xã hội. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại khó khăn như doanh nghiệp phá sản và thất nghiệp tăng.

  3. Nguyên tắc cơ bản trong thực hiện chính sách ASXH ở quận là gì?
    Bao gồm nguyên tắc Đảng lãnh đạo, pháp chế, tập trung dân chủ, đảm bảo bền vững tài chính, công khai, công bằng và bình đẳng trong tiếp cận và thụ hưởng chính sách.

  4. Làm thế nào để doanh nghiệp tuân thủ tốt hơn các quy định về BHXH, BHYT?
    Cần tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các vi phạm, đồng thời tuyên truyền, hỗ trợ doanh nghiệp hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ, tạo điều kiện thuận lợi để thực hiện đúng quy định.

  5. Người dân có thể tiếp cận các chính sách ASXH như thế nào?
    Thông qua các kênh tuyên truyền của chính quyền địa phương, các cơ quan BHXH, BHYT, các tổ chức xã hội và cộng đồng, người dân được hướng dẫn đăng ký, tham gia và hưởng các chính sách hỗ trợ phù hợp với hoàn cảnh.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực trạng thực hiện chính sách ASXH tại quận Cầu Giấy giai đoạn 2017-2022, làm rõ vai trò và thách thức trong bối cảnh phát triển đô thị nhanh và dịch bệnh.
  • Phát hiện chính gồm tăng trưởng kinh tế ổn định, nhưng doanh nghiệp phá sản và thất nghiệp tăng, tỷ lệ tham gia BHXH, BHYT giảm, đòi hỏi cải thiện quản lý và chính sách.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về quản lý bảo hiểm, mở rộng đào tạo nghề, đa dạng nguồn lực tài chính, tăng cường tuyên truyền và phát triển dịch vụ xã hội.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, là tài liệu tham khảo cho cán bộ quản lý, nhà nghiên cứu, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư.
  • Các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh chính sách phù hợp với tình hình thực tế, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và phát triển bền vững quận Cầu Giấy.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng hệ thống an sinh xã hội hiệu quả và bền vững cho cộng đồng!