Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2016-2023, huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh đã trải qua nhiều biến động về kinh tế - xã hội, đặc biệt là trong công tác giảm nghèo bền vững. Đầu năm 2016, tỷ lệ hộ nghèo chiếm khoảng 5,3% tổng số hộ dân, tương đương 8.244 hộ, và hộ cận nghèo chiếm 3,15% với 4.897 hộ. Đến cuối năm 2023, huyện đã đạt được thành tựu quan trọng khi không còn hộ nghèo và tỷ lệ hộ cận nghèo giảm xuống còn 0,45%. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những khó khăn như tỷ lệ hộ cận nghèo còn cao, một số hộ thoát nghèo chưa bền vững, và việc lồng ghép chính sách giảm nghèo vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội chưa đồng bộ.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh, phân tích các nhân tố ảnh hưởng, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách này đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2023 tại địa bàn huyện Bình Chánh, với trọng tâm là các chính sách, chương trình và dự án giảm nghèo bền vững.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, đồng thời hỗ trợ huyện Bình Chánh hoàn thành các tiêu chí phát triển kinh tế - xã hội, hướng tới mục tiêu trở thành thành phố trực thuộc Thành phố Hồ Chí Minh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận biện chứng duy vật, vận dụng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về giảm nghèo bền vững. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết giảm nghèo bền vững: Định nghĩa giảm nghèo bền vững là quá trình giúp người nghèo tiếp cận đầy đủ các dịch vụ xã hội cơ bản, có tư liệu sản xuất và phương tiện phát triển kinh tế để tự vươn lên, tránh tái nghèo. Lý thuyết nhấn mạnh tính đa chiều của nghèo đói, bao gồm các chiều như giáo dục, y tế, việc làm, điều kiện sống và tiếp cận thông tin.

  2. Lý thuyết quản lý công về chính sách xã hội: Tập trung vào vai trò của Nhà nước trong hoạch định, tổ chức thực hiện và giám sát chính sách giảm nghèo, đảm bảo sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền và các tổ chức xã hội nhằm đạt hiệu quả bền vững.

Các khái niệm chính bao gồm: giảm nghèo bền vững, chính sách giảm nghèo bền vững, các chiều thiếu hụt xã hội (giáo dục, y tế, việc làm, điều kiện sống, tiếp cận thông tin), và vai trò của nguồn lực trong thực hiện chính sách.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp các phương pháp xã hội học và phân tích định lượng, định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ báo cáo, kế hoạch, văn bản quản lý của UBND huyện Bình Chánh, phòng Lao động - Thương binh và Xã hội huyện, cùng các khảo sát xã hội học.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Điều tra xã hội học với mẫu gồm 100 cán bộ trong hệ thống chính trị và 210 người dân trên địa bàn huyện, nhằm thu thập ý kiến đánh giá về thực trạng và giải pháp giảm nghèo bền vững.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng thống kê mô tả, so sánh và phân tích các chỉ số về hộ nghèo, hộ cận nghèo, các chiều thiếu hụt xã hội, cùng với đánh giá hiệu quả quản lý nhà nước.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích giai đoạn 2016-2023, đồng thời đề xuất giải pháp đến năm 2030.

Cỡ mẫu được lựa chọn đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan, phương pháp phân tích được chọn nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện trong đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Giảm tỷ lệ hộ nghèo về 0% vào năm 2023: Từ 5,3% (8.244 hộ) năm 2016, tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn 0% vào cuối năm 2023. Đây là thành tựu nổi bật, vượt chỉ tiêu giảm nghèo của Thành phố Hồ Chí Minh.

  2. Tỷ lệ hộ cận nghèo giảm từ 3,15% xuống còn 0,45%: Mặc dù giảm đáng kể, hộ cận nghèo vẫn chiếm tỷ lệ tương đối cao, đòi hỏi các giải pháp tiếp tục tập trung hỗ trợ.

  3. Nguồn vốn hỗ trợ giảm nghèo được quản lý hiệu quả: Năm 2023, tổng dư nợ cho vay hỗ trợ giảm nghèo đạt khoảng 139 tỷ đồng, giải ngân cho 671 hộ vay vốn sản xuất, tạo việc làm cho gần 2.000 lao động.

  4. Chính sách an sinh xã hội được triển khai đồng bộ: Cấp phát hơn 7.500 thẻ bảo hiểm y tế cho hộ nghèo và cận nghèo, hỗ trợ học phí, đào tạo nghề và giải quyết việc làm cho hàng trăm người thuộc diện nghèo.

Thảo luận kết quả

Việc giảm tỷ lệ hộ nghèo về 0% thể hiện hiệu quả của chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh, nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, sự tham gia tích cực của cộng đồng và nguồn lực tài chính ổn định. Tuy nhiên, tỷ lệ hộ cận nghèo còn ở mức 0,45% cho thấy vẫn còn những khó khăn về tiếp cận dịch vụ xã hội và việc làm bền vững.

Nguồn vốn vay ưu đãi và các chính sách hỗ trợ đã góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện điều kiện sống cho người nghèo, tuy nhiên, việc vận động người nghèo tham gia đào tạo nghề còn hạn chế do tâm lý ỷ lại và thiếu nhận thức về tự lực. Điều này đồng nhất với các nghiên cứu trước đây về khó khăn trong việc thay đổi nhận thức và hành vi của nhóm đối tượng này.

Các chính sách an sinh xã hội như bảo hiểm y tế, hỗ trợ học phí và nhà ở đã tạo điều kiện thuận lợi cho người nghèo tiếp cận các dịch vụ cơ bản, góp phần giảm các chiều thiếu hụt xã hội. Biểu đồ tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo qua các năm có thể minh họa rõ sự chuyển biến tích cực, đồng thời bảng tổng hợp nguồn vốn vay và các chính sách hỗ trợ thể hiện sự đa dạng và hiệu quả của các biện pháp giảm nghèo.

Tuy nhiên, hạn chế về nhân lực chuyên trách giảm nghèo, sự thay đổi cán bộ thường xuyên và phối hợp chưa đồng bộ giữa các đơn vị làm giảm hiệu quả triển khai chính sách. Ngoài ra, tác động của dịch COVID-19 và áp lực dân số cơ học cũng là những thách thức lớn cần được giải quyết.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức tự lực của người nghèo

    • Mục tiêu: Giảm tâm lý ỷ lại, tăng cường ý thức tự vươn lên.
    • Thời gian: Triển khai liên tục trong giai đoạn 2024-2026.
    • Chủ thể: Ban Giảm nghèo bền vững huyện phối hợp với các đoàn thể xã, thị trấn.

  2. Hoàn thiện và đồng bộ hóa các chính sách hỗ trợ đa chiều

    • Mục tiêu: Giảm tỷ lệ hộ cận nghèo xuống dưới 0,3% vào năm 2026.
    • Thời gian: 2024-2026.
    • Chủ thể: UBND huyện, phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, các đơn vị liên quan.

  3. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ chuyên trách giảm nghèo

    • Mục tiêu: Đảm bảo mỗi xã, thị trấn có ít nhất 2 cán bộ chuyên trách có trình độ và kinh nghiệm.
    • Thời gian: Đào tạo và bổ sung trong năm 2024.
    • Chủ thể: UBND huyện, Ban Giảm nghèo bền vững.

  4. Đẩy mạnh đào tạo nghề và giải quyết việc làm bền vững cho người nghèo

    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ người nghèo có việc làm ổn định lên 80% vào năm 2025.
    • Thời gian: 2024-2025.
    • Chủ thể: Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, các cơ sở đào tạo nghề, doanh nghiệp địa phương.

  5. Tăng cường giám sát, kiểm tra và đánh giá hiệu quả thực hiện chính sách

    • Mục tiêu: Đảm bảo các chương trình giảm nghèo được thực hiện đúng đối tượng và hiệu quả.
    • Thời gian: Hàng năm, bắt đầu từ 2024.
    • Chủ thể: Ban Giám sát của huyện, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về giảm nghèo

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng, các nhân tố ảnh hưởng và giải pháp nâng cao hiệu quả chính sách giảm nghèo bền vững.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch, chính sách phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và học viên ngành Quản lý công, Kinh tế phát triển

    • Lợi ích: Nắm bắt khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về giảm nghèo bền vững.
    • Use case: Tham khảo để phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn.

  3. Các tổ chức phi chính phủ, tổ chức xã hội tham gia giảm nghèo

    • Lợi ích: Hiểu rõ bối cảnh, chính sách và nhu cầu thực tế của người nghèo tại Bình Chánh.
    • Use case: Thiết kế chương trình hỗ trợ phù hợp, hiệu quả.

  4. Lãnh đạo địa phương và các cơ quan liên quan

    • Lợi ích: Đánh giá hiệu quả công tác giảm nghèo, nhận diện hạn chế và đề xuất giải pháp cải thiện.
    • Use case: Tăng cường phối hợp, nâng cao hiệu quả quản lý và triển khai chính sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách giảm nghèo bền vững là gì?
    Chính sách giảm nghèo bền vững là tập hợp các quyết định của Nhà nước nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống vật chất và tinh thần cho người nghèo, giúp họ tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản và phát triển kinh tế để thoát nghèo lâu dài.

  2. Tại sao huyện Bình Chánh lại có tỷ lệ hộ nghèo giảm nhanh?
    Nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của chính quyền, phối hợp đồng bộ các chính sách hỗ trợ, nguồn vốn vay ưu đãi và sự tham gia tích cực của cộng đồng, huyện đã giảm tỷ lệ hộ nghèo từ 5,3% năm 2016 xuống 0% năm 2023.

  3. Những khó khăn chính trong thực hiện chính sách giảm nghèo tại Bình Chánh là gì?
    Bao gồm tâm lý ỷ lại của một số hộ nghèo, hạn chế trong đào tạo nghề, sự thay đổi cán bộ chuyên trách, phối hợp chưa đồng bộ giữa các đơn vị và tác động của dịch COVID-19.

  4. Các giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả giảm nghèo?
    Tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức, hoàn thiện chính sách đa chiều, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh đào tạo nghề và giám sát chặt chẽ việc thực hiện chính sách.

  5. Làm thế nào để người nghèo tiếp cận tốt hơn các dịch vụ xã hội cơ bản?
    Cần có chính sách hỗ trợ cụ thể về giáo dục, y tế, nhà ở, bảo hiểm xã hội, đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền, vận động và hỗ trợ tài chính để người nghèo dễ dàng tiếp cận và sử dụng các dịch vụ này.

Kết luận

  • Huyện Bình Chánh đã đạt thành tựu quan trọng khi giảm tỷ lệ hộ nghèo từ 5,3% năm 2016 xuống 0% năm 2023, đồng thời giảm tỷ lệ hộ cận nghèo còn 0,45%.
  • Việc thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững được triển khai đồng bộ với sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, tổ chức xã hội và cộng đồng.
  • Các hạn chế như tâm lý ỷ lại, năng lực cán bộ chuyên trách và tác động của dịch COVID-19 vẫn còn ảnh hưởng đến hiệu quả công tác giảm nghèo.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực cán bộ và đẩy mạnh đào tạo nghề, giải quyết việc làm bền vững.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào triển khai các giải pháp đề xuất, giám sát chặt chẽ và đánh giá định kỳ để đảm bảo mục tiêu giảm nghèo bền vững đến năm 2030 được thực hiện hiệu quả.

Kêu gọi hành động: Các cấp chính quyền, tổ chức xã hội và cộng đồng cần tiếp tục phối hợp chặt chẽ, tăng cường nguồn lực và đổi mới phương pháp để thực hiện thành công chính sách giảm nghèo bền vững, góp phần xây dựng huyện Bình Chánh phát triển toàn diện và bền vững.