Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế tri thức và sự đổi mới căn bản toàn diện về giáo dục đào tạo, hoạt động thông tin - thư viện đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học tại các trường đại học. Trường Đại học Y tế công cộng (ĐHYTCC) là cơ sở đào tạo hàng đầu về y tế dự phòng tại Việt Nam, với hơn 1.500 cán bộ, giảng viên và sinh viên, đòi hỏi một hệ thống thông tin thư viện hiện đại, phong phú và hiệu quả để đáp ứng nhu cầu học tập, giảng dạy và nghiên cứu. Trung tâm Thông tin - Thư viện của trường hiện quản lý gần 17.000 tài liệu đa dạng, bao gồm sách, luận văn, báo tạp chí chuyên ngành và cơ sở dữ liệu điện tử, phục vụ cho các đối tượng người dùng tin khác nhau như cán bộ quản lý, giảng viên, học viên cao học và sinh viên.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động thông tin - thư viện tại Trường ĐHYTCC trong giai đoạn hiện nay, từ đó đề xuất các giải pháp tối ưu nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động, đáp ứng tối đa nhu cầu thông tin của người dùng, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động của Trung tâm Thông tin - Thư viện trong giai đoạn từ năm 2005 đến 2011, tại Hà Nội, nơi đặt trụ sở chính của trường.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển nguồn lực thông tin, nâng cao chất lượng dịch vụ thư viện, đồng thời hỗ trợ đắc lực cho công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực y tế công cộng, góp phần thực hiện thành công các chủ trương đổi mới giáo dục và phát triển ngành y tế dự phòng của quốc gia.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về hoạt động thông tin - thư viện, bao gồm:

  • Lý thuyết hoạt động thông tin - thư viện: Xem hoạt động thư viện là quá trình thu thập, xử lý, lưu trữ và phổ biến thông tin nhằm thỏa mãn nhu cầu tin của người dùng. Hoạt động này bao gồm các công đoạn như chọn lọc, mô tả thư mục, mô tả nội dung, lưu trữ, bảo quản và phổ biến thông tin.

  • Mô hình dây chuyền thông tin tư liệu: Mô tả các bước liên tiếp trong xử lý tài liệu từ bổ sung, biên mục, phân loại, lưu trữ đến phục vụ người dùng, đảm bảo thông tin được cung cấp đầy đủ, kịp thời và chính xác.

  • Khái niệm tăng cường hoạt động thông tin - thư viện: Tăng cường được hiểu là làm cho hoạt động thư viện mạnh hơn, hiệu quả hơn thông qua nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, vốn tài liệu, cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại.

Các khái niệm chính bao gồm: nguồn lực thông tin (vốn tài liệu, nhân lực), nhu cầu người dùng tin, công tác xử lý tài liệu, dịch vụ thông tin thư viện, và ứng dụng công nghệ thông tin trong thư viện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp và phân tích tài liệu kết hợp với điều tra thực tế tại Trung tâm Thông tin - Thư viện Trường ĐHYTCC. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm số liệu thống kê về nguồn tài liệu, cơ cấu bạn đọc, nhu cầu tin, kinh phí bổ sung tài liệu từ năm 2005 đến 2011; kết quả khảo sát bằng phiếu hỏi và phỏng vấn trực tiếp cán bộ thư viện, giảng viên, sinh viên.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng số liệu thống kê về tài liệu và nhu cầu sử dụng; phân tích định tính qua phỏng vấn để đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động thư viện.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát hơn 1.500 người dùng tin gồm cán bộ quản lý, giảng viên, học viên cao học và sinh viên; lựa chọn mẫu theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2011-2012, tập trung thu thập và phân tích dữ liệu từ các năm 2005-2011, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện hiện tại.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn tài liệu phong phú nhưng cần cập nhật hơn: Trung tâm hiện có gần 17.000 tài liệu, trong đó sách tham khảo chiếm 78,7% đầu ấn phẩm, luận văn chiếm 17%, sách giáo trình chiếm khoảng 30% tổng số tài liệu. Tuy nhiên, tỷ lệ bổ sung tài liệu mới không đều qua các năm, với mức bổ sung dao động từ 1.000 đến hơn 4.000 bản/năm, phụ thuộc vào kinh phí và nguồn tài trợ. Năm 2006 và 2009 có lượng bổ sung tăng đột biến do nguồn sách từ quỹ AP.

  2. Nhu cầu thông tin đa dạng theo nhóm người dùng: Sinh viên chiếm 95% bạn đọc, chủ yếu cần tài liệu giáo trình, sách tham khảo và luận văn phục vụ học tập. Giảng viên và cán bộ quản lý cần các tài liệu chuyên sâu, cập nhật về y tế công cộng, chính sách y tế và phương pháp giảng dạy. Nhu cầu sử dụng tài liệu trên Internet và cơ sở dữ liệu điện tử chiếm khoảng 13,3%, cho thấy xu hướng ứng dụng công nghệ thông tin ngày càng tăng.

  3. Cơ sở vật chất và công nghệ thông tin được đầu tư nhưng còn hạn chế: Trung tâm có diện tích 270m², trang bị 13 máy tính tra cứu và làm việc, hệ thống wifi phủ sóng toàn trường, phần mềm quản lý thư viện Libol phiên bản 5.5. Tuy nhiên, số lượng máy tính và thiết bị phục vụ chưa đáp ứng đủ nhu cầu của hơn 1.500 người dùng thường xuyên.

  4. Đội ngũ cán bộ trẻ, trình độ chuyên môn tốt nhưng cần nâng cao kỹ năng công nghệ: Trung tâm có 5 cán bộ, trong đó 40% có trình độ thạc sĩ nước ngoài, 60% thạc sĩ trong nước. Đội ngũ này năng động, nhiệt tình nhưng còn thiếu kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại trong quản lý và phục vụ thông tin.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Trung tâm Thông tin - Thư viện Trường ĐHYTCC đã xây dựng được nguồn tài liệu đa dạng, phù hợp với đặc thù đào tạo và nghiên cứu y tế công cộng. Tuy nhiên, việc bổ sung tài liệu chưa đồng đều và chưa đáp ứng kịp thời các xu hướng mới trong y tế công cộng và công nghệ thông tin. Nhu cầu thông tin của các nhóm người dùng có sự khác biệt rõ rệt, đòi hỏi thư viện phải đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ để phục vụ hiệu quả.

Cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin tuy được đầu tư nhưng chưa tương xứng với quy mô và nhu cầu sử dụng, ảnh hưởng đến khả năng khai thác nguồn lực thông tin. Đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn tốt nhưng cần được đào tạo nâng cao kỹ năng công nghệ để đáp ứng yêu cầu thư viện hiện đại.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành thư viện đại học, việc ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển dịch vụ điện tử là xu hướng tất yếu để nâng cao hiệu quả hoạt động. Việc xây dựng kho luận văn số hóa và phát triển cơ sở dữ liệu điện tử tại Trung tâm là bước đi đúng hướng, cần được tiếp tục mở rộng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ về tỷ lệ bổ sung tài liệu theo năm, cơ cấu bạn đọc, mức độ sử dụng các loại tài liệu và thiết bị công nghệ, giúp minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bổ sung và cập nhật nguồn tài liệu chuyên ngành

    • Động từ hành động: Mua sắm, nhận tặng, trao đổi tài liệu mới
    • Target metric: Tăng tỷ lệ bổ sung tài liệu hàng năm lên ít nhất 15%
    • Timeline: Triển khai ngay trong 2 năm tới
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, Trung tâm Thông tin - Thư viện phối hợp với các khoa, bộ môn

  2. Đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện

    • Động từ hành động: Phát triển dịch vụ tra cứu trực tuyến, cung cấp thông tin theo yêu cầu, đào tạo kỹ năng tìm kiếm
    • Target metric: Tăng số lượng dịch vụ mới lên 3 loại trong 1 năm
    • Timeline: 12 tháng đầu thực hiện
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm Thông tin - Thư viện, phòng đào tạo

  3. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ thư viện

    • Động từ hành động: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng công nghệ thông tin và nghiệp vụ thư viện hiện đại
    • Target metric: 100% cán bộ được đào tạo nâng cao trong 18 tháng
    • Timeline: 18 tháng tới
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, Trung tâm Thông tin - Thư viện

  4. Đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin

    • Động từ hành động: Mua sắm thiết bị máy tính, nâng cấp phần mềm quản lý, mở rộng hệ thống wifi
    • Target metric: Tăng số máy tính tra cứu lên ít nhất 10 máy, nâng cấp phần mềm trong 1 năm
    • Timeline: 12 tháng tới
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, phòng quản trị giáo tài, Trung tâm Thông tin - Thư viện

  5. Xây dựng và phát triển kho luận văn số hóa, cơ sở dữ liệu điện tử

    • Động từ hành động: Số hóa tài liệu, phát triển hệ thống truy cập từ xa
    • Target metric: Số hóa 80% luận văn trong 2 năm
    • Timeline: 24 tháng
    • Chủ thể thực hiện: Trung tâm Thông tin - Thư viện, phòng công nghệ thông tin

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu và quản lý trường đại học

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của hoạt động thông tin - thư viện trong nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu, từ đó có chính sách đầu tư phù hợp.
    • Use case: Lập kế hoạch phát triển thư viện, phân bổ ngân sách, xây dựng chiến lược đào tạo.

  2. Cán bộ thư viện và nhân viên thông tin

    • Lợi ích: Nắm bắt các phương pháp quản lý, xử lý tài liệu, ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển dịch vụ thư viện hiện đại.
    • Use case: Cải tiến quy trình nghiệp vụ, nâng cao kỹ năng phục vụ người dùng.

  3. Giảng viên và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực y tế công cộng

    • Lợi ích: Tiếp cận nguồn tài liệu phong phú, cập nhật, hỗ trợ hiệu quả cho công tác giảng dạy và nghiên cứu khoa học.
    • Use case: Tìm kiếm tài liệu chuyên ngành, sử dụng dịch vụ thư viện điện tử.

  4. Sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh

    • Lợi ích: Hiểu rõ cách khai thác nguồn thông tin, nâng cao kỹ năng tự học và nghiên cứu, tiếp cận tài liệu đa dạng và hiện đại.
    • Use case: Tìm tài liệu học tập, tham khảo luận văn, sử dụng dịch vụ tra cứu trực tuyến.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động thông tin - thư viện tại Trường ĐHYTCC có vai trò gì trong đào tạo?
    Hoạt động này cung cấp nguồn tài liệu, dịch vụ thông tin đa dạng, hỗ trợ giảng viên và sinh viên tiếp cận kiến thức mới, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập. Ví dụ, thư viện hỗ trợ phương pháp học dựa trên vấn đề (PBL), giúp sinh viên phát triển kỹ năng tự học.

  2. Nguồn tài liệu của Trung tâm Thông tin - Thư viện gồm những loại nào?
    Trung tâm quản lý gần 17.000 tài liệu gồm sách tham khảo, giáo trình, luận văn, báo tạp chí chuyên ngành và cơ sở dữ liệu điện tử. Sách tham khảo chiếm 78,7% đầu ấn phẩm, luận văn chiếm 17%, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người dùng.

  3. Làm thế nào để người dùng tin có thể truy cập tài liệu từ xa?
    Trung tâm đã xây dựng kho luận văn số hóa và cung cấp dịch vụ tra cứu trực tuyến qua phần mềm quản lý Libol và các cơ sở dữ liệu y tế như HINARI, PubMed, giúp người dùng truy cập tài liệu mọi lúc, mọi nơi.

  4. Những khó khăn chính trong hoạt động thư viện hiện nay là gì?
    Bao gồm nguồn tài liệu chưa được cập nhật đồng đều, cơ sở vật chất và thiết bị công nghệ còn hạn chế, đội ngũ cán bộ cần nâng cao kỹ năng công nghệ thông tin để đáp ứng yêu cầu thư viện hiện đại.

  5. Các giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả hoạt động thư viện?
    Đề xuất gồm tăng cường bổ sung tài liệu, đa dạng hóa dịch vụ, nâng cao năng lực cán bộ, đầu tư cơ sở vật chất và phát triển kho dữ liệu số hóa. Ví dụ, tăng số máy tính tra cứu và đào tạo kỹ năng công nghệ cho cán bộ trong 18 tháng tới.

Kết luận

  • Hoạt động thông tin - thư viện tại Trường ĐHYTCC đóng vai trò thiết yếu trong việc nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học, phục vụ hơn 1.500 người dùng tin với nguồn tài liệu phong phú và đa dạng.
  • Nguồn tài liệu hiện có gần 17.000 bản, tuy nhiên việc bổ sung tài liệu mới chưa đồng đều và cần được tăng cường để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao và đa dạng.
  • Cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ thông tin đã được đầu tư nhưng chưa tương xứng với quy mô và nhu cầu sử dụng, đòi hỏi nâng cấp và mở rộng.
  • Đội ngũ cán bộ thư viện có trình độ chuyên môn tốt nhưng cần nâng cao kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin để đáp ứng yêu cầu thư viện hiện đại.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào tăng cường nguồn lực, đa dạng hóa dịch vụ, nâng cao năng lực cán bộ và đầu tư công nghệ, nhằm phát triển Trung tâm Thông tin - Thư viện trở thành trung tâm thông tin chuyên ngành y tế công cộng hàng đầu trong nước.

Next steps: Triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp.

Call-to-action: Các nhà quản lý, cán bộ thư viện và người dùng tin cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nâng cao hoạt động thông tin - thư viện, góp phần phát triển bền vững Trường Đại học Y tế công cộng.