I. Tổng quan tác động hoạt động nhóm đến động lực học nói
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, năng lực giao tiếp bằng tiếng Anh, đặc biệt là kỹ năng nói, đã trở thành một yêu cầu thiết yếu đối với sinh viên. Đối với sinh viên luật, khả năng diễn đạt và tranh biện mạch lạc là nền tảng cho sự thành công trong tương lai. Tuy nhiên, nhiều sinh viên luật năm nhất tại Trường Đại học Luật Hà Nội (HLU) đối mặt với không ít thách thức trong việc phát triển kỹ năng này, chủ yếu do rào cản tâm lý và sự thiếu hụt động lực học tập. Nghiên cứu “The effects of group work activities on motivating first-year English language students in speaking lessons at Hanoi Law University” của Nguyễn Thị Thanh Tu (2023) đã chỉ ra rằng hoạt động nhóm là một công cụ sư phạm có tác động sâu sắc đến quá trình này. Hoạt động nhóm không chỉ là một phương pháp học tập đại học hiện đại mà còn là một môi trường vi mô, nơi sinh viên có thể thực hành, tương tác và xây dựng sự tự tin. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết những tác động của hoạt động nhóm đến động lực học nói, dựa trên những phát hiện từ nghiên cứu thực tiễn tại HLU. Sẽ có sự làm rõ về cơ sở lý thuyết, các tác động tích cực, những thách thức tiềm ẩn và đề xuất các giải pháp nhằm tối ưu hóa phương pháp này. Mục tiêu là cung cấp một cái nhìn toàn diện, giúp cả giảng viên và sinh viên khai thác tối đa lợi ích của kỹ năng làm việc nhóm để thúc đẩy năng lực ngôn ngữ.
1.1. Khái niệm động lực học tập và vai trò của kỹ năng nói
Động lực học tập được định nghĩa là một lực đẩy nội tại, thôi thúc cá nhân nỗ lực để đạt được mục tiêu học thuật (Gardner, 1985). Động lực này bao gồm cả yếu tố nội tại (sự hứng thú, đam mê) và yếu tố ngoại tại (điểm số, sự công nhận). Đối với việc học nói, động lực đóng vai trò quyết định, vì kỹ năng này đòi hỏi sự luyện tập liên tục và lòng can đảm vượt qua nỗi sợ sai sót. Một sinh viên có động lực cao sẽ chủ động tìm kiếm cơ hội thực hành, tích cực tham gia vào các cuộc hội thoại và xem những lỗi sai là cơ hội để tiến bộ. Theo Bygate (1987), kỹ năng nói là khả năng sử dụng ngôn ngữ nói để thể hiện ý tưởng, suy nghĩ và cảm xúc, là chìa khóa để cải thiện kỹ năng nói và giao tiếp hiệu quả. Đặc biệt với tân sinh viên Đại học Luật, kỹ năng này không chỉ phục vụ cho việc học mà còn là công cụ hành nghề trong tương lai.
1.2. Phương pháp học tập đại học Hoạt động nhóm là gì
Hoạt động nhóm (Group work) là một phương pháp học tập đại học lấy sinh viên làm trung tâm, nhấn mạnh vào sự hợp tác và làm việc tập thể để hoàn thành một mục tiêu chung (Jennifer Morris, 2016). Trong môi trường này, sinh viên không chỉ tiếp nhận kiến thức một cách thụ động từ giảng viên mà còn chủ động xây dựng tri thức thông qua tương tác trong lớp học với bạn bè. Các thành viên chia sẻ thông tin, thảo luận, phản biện và học hỏi lẫn nhau. Nghiên cứu của Nguyễn Thị Thanh Tu (2023) cho thấy, tại HLU, hoạt động nhóm thường được triển khai dưới dạng các nhóm học tập chính thức (formal learning groups) để hoàn thành một dự án hoặc bài tập cụ thể. Vai trò của hoạt động nhóm là tạo ra một không gian thực hành ngôn ngữ an toàn, thúc đẩy kỹ năng giao tiếp của sinh viên và chuẩn bị cho họ môi trường làm việc chuyên nghiệp.
II. Rào cản tâm lý khi làm việc nhóm của sinh viên năm nhất
Quá trình chuyển đổi từ môi trường phổ thông lên đại học mang đến nhiều thay đổi đột ngột, đặc biệt là với sinh viên luật năm nhất. Nghiên cứu tại HLU chỉ ra rằng nhiều sinh viên ban đầu tỏ ra ngần ngại hoặc không tán thành phương pháp làm việc nhóm. Nguyên nhân sâu xa xuất phát từ nhiều rào cản tâm lý và trải nghiệm học tập trước đó. Một trong những khó khăn lớn nhất là tâm lý sinh viên năm nhất còn e dè, thiếu tự tin vào khả năng ngôn ngữ của bản thân. Nhiều sinh viên cho biết họ "cảm thấy xấu hổ và có lỗi" khi không thể đóng góp hiệu quả do khả năng nói tiếng Anh còn hạn chế. Nỗi sợ mắc lỗi phát âm, ngữ pháp hoặc bị bạn bè chế giễu tạo ra một áp lực vô hình, khiến họ lựa chọn im lặng thay vì tham gia thảo luận. Bên cạnh đó, sự khác biệt trong phương pháp giảng dạy tại HLU so với bậc phổ thông (nơi giáo viên là trung tâm) cũng khiến sinh viên bỡ ngỡ. Họ chưa quen với việc phải chủ động nêu ý kiến và hợp tác. Nếu không được quản lý tốt, hiệu quả làm việc nhóm có thể bị suy giảm do các yếu tố tiêu cực như sự ỷ lại, xung đột cá nhân, hoặc sự lấn át của một vài thành viên năng nổ, làm nản lòng những người còn lại.
2.1. Tâm lý sinh viên năm nhất Từ bỡ ngỡ đến thiếu tự tin
Đối với tâm lý sinh viên năm nhất, sự thay đổi môi trường học tập là một cú sốc lớn. Phỏng vấn sâu trong nghiên cứu của Nguyễn Thị Thanh Tu (2023) cho thấy sinh viên đã quen với phương pháp "giáo viên hướng dẫn, chúng em chỉ lắng nghe" ở trường phổ thông. Do đó, khi được yêu cầu làm việc nhóm, họ cảm thấy lúng túng và không hiểu mục đích. Một sinh viên chia sẻ: “Do khả năng nói tiếng Anh kém, em không quen với nhóm. Thách thức đối với em là diễn đạt bản thân bằng tiếng Anh, điều này thường khiến em cảm thấy xấu hổ”. Sự thiếu tự tin này là rào cản lớn nhất, ngăn cản sinh viên tham gia tích cực, từ đó làm giảm động lực học nói.
2.2. Các tác động tiêu cực tiềm ẩn của hiệu quả làm việc nhóm
Mặc dù có nhiều lợi ích, việc tổ chức nhóm không hiệu quả có thể dẫn đến nhiều tác động tiêu cực. Nghiên cứu chỉ ra rằng một số sinh viên cảm thấy "thất vọng khi làm việc với những người không nhiệt tình và không đóng góp ý kiến". Tình trạng một vài thành viên phải gánh vác toàn bộ công việc trong khi những người khác không tham gia (social loafing) là rất phổ biến. Kết quả khảo sát cho thấy khoảng 64% sinh viên đồng ý rằng "làm việc nhóm có thể dẫn đến việc học sinh dựa dẫm vào một hoặc hai thành viên trong nhóm để làm tất cả công việc". Điều này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả làm việc nhóm mà còn gây ra sự bất mãn, xung đột và làm giảm động lực chung của cả nhóm, đặc biệt là những thành viên có trách nhiệm.
III. Bí quyết hoạt động nhóm thúc đẩy sự tự tin khi phát biểu
Vượt qua những thách thức ban đầu, hoạt động nhóm chứng tỏ là một phương pháp cực kỳ hiệu quả trong việc thúc đẩy sự tự tin khi phát biểu và cải thiện kỹ năng nói cho sinh viên. Nghiên cứu tại HLU đã chứng minh rằng khi được triển khai đúng cách, vai trò của hoạt động nhóm trở nên rõ rệt trong việc tạo ra một môi trường học tập tích cực. Trong một nhóm nhỏ, áp lực tâm lý giảm đi đáng kể so với việc phải phát biểu trước cả lớp. Sinh viên cảm thấy an toàn hơn để thử nghiệm ngôn ngữ, đưa ra ý kiến và thậm chí là mắc lỗi mà không sợ bị phán xét. Kết quả khảo sát cho thấy 70.67% sinh viên nhận thấy hoạt động nhóm giúp họ tự tin hơn khi bày tỏ quan điểm bằng tiếng Anh. Quá trình tương tác trong lớp học liên tục giữa các thành viên không chỉ giúp họ thực hành ngôn ngữ mà còn học hỏi được từ vựng, cấu trúc câu và cách diễn đạt đa dạng từ bạn bè. Một sinh viên chia sẻ: “Em học được rất nhiều từ mới từ họ. Em cũng cảm thấy may mắn vì bạn bè sẵn lòng chỉ ra lỗi phát âm và giúp em sửa chữa”. Đây chính là chìa khóa giúp sinh viên dần phá vỡ vỏ bọc e ngại, từng bước xây dựng động lực và sự tự tin để làm chủ kỹ năng nói.
3.1. Xây dựng môi trường học tập tích cực qua tương tác nhóm
Một trong những lợi ích lớn nhất của làm việc nhóm là khả năng tạo ra một môi trường học tập tích cực. Không giống như lớp học truyền thống, nhóm nhỏ là không gian an toàn để sinh viên thực hành. Họ có thể nhận được sự khuyến khích và hỗ trợ trực tiếp từ bạn bè. Dữ liệu khảo sát chỉ ra rằng 73.33% sinh viên cảm thấy có động lực hơn khi nhận được sự cổ vũ và giúp đỡ từ các thành viên khác. Môi trường này cho phép sinh viên, đặc biệt là những người nhút nhát, có cơ hội được lắng nghe và đóng góp, từ đó tăng cường sự gắn kết và tinh thần học tập chung.
3.2. Cải thiện kỹ năng thuyết trình và khả năng phản biện
Hoạt động nhóm là nơi lý tưởng để rèn luyện kỹ năng thuyết trình và phản biện. Trước khi trình bày trước lớp, sinh viên có cơ hội thực hành trong nhóm, nhận phản hồi từ bạn bè để hoàn thiện nội dung và phong thái. Quá trình thảo luận, tranh luận về một vấn đề giúp họ học cách bảo vệ quan điểm của mình một cách logic và thuyết phục. Theo Johnson & Johnson (2009), việc kết hợp các góc nhìn đa dạng trong nhóm giúp phát triển kỹ năng giao tiếp của sinh viên. Dần dần, họ không chỉ cải thiện về ngôn ngữ mà còn cả tư duy phản biện, một kỹ năng cốt lõi của sinh viên luật.
3.3. Vai trò của hoạt động nhóm trong việc nâng cao tri thức
Vai trò của hoạt động nhóm còn thể hiện ở việc đây là một công cụ học tập hiệu quả. Kết quả khảo sát cho thấy 70.67% sinh viên tin rằng hoạt động nhóm truyền cảm hứng cho họ làm việc chăm chỉ hơn và tiếp thu nhiều kiến thức hơn. Khi thảo luận, sinh viên có thể học hỏi từ những bạn học giỏi hơn và củng cố kiến thức của mình thông qua việc giải thích lại cho người khác. Một sinh viên trong phỏng vấn cho biết: “Làm việc nhóm giúp tôi kết thêm nhiều bạn mới... Bên cạnh đó, tôi học được rất nhiều từ mới từ họ”. Sự trao đổi kiến thức hai chiều này giúp việc học trở nên sâu sắc và bền vững hơn.
IV. Phương pháp tổ chức hoạt động nhóm tối ưu hiệu quả nhất
Để tối đa hóa tác động tích cực và giảm thiểu các nhược điểm, việc tổ chức hoạt động nhóm cần một chiến lược rõ ràng từ cả giảng viên và sinh viên. Đây không chỉ là việc chia lớp thành các nhóm nhỏ mà là cả một quy trình có định hướng. Về phía giảng viên, việc áp dụng phương pháp giảng dạy tại HLU một cách linh hoạt là yếu tố then chốt. Giảng viên cần thiết lập mục tiêu rõ ràng cho mỗi hoạt động, giải thích cụ thể về cách thức vận hành và tiêu chí chấm điểm. Hơn nữa, việc trang bị cho sinh viên những kỹ năng mềm cho sinh viên như lắng nghe tích cực, đưa ra phản hồi mang tính xây dựng và giải quyết xung đột là vô cùng cần thiết. Trong quá trình nhóm làm việc, giảng viên nên đóng vai trò là người điều phối, quan sát, đặt câu hỏi và định hướng khi cần thiết. Về phía sinh viên, sự chủ động và tinh thần trách nhiệm là yếu tố quyết định. Mỗi cá nhân cần tự giác nâng cao năng lực ngôn ngữ của bản thân, mạnh dạn đóng góp ý kiến và tôn trọng quan điểm của người khác. Việc phân công nhiệm vụ rõ ràng, công bằng và có cơ chế theo dõi tiến độ chung sẽ giúp đảm bảo hiệu quả làm việc nhóm và ngăn chặn tình trạng ỷ lại.
4.1. Dành cho giảng viên Phương pháp giảng dạy tại HLU hiệu quả
Giảng viên đóng vai trò kiến tạo. Trước khi bắt đầu, giảng viên nên giới thiệu và giải thích kỹ lưỡng về lợi ích cũng như cách thức hoạt động nhóm hiệu quả. Cần có các quy tắc cơ bản về giao tiếp và trách nhiệm. Trong quá trình thực hiện, việc lưu chuyển giữa các nhóm để quan sát và hỗ trợ là rất quan trọng. Phương pháp giảng dạy tại HLU cần được điều chỉnh để tạo cơ hội cho cả những sinh viên trầm tính nhất được lên tiếng. Cuối cùng, hệ thống đánh giá nên bao gồm cả đánh giá của giảng viên, tự đánh giá của cá nhân và đánh giá chéo giữa các thành viên để đảm bảo tính công bằng và khuyến khích sự tham gia tích cực.
4.2. Dành cho sinh viên Rèn luyện kỹ năng mềm cho sinh viên
Thành công của hoạt động nhóm phụ thuộc rất lớn vào nỗ lực của từng sinh viên. Việc rèn luyện kỹ năng mềm cho sinh viên là điều bắt buộc. Sinh viên cần chủ động lắng nghe, tôn trọng ý kiến khác biệt và học cách đàm phán để đi đến một giải pháp chung. Thay vì thụ động, mỗi cá nhân nên tự chuẩn bị trước nội dung thảo luận. Khi gặp khó khăn, sinh viên nên mạnh dạn nhờ đến sự giúp đỡ của bạn bè trong nhóm hoặc giảng viên. Tinh thần trách nhiệm, sự hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau không chỉ giúp hoàn thành bài tập mà còn xây dựng những mối quan hệ bền chặt và tạo ra một động lực học tập mạnh mẽ cho cả nhóm.
V. Nghiên cứu tác động đến sinh viên luật năm nhất tại HLU
Nghiên cứu của Nguyễn Thị Thanh Tu (2023) đã cung cấp những bằng chứng định lượng và định tính cụ thể về tác động của hoạt động nhóm đến động lực học nói của sinh viên luật năm nhất tại HLU. Dữ liệu được thu thập từ 75 sinh viên thông qua bảng hỏi và phỏng vấn sâu với 6 sinh viên. Kết quả phân tích cho thấy, mặc dù hoạt động nhóm có cả tác động tích cực và tiêu cực, nhưng tác động tích cực chiếm ưu thế rõ rệt. Cụ thể, điểm trung bình tích lũy của các câu lệnh khẳng định về tác động tích cực là 3.72, cao hơn so với điểm trung bình của các câu lệnh về tác động tiêu cực là 3.42. Điều này cho thấy đa số sinh viên nhận thức được lợi ích của phương pháp này. Phân tích định tính từ các cuộc phỏng vấn càng làm rõ hơn sự chuyển biến trong thái độ của sinh viên. Ban đầu, họ có thể cảm thấy lo lắng và không quen, nhưng qua thời gian và với sự hướng dẫn của giảng viên, họ dần nhận ra giá trị của việc hợp tác, từ đó trở nên chủ động và hứng thú hơn. Những phát hiện này khẳng định hoạt động nhóm là một công cụ sư phạm giá trị, cần được phát huy và tối ưu hóa trong chương trình đào tạo tại HLU.
5.1. Phân tích dữ liệu khảo sát Tác động tích cực chiếm ưu thế
Dữ liệu từ bảng hỏi cho thấy các tác động tích cực có tỷ lệ đồng thuận cao. Ví dụ, 65.34% sinh viên cảm thấy hứng thú hơn với giờ học nói, 70.67% cảm thấy tự tin hơn, và 73.33% cảm thấy có động lực hơn khi nhận được sự hỗ trợ từ bạn bè. Các chỉ số này chứng minh rằng kỹ năng làm việc nhóm không chỉ là một hoạt động học thuật mà còn là một liệu pháp tâm lý, giúp sinh viên vượt qua rào cản cá nhân. Ngược lại, các tác động tiêu cực dù tồn tại nhưng có tỷ lệ thấp hơn, chẳng hạn 52% sinh viên đôi khi cảm thấy áp lực hoặc xấu hổ. Con số 3.72 (tích cực) so với 3.42 (tiêu cực) là một minh chứng mạnh mẽ cho thấy lợi ích của hoạt động nhóm vượt trội hơn hẳn những thách thức.
5.2. Kết quả phỏng vấn sâu Sự thay đổi trong thái độ học tập
Các cuộc phỏng vấn đã ghi nhận một sự thay đổi rõ rệt trong thái độ của sinh viên theo thời gian. Từ chỗ "không thích thảo luận nhóm" khi mới vào trường, sau vài buổi học, sinh viên đã trở nên chủ động hơn. Họ bắt đầu nhận ra các lợi ích như "phát triển kỹ năng đồng đội, kết bạn mới, nâng cao kiến thức và cải thiện giao tiếp tiếng Anh". Một sinh viên nữ chia sẻ: “Làm việc nhóm giúp em kết bạn với nhiều người mà trước đây em chưa từng nói chuyện”. Sự thay đổi này cho thấy thái độ ban đầu chỉ là phản ứng nhất thời với cái mới, và khi được định hướng đúng, sinh viên hoàn toàn có thể thích nghi và phát huy động lực học tập của mình.
VI. Kết luận về tác động của hoạt động nhóm đến động lực nói
Tóm lại, tác động của hoạt động nhóm đến động lực học nói của sinh viên năm nhất tại Trường Đại học Luật Hà Nội là rất đáng kể và mang chiều hướng tích cực. Nghiên cứu đã chứng minh rằng, khi được triển khai một cách bài bản, phương pháp này có khả năng biến lớp học thành một môi trường năng động, hỗ trợ và khuyến khích sự phát triển toàn diện. Hoạt động nhóm giúp sinh viên vượt qua sự e dè, xây dựng sự tự tin khi phát biểu, tăng cường tương tác trong lớp học và nâng cao kỹ năng mềm cho sinh viên. Mặc dù vẫn còn tồn tại những thách thức như sự ỷ lại hay xung đột, nhưng chúng hoàn toàn có thể được kiểm soát thông qua sự điều phối khéo léo của giảng viên và ý thức trách nhiệm của sinh viên. Phát hiện của nghiên cứu không chỉ có giá trị đối với HLU mà còn là một nguồn tham khảo hữu ích cho các cơ sở giáo dục đại học khác. Trong tương lai, việc tiếp tục nghiên cứu các mô hình hoạt động nhóm khác nhau và tác động của chúng lên các nhóm sinh viên đa dạng sẽ giúp hoàn thiện hơn nữa phương pháp dạy và học tiên tiến này.
6.1. Tóm tắt các phát hiện chính từ nghiên cứu
Nghiên cứu khẳng định hoạt động nhóm có tác động tích cực lớn hơn tiêu cực đến động lực học nói của sinh viên. Các lợi ích chính bao gồm: tăng cường sự hứng thú, sự tự tin, cơ hội thực hành ngôn ngữ và tinh thần hợp tác. Thái độ của sinh viên có sự chuyển biến tích cực theo thời gian, từ ngần ngại sang chủ động đón nhận. Những phát hiện này nhấn mạnh rằng hiệu quả làm việc nhóm là một yếu tố quan trọng góp phần vào thành công trong học tập của tân sinh viên Đại học Luật.
6.2. Hướng nghiên cứu trong tương lai và những hạn chế
Nghiên cứu hiện tại có một số hạn chế như quy mô mẫu còn nhỏ và chỉ tập trung vào sinh viên năm nhất. Các nghiên cứu trong tương lai có thể mở rộng đối tượng khảo sát ra các khóa khác hoặc các trường đại học khác để có cái nhìn tổng quan hơn. Bên cạnh đó, việc khám phá các biến số khác như tác động của hoạt động nhóm đến kết quả học tập cụ thể (điểm số) hoặc so sánh hiệu quả của các loại hình hoạt động nhóm khác nhau (thảo luận, dự án, giải quyết tình huống) cũng là những hướng đi tiềm năng. Điều này sẽ giúp xây dựng một bộ phương pháp học tập đại học toàn diện và hiệu quả hơn.