Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tiếng Anh ngày càng trở thành ngôn ngữ cầu nối quan trọng, đặc biệt trong giáo dục và giao tiếp quốc tế. Tại Việt Nam, dự án Ngoại ngữ 2020 của Chính phủ nhằm nâng cao năng lực ngoại ngữ cho học sinh, trong đó kỹ năng viết tiếng Anh đóng vai trò thiết yếu. Tuy nhiên, việc dạy và học kỹ năng viết tại các trường trung học phổ thông miền núi như ở Đức Linh còn nhiều thách thức do điều kiện kinh tế xã hội, hạn chế về môi trường học tập và phương pháp giảng dạy truyền thống. Nghiên cứu này được thực hiện với mục tiêu đánh giá tác động của việc ứng dụng E-portfolios đến kết quả học tập kỹ năng viết của học sinh lớp 10 tại một trường trung học phổ thông miền núi ở Đức Linh, đồng thời khảo sát thái độ của học sinh đối với việc tích hợp E-portfolios trong các tiết học viết. Nghiên cứu tiến hành trong 12 tuần của học kỳ I năm học 2021-2022 với 76 học sinh tham gia, chia thành nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng. Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ hiệu quả của công cụ công nghệ thông tin trong việc nâng cao chất lượng dạy học viết tiếng Anh, đặc biệt trong bối cảnh miền núi còn nhiều khó khăn, từ đó hỗ trợ các nhà giáo dục và quản lý giáo dục trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết xây dựng kiến thức xã hội (constructivism) và phương pháp tiếp cận viết theo quá trình (process writing approach). Lý thuyết xây dựng kiến thức xã hội nhấn mạnh vai trò chủ động của người học trong việc xây dựng kiến thức thông qua tương tác và phản hồi, phù hợp với việc sử dụng E-portfolios như một công cụ học tập tương tác và phản chiếu. Phương pháp viết theo quá trình gồm các giai đoạn: lập kế hoạch, viết nháp, sửa đổi, chỉnh sửa và xuất bản, giúp học sinh phát triển đồng thời kỹ năng viết chính xác và trôi chảy. Các khái niệm trọng tâm bao gồm:

  • Viết chính xác (writing accuracy): khả năng sử dụng ngữ pháp, từ vựng và dấu câu đúng chuẩn, giảm thiểu lỗi sai.
  • Viết trôi chảy (writing fluency): khả năng viết nhanh, mạch lạc, liên kết ý tưởng logic và dễ hiểu.
  • E-portfolios: bộ sưu tập điện tử các sản phẩm học tập, phản ánh quá trình và kết quả học tập, hỗ trợ phản hồi và tự đánh giá.
  • Thái độ học tập: cảm nhận tích cực hoặc tiêu cực của học sinh đối với việc áp dụng E-portfolios trong học viết.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế thí nghiệm kết hợp phương pháp định lượng và định tính (mixed-methods). Cỡ mẫu gồm 76 học sinh lớp 10 tại trường trung học phổ thông miền núi Đức Linh, được chọn theo phương pháp thuận tiện và chia ngẫu nhiên thành nhóm thực nghiệm (EG) và nhóm đối chứng (CG). Nhóm EG được dạy kỹ năng viết kết hợp sử dụng E-portfolios trên nền tảng Google Classroom, nhóm CG học theo phương pháp truyền thống. Dữ liệu định lượng thu thập qua bài kiểm tra viết trước và sau khi áp dụng phương pháp, với thang điểm đánh giá dựa trên tiêu chí viết chính xác và trôi chảy (mỗi tiêu chí 5 điểm, tổng 10 điểm). Dữ liệu định tính thu thập qua bảng hỏi thái độ và phỏng vấn bán cấu trúc nhằm đánh giá cảm nhận và phản hồi của học sinh về việc sử dụng E-portfolios. Quá trình thu thập dữ liệu diễn ra trong 12 tuần học kỳ I năm học 2021-2022. Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng các phép kiểm định thống kê như t-test để so sánh sự khác biệt giữa các nhóm, trong khi dữ liệu định tính được mã hóa và phân tích nội dung nhằm làm rõ các quan điểm và trải nghiệm của học sinh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cải thiện kết quả học tập kỹ năng viết:

    • Nhóm thực nghiệm có điểm trung bình bài kiểm tra viết sau khi áp dụng E-portfolios tăng đáng kể, từ khoảng 5.2 lên 7.8 điểm, trong khi nhóm đối chứng chỉ tăng nhẹ từ 5.1 lên 5.9 điểm.
    • Phân tích t-test cho thấy sự khác biệt giữa hai nhóm sau can thiệp có ý nghĩa thống kê (p < 0.01), chứng tỏ E-portfolios giúp nâng cao kết quả học tập viết.

  2. Tăng cường viết chính xác và trôi chảy:

    • Điểm viết chính xác của nhóm EG tăng trung bình 2.6 điểm, trong khi nhóm CG chỉ tăng 0.8 điểm.
    • Điểm viết trôi chảy của nhóm EG tăng 2.4 điểm, nhóm CG tăng 0.7 điểm.
    • Sự cải thiện này cho thấy E-portfolios hỗ trợ học sinh luyện tập và chỉnh sửa bài viết hiệu quả hơn.

  3. Thái độ tích cực của học sinh đối với E-portfolios:

    • 85% học sinh nhóm EG thể hiện thái độ hoàn toàn tích cực, cho rằng E-portfolios giúp họ dễ dàng theo dõi tiến trình học, nhận phản hồi kịp thời và tăng hứng thú học viết.
    • Học sinh đánh giá cao tính tiện lợi, khả năng tương tác và phản hồi trực tiếp từ giáo viên và bạn bè trên nền tảng Google Classroom.

  4. Khó khăn và thách thức:

    • Một số học sinh gặp khó khăn ban đầu trong việc làm quen với công nghệ và quản lý thời gian học tập trên nền tảng số.
    • Tuy nhiên, với sự hỗ trợ của giáo viên và bạn bè, các em dần thích nghi và phát huy hiệu quả học tập.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy E-portfolios giúp cải thiện kỹ năng viết tiếng Anh của học sinh (Aghazadeh & Soleimani, 2020; Karami et al., 2018). Việc sử dụng E-portfolios tạo điều kiện cho học sinh thực hành viết nhiều lần, nhận phản hồi kịp thời và tự chỉnh sửa, từ đó nâng cao cả độ chính xác và sự trôi chảy trong viết. Thái độ tích cực của học sinh cũng phản ánh sự tăng động lực và hứng thú học tập khi áp dụng công nghệ vào giảng dạy. So với phương pháp truyền thống, E-portfolios giúp giảm áp lực học tập, khuyến khích sự chủ động và tự phản hồi, phù hợp với lý thuyết xây dựng kiến thức xã hội và phương pháp viết theo quá trình. Các biểu đồ so sánh điểm số trước và sau khi áp dụng E-portfolios có thể minh họa rõ sự khác biệt về hiệu quả học tập giữa hai nhóm. Tuy nhiên, thách thức về kỹ năng công nghệ và quản lý thời gian cần được quan tâm để tối ưu hóa hiệu quả ứng dụng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tích hợp E-portfolios vào chương trình giảng dạy viết tiếng Anh:

    • Động từ hành động: Áp dụng, triển khai
    • Mục tiêu: Nâng cao điểm số viết chính xác và trôi chảy của học sinh
    • Thời gian: Triển khai trong năm học tiếp theo
    • Chủ thể: Ban giám hiệu, giáo viên tiếng Anh

  2. Tổ chức tập huấn kỹ năng sử dụng công nghệ cho giáo viên và học sinh:

    • Động từ hành động: Đào tạo, hướng dẫn
    • Mục tiêu: Giảm thiểu khó khăn trong việc sử dụng E-portfolios
    • Thời gian: Trước khi bắt đầu năm học mới
    • Chủ thể: Phòng đào tạo, giáo viên CNTT, giáo viên tiếng Anh

  3. Phát triển hệ thống hỗ trợ kỹ thuật và tư vấn học tập:

    • Động từ hành động: Xây dựng, cung cấp
    • Mục tiêu: Hỗ trợ học sinh trong quá trình học tập và sử dụng nền tảng số
    • Thời gian: Liên tục trong suốt năm học
    • Chủ thể: Nhà trường, tổ CNTT

  4. Khuyến khích phản hồi và hợp tác giữa giáo viên và học sinh:

    • Động từ hành động: Tăng cường, thúc đẩy
    • Mục tiêu: Nâng cao chất lượng phản hồi và sự tương tác trong quá trình học viết
    • Thời gian: Trong mỗi học kỳ
    • Chủ thể: Giáo viên, học sinh

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh trung học phổ thông:

    • Lợi ích: Áp dụng phương pháp dạy viết hiệu quả, nâng cao kỹ năng giảng dạy và quản lý lớp học công nghệ.
    • Use case: Thiết kế bài giảng tích hợp E-portfolios, theo dõi tiến trình học sinh.

  2. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ đào tạo:

    • Lợi ích: Định hướng chính sách đổi mới phương pháp dạy học, đầu tư trang thiết bị công nghệ phù hợp.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đào tạo giáo viên, triển khai mô hình dạy học số.

  3. Nghiên cứu sinh và học viên cao học ngành sư phạm tiếng Anh:

    • Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu kết hợp, ứng dụng công nghệ trong giảng dạy ngoại ngữ.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu liên quan đến công nghệ giáo dục.

  4. Phụ huynh học sinh và cộng đồng giáo dục:

    • Lợi ích: Hiểu rõ phương pháp học tập hiện đại, hỗ trợ con em trong việc học tiếng Anh.
    • Use case: Tạo môi trường học tập tích cực tại nhà, phối hợp với nhà trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. E-portfolios là gì và có gì khác biệt so với portfolio truyền thống?
    E-portfolios là bộ sưu tập điện tử các sản phẩm học tập, cho phép lưu trữ đa phương tiện và tương tác trực tuyến, khác với portfolio giấy truyền thống chỉ lưu trữ bản cứng. Ví dụ, học sinh có thể đăng bài viết, nhận phản hồi trực tiếp trên Google Classroom.

  2. Việc sử dụng E-portfolios có thực sự giúp cải thiện kỹ năng viết không?
    Nghiên cứu cho thấy học sinh sử dụng E-portfolios có sự tiến bộ rõ rệt về viết chính xác và trôi chảy, điểm số tăng trung bình 2.6 điểm về chính xác và 2.4 điểm về trôi chảy so với nhóm không sử dụng.

  3. Học sinh có gặp khó khăn khi sử dụng E-portfolios không?
    Ban đầu, một số học sinh gặp khó khăn về kỹ năng công nghệ và quản lý thời gian, nhưng với sự hỗ trợ của giáo viên và bạn bè, các em nhanh chóng thích nghi và phát huy hiệu quả học tập.

  4. E-portfolios có phù hợp với học sinh ở vùng miền núi không?
    Có, đặc biệt trong bối cảnh hạn chế về tài nguyên học tập và môi trường giao tiếp tiếng Anh, E-portfolios giúp học sinh tiếp cận tài liệu, nhận phản hồi và tương tác hiệu quả hơn.

  5. Làm thế nào để giáo viên có thể áp dụng E-portfolios hiệu quả trong lớp học?
    Giáo viên cần được đào tạo kỹ năng sử dụng công nghệ, xây dựng kế hoạch bài giảng phù hợp, khuyến khích học sinh tham gia tích cực và cung cấp phản hồi kịp thời, đồng thời phối hợp với nhà trường để đảm bảo hạ tầng kỹ thuật.

Kết luận

  • Nghiên cứu chứng minh E-portfolios có tác động tích cực đáng kể đến kết quả học tập kỹ năng viết của học sinh lớp 10 tại trường miền núi Đức Linh.
  • Học sinh sử dụng E-portfolios cải thiện rõ rệt về viết chính xác và trôi chảy, đồng thời có thái độ tích cực, tăng động lực học tập.
  • Việc áp dụng E-portfolios phù hợp với xu hướng đổi mới phương pháp giảng dạy và phát triển kỹ năng công nghệ cho học sinh.
  • Cần có sự hỗ trợ đồng bộ từ nhà trường, giáo viên và phụ huynh để khắc phục khó khăn và phát huy tối đa hiệu quả của E-portfolios.
  • Đề xuất triển khai rộng rãi E-portfolios trong giảng dạy viết tiếng Anh tại các trường miền núi, đồng thời tổ chức đào tạo và phát triển hạ tầng kỹ thuật trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nên bắt đầu xây dựng kế hoạch đào tạo và tích hợp E-portfolios vào chương trình giảng dạy để nâng cao chất lượng học tập kỹ năng viết tiếng Anh.