Rèn Luyện Kỹ Năng Viết Đoạn Văn Thể Hiện Cảm Xúc Về Một Bài Thơ Lục Bát Cho Học Sinh Lớp 6

• Tác giả: Trần Thị Thu Hương
• Người hướng dẫn: PGS. TS Nguyễn Thị Thu Thủy
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Văn - Tiếng Việt
• Đề tài: Rèn Luyện Kỹ Năng Viết Đoạn Văn Thể Hiện Cảm Xúc Về Thơ Lục Bát Cho Học Sinh Lớp 6
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC DẠY HỌC VIẾT ĐOẠN VĂN THỂ HIỆN CẢM XÚC VỀ BÀI THƠ LỤC BÁT CHO HỌC SINH LỚP 6
• 1.1. Văn biểu cảm và đoạn văn thể hiện cảm xúc
• 1.2. Đặc trưng của thể loại thơ lục bát
• 1.3. Kĩ năng viết và rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về bài thơ lục bát cho học sinh lớp 6
• 1.4. Dạy học viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về thơ lục bát
• 1.5. Mối liên hệ giữa dạy học đọc hiểu và dạy học viết đoạn văn thể hiện cảm xúc trong chương trình THCS
• 1.6. Đặc điểm tâm lí của học sinh lớp 6
• 1.7. Cơ sở thực tiễn
• 1.8. Thực trạng việc rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về bài thơ lục bát
• 1.9. Thực trạng kĩ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về thơ lục bát của học sinh lớp 6
• 1.10. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT ĐOẠN VĂN THỂ HIỆN CẢM XÚC VỀ BÀI THƠ LỤC BÁT CHO HỌC SINH LỚP 6
• 2.1. Nguyên tắc rèn kĩ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về thơ lục bát cho học sinh lớp 6
• 2.2. Bám sát mục tiêu, yêu cầu cần đạt của chương trình Ngữ văn lớp 6 năm 2018
• 2.3. Đảm bảo tích hợp và phân hóa đáp ứng nhu cầu phát triển năng lực của học sinh lớp 6
• 2.4. Đảm bảo phát huy năng lực ngôn ngữ, năng lực văn học và năng lực sáng tạo của học sinh lớp 6
• 2.5. Đảm bảo đúng quy trình viết và có sự tích hợp với hoạt động đọc hiểu
• 2.6. Đảm bảo gắn chủ đề và hoạt động viết với trải nghiệm thực tiễn của học sinh lớp 6
• 2.7. Các biện pháp rèn kĩ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về thơ lục bát cho học sinh lớp 6
• 2.8. Hướng dẫn học sinh xây dựng chất liệu cho hoạt động viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về thơ lục bát
• 2.9. Hướng dẫn học sinh các bước viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về thơ lục bát cho học sinh lớp 6 và thực hành viết một số đoạn
• 2.10. Đánh giá kĩ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về thơ lục bát cho học sinh lớp 6
• 2.11. Nguyên tắc đánh giá
• 2.12. Công cụ đánh giá
• 2.13. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. Mục đích, đối tượng thực nghiệm
• 3.2. Mục đích thực nghiệm
• 3.3. Đối tượng thực nghiệm
• 3.4. Nội dung và phạm vi thực nghiệm
• 3.5. Tổ chức thực nghiệm
• 3.6. Chuẩn bị thực nghiệm
• 3.7. Quá trình thực nghiệm
• 3.8. Kết quả thực nghiệm
• 3.9. Kết quả đánh giá năng lực viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về thơ lục bát
• 3.10. Nhận xét, đánh giá chung
• 3.11. Tiểu kết chương 3
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG

I. Tổng Quan Kỹ Năng Viết Đoạn Văn Cảm Xúc Thơ Lục Bát Lớp 6

Việc rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về thơ lục bát cho học sinh lớp 6 là một nhiệm vụ quan trọng trong chương trình Ngữ văn mới. Mục tiêu là giúp các em không chỉ hiểu sâu sắc về thể thơ truyền thống mà còn biết cách diễn đạt những cảm xúc cá nhân một cách chân thành và sáng tạo. Theo chương trình Giáo dục phổ thông 2018, môn Ngữ văn có vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển các năng lực quan trọng, cần thiết để học sinh học tập tốt các môn học khác. Môn học này giúp học sinh có những cảm xúc lành mạnh và phát triển những phẩm chất cao đẹp, có đời sống tinh thần phong phú và có lối sống nhân ái, vị tha. Tuy nhiên, việc này không hề dễ dàng, đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức về văn học và khả năng biểu đạt ngôn ngữ linh hoạt.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Thơ Lục Bát Trong Giáo Dục Lớp 6

Thơ lục bát, một thể thơ truyền thống của dân tộc, không chỉ mang giá trị văn hóa mà còn chứa đựng những tình cảm sâu sắc, gần gũi với đời sống. Việc làm quen với thơ lục bát từ sớm giúp học sinh lớp 6 phát triển năng lực thẩm mỹ, khả năng cảm thụ văn học và tình yêu đối với tiếng Việt. Đồng thời, việc phân tích vẻ đẹp của ngôn từ, hình tượng và cảm xúc trong bài thơ, biết làm bài thơ lục bát, viết được bài văn thể hiện cảm xúc về một bài thơ lục bát. "Chương trình GDPT 2018 thì các em lớp 6 đã được tiếp cận chương trình học kì I- Bài 4- 'Quê hương yêu dấu' với yêu cầu nhận biết được đặc điểm của thể thơ lục bát". Điều này tạo nền tảng vững chắc cho việc học tập văn học ở các cấp học cao hơn.

1.2. Mục Tiêu Rèn Luyện Kỹ Năng Viết Đoạn Văn Biểu Cảm

Mục tiêu chính của việc rèn luyện kỹ năng này là giúp học sinh có khả năng viết được những đoạn văn thể hiện cảm xúc chân thật, sâu sắc về một bài thơ lục bát. Đoạn văn cần có cấu trúc rõ ràng, mạch lạc, sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, biểu cảm, và thể hiện được quan điểm cá nhân của người viết. Theo Trần Thị Thu Hương (2023), “kĩ năng viết thể hiện rõ nhất khả năng ngôn ngữ của HS. Bởi vì khi viết đoạn và bài văn, HS cần sử dụng và hoàn thiện một cách tổng hợp các kiến thức và kĩ năng tiếng Việt ngôn ngữ mà các phân môn khác đã hình thành”. Từ đó, các em sẽ dần học cách quan sát và cảm nhận cuộc sống xung quanh, biết nhận ra những giá trị tốt đẹp trong mỗi con người cũng như thêm trân trọng và yêu thương cuộc sống.

II. Thách Thức Viết Đoạn Văn Cảm Xúc Về Thơ Lục Bát Của HS Lớp 6

Việc viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về thơ lục bát đặt ra nhiều thách thức đối với học sinh lớp 6. Các em còn thiếu vốn từ vựng phong phú, kinh nghiệm sống hạn chế, và khả năng diễn đạt ngôn ngữ chưa thực sự linh hoạt. Nhiều em còn gặp khó khăn trong việc xác định cảm xúc của bản thân và chuyển tải chúng thành ngôn ngữ viết một cách hiệu quả. "HS THCS nói chung và HS lớp 6 nói riêng với đặc điểm về vốn sống, nhận thức và kĩ năng còn đều đang ở mức sơ giản, rụt rè, ngại thể hiện nên khả năng sử dụng ngôn ngữ diễn đạt đúng về ngữ pháp, liên kết câu, đoạn, cách viết câu văn giàu hình ảnh, thể hiện cảm xúc còn hạn chế"(Trần Thị Thu Hương, 2023). Điều này đòi hỏi giáo viên cần có phương pháp giảng dạy phù hợp để giúp các em vượt qua những khó khăn này.

2.1. Khó Khăn Trong Việc Xác Định Và Diễn Tả Cảm Xúc

Một trong những khó khăn lớn nhất là việc giúp học sinh nhận diện và phân biệt các cung bậc cảm xúc khác nhau. Các em cần học cách cảm nhận sâu sắc về bài thơ, hiểu được ý nghĩa và thông điệp mà tác giả muốn truyền tải, từ đó khơi gợi những cảm xúc cá nhân. Sau đó, các em cần tìm được những từ ngữ phù hợp để diễn tả những cảm xúc đó một cách chính xác và sinh động. Nhiều em còn gặp khó khăn khi viết các đoạn văn thể hiện cảm xúc, dẫn đến tình trạng các em thường cho rằng viết văn là một nhiệm vụ áp đặt, sợ, ngại viết văn hoặc viết dập khuôn theo gợi ý của SGK và GV mà thiếu đi tính cảm xúc, tính cá nhân trong bài làm của mình. "HS THCS chưa biết cách bộc lộ cảm xúc của mình thành lời nói."(Trần Thị Thu Hương, 2023).

2.2. Thiếu Hụt Về Vốn Từ Vựng Và Kỹ Năng Sử Dụng Ngôn Ngữ

Vốn từ vựng hạn chế là một rào cản lớn đối với việc viết văn biểu cảm. Học sinh cần được trang bị một lượng từ ngữ phong phú, đa dạng để có thể diễn tả cảm xúc một cách tinh tế và sâu sắc. Bên cạnh đó, các em cần được rèn luyện kỹ năng sử dụng ngôn ngữ một cách linh hoạt, sáng tạo, biết cách sử dụng các biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa để tăng tính biểu cảm cho đoạn văn. "Mà lớp 6 là năm đầu tiên các em bước vào cấp THCS nên các em rất ít vốn từ, kinh nghiệm, cách thể hiện, trình bày cảm xúc của mình nên kĩ năng viết đoạn văn, bài văn còn nhiều hạn chế"(Trần Thị Thu Hương, 2023).

2.3. Thể Thơ Lục Bát Khó Tiếp Cận Với Học Sinh Lớp 6

Thể thơ lục bát có đặc điểm về “ niêm, luật, vần, đối” nghiêm ngặt, không dễ để hiểu và cảm nhận. Nhưng chương trình GDPT 2018 thì các em lớp 6 đã được tiếp cận thể thơ này. Nội dung viết văn thể hiện cảm xúc chỉ xuất hiện trong các bài kiểm tra, bài thi cuối kì cuối năm học ở lớp 6 bậc THCS.

III. Hướng Dẫn Xây Dựng Chất Liệu Viết Đoạn Văn Thơ Lục Bát

Để giúp học sinh có thể viết được những đoạn văn thể hiện cảm xúc về thơ lục bát một cách hiệu quả, cần hướng dẫn các em cách xây dựng chất liệu cho bài viết. Chất liệu này bao gồm những kiến thức, thông tin liên quan đến bài thơ, những cảm xúc, suy nghĩ cá nhân của người viết, và những trải nghiệm, liên tưởng mà bài thơ gợi ra. Việc xây dựng chất liệu phong phú, đa dạng sẽ giúp các em có thêm nguồn cảm hứng và ý tưởng để viết văn.

3.1. Phân Tích Nội Dung Và Nghệ Thuật Của Thơ Lục Bát

Trước khi viết văn, học sinh cần đọc kỹ bài thơ, tìm hiểu về hoàn cảnh sáng tác, nội dung chính, và những đặc điểm nghệ thuật nổi bật. Các em cần chú ý đến nhịp điệu, vần điệu, hình ảnh, và các biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ. Việc phân tích kỹ lưỡng bài thơ sẽ giúp các em hiểu sâu sắc về ý nghĩa và thông điệp mà tác giả muốn truyền tải, từ đó khơi gợi những cảm xúc cá nhân.

3.2. Khơi Gợi Cảm Xúc Và Liên Tưởng Cá Nhân Về Bài Thơ

Sau khi phân tích bài thơ, học sinh cần tự đặt mình vào vị trí của người đọc, suy nghĩ về những cảm xúc, suy nghĩ mà bài thơ gợi ra. Các em có thể tự hỏi: Bài thơ khiến mình cảm thấy như thế nào? Bài thơ gợi cho mình nhớ đến những điều gì? Bài thơ có ý nghĩa gì đối với mình? Việc khơi gợi cảm xúc và liên tưởng cá nhân sẽ giúp các em có thêm chất liệu để viết văn.

3.3. Tìm Kiếm Và Sưu Tầm Tư Liệu Tham Khảo Liên Quan

Để làm phong phú thêm chất liệu cho bài viết, học sinh có thể tìm kiếm và sưu tầm những tư liệu tham khảo liên quan đến bài thơ, như những bài phê bình, bình giảng, những bài viết về tác giả, hoặc những thông tin về hoàn cảnh lịch sử, văn hóa liên quan đến bài thơ. Tuy nhiên, cần lưu ý lựa chọn những tư liệu đáng tin cậy và sử dụng chúng một cách chọn lọc, sáng tạo.

IV. Phương Pháp Viết Đoạn Văn Thể Hiện Cảm Xúc Về Thơ Lục Bát

Để viết một đoạn văn thể hiện cảm xúc về thơ lục bát hay, các em cần nắm vững các bước cơ bản. Bắt đầu từ việc xác định cảm xúc chủ đạo, xây dựng dàn ý, viết đoạn văn, và cuối cùng là chỉnh sửa, hoàn thiện. Các em cần vận dụng linh hoạt các kỹ năng đã học để tạo ra một đoạn văn giàu cảm xúc và thể hiện được cá tính riêng.

4.1. Xác Định Cảm Xúc Chủ Đạo Muốn Thể Hiện

Trước khi bắt đầu viết, học sinh cần xác định rõ cảm xúc chủ đạo mà mình muốn thể hiện trong đoạn văn. Đó có thể là niềm vui, nỗi buồn, sự tự hào, lòng biết ơn, hay bất kỳ cảm xúc nào khác mà bài thơ gợi ra. Việc xác định cảm xúc chủ đạo sẽ giúp các em tập trung vào việc diễn tả cảm xúc đó một cách rõ ràng và nhất quán.

4.2. Xây Dựng Dàn Ý Chi Tiết Cho Đoạn Văn

Dàn ý là khung xương của đoạn văn, giúp đảm bảo tính mạch lạc, logic và đầy đủ của nội dung. Dàn ý cần bao gồm các ý chính như: giới thiệu về bài thơ, nêu cảm xúc chủ đạo, phân tích những chi tiết trong bài thơ gợi ra cảm xúc đó, và kết luận. Dàn ý càng chi tiết, việc viết văn càng trở nên dễ dàng.

4.3. Viết Đoạn Văn Với Ngôn Ngữ Giàu Hình Ảnh Và Cảm Xúc

Khi viết đoạn văn, học sinh cần sử dụng ngôn ngữ một cách linh hoạt, sáng tạo, kết hợp các biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa để tăng tính biểu cảm. Các em cần chú ý lựa chọn những từ ngữ gợi hình, gợi cảm, thể hiện được sắc thái riêng của từng cung bậc cảm xúc. "Nhờ đó, môn Ngữ văn không chỉ được xem xét từng phần, từng mặt, qua từng phân môn mà còn trở thành một công cụ tổng hợp để giao tiếp" (Trần Thị Thu Hương, 2023).

V. Đánh Giá Kỹ Năng Viết Đoạn Văn Cảm Xúc Về Thơ Lục Bát

Việc đánh giá kỹ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về thơ lục bát cần được thực hiện một cách khách quan, công bằng và toàn diện. Giáo viên cần dựa trên những tiêu chí cụ thể để đánh giá khả năng của học sinh, đồng thời đưa ra những nhận xét, góp ý mang tính xây dựng để giúp các em tiến bộ hơn. Nguyên tắc đánh giá phải đảm bảo chính xác, khách quan, công bằng, và mang tính giáo dục cao.

5.1. Tiêu Chí Đánh Giá Cụ Thể Và Rõ Ràng

Các tiêu chí đánh giá cần được xây dựng một cách cụ thể, rõ ràng, bao gồm các yếu tố như: nội dung (đầy đủ, chính xác, sâu sắc), ngôn ngữ (giàu hình ảnh, biểu cảm, sử dụng đúng ngữ pháp), cấu trúc (mạch lạc, logic, có mở đầu, thân bài, kết luận), và tính sáng tạo (thể hiện được quan điểm cá nhân, có những liên tưởng độc đáo). Tiêu chí đánh giá rõ ràng sẽ giúp giáo viên đánh giá chính xác hơn khả năng của học sinh.

5.2. Sử Dụng Rubric Để Đánh Giá Khách Quan

Rubric là một công cụ đánh giá hữu ích, giúp giáo viên đánh giá một cách khách quan và chi tiết các khía cạnh khác nhau của đoạn văn. Rubric cần được xây dựng dựa trên các tiêu chí đánh giá đã được xác định, và có mô tả cụ thể cho từng mức độ đạt được (ví dụ: xuất sắc, tốt, khá, trung bình, yếu). Việc sử dụng rubric giúp đảm bảo tính công bằng trong quá trình đánh giá.

5.3. Phản Hồi Xây Dựng Để Giúp Học Sinh Tiến Bộ

Sau khi đánh giá, giáo viên cần đưa ra những phản hồi mang tính xây dựng, chỉ ra những điểm mạnh, điểm yếu của đoạn văn, và gợi ý những cách để cải thiện. Phản hồi cần được đưa ra một cách tế nhị, khích lệ, giúp học sinh có thêm động lực để cố gắng hơn. Theo Trần Thị Thu Hương (2023), “Thông qua việc viết văn thể hiện cảm xúc về các tác phẩm văn học, HS được tìm hiểu sâu hơn về các tác phẩm đó, có cơ hội rèn luyện ngôn ngữ cảm xúc của mình, phát triển năng lực giao tiếp bằng cách sử dụng ngôn ngữ dưới hình thức viết đoạn văn.”

VI. Kết Luận Triển Vọng Rèn Luyện Viết Cảm Xúc Về Thơ Lục Bát

Rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về thơ lục bát cho học sinh lớp 6 là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì, nỗ lực từ cả giáo viên và học sinh. Tuy nhiên, với phương pháp giảng dạy phù hợp và sự đam mê, sáng tạo, chúng ta hoàn toàn có thể giúp các em phát triển khả năng cảm thụ văn học và diễn đạt ngôn ngữ, góp phần bồi dưỡng tâm hồn và nhân cách cho thế hệ trẻ. Trong tương lai, việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông vào giảng dạy có thể tạo ra những phương pháp học tập mới mẻ, hấp dẫn, giúp học sinh hứng thú hơn với việc viết văn biểu cảm.

6.1. Tầm Quan Trọng Của Sự Kiên Trì Và Đam Mê Trong Dạy Học

Giáo viên cần có sự kiên trì, nhẫn nại trong việc hướng dẫn, giúp đỡ học sinh, đặc biệt là những em còn gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, giáo viên cần truyền cảm hứng, khơi gợi niềm đam mê văn học cho học sinh, giúp các em nhận ra vẻ đẹp của thơ lục bát và những giá trị mà nó mang lại. Sự đam mê của giáo viên sẽ lan tỏa sang học sinh, tạo động lực cho các em học tập.

6.2. Ứng Dụng Công Nghệ Vào Giảng Dạy Viết Văn Biểu Cảm

Trong thời đại công nghệ số, việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông vào giảng dạy là một xu thế tất yếu. Giáo viên có thể sử dụng các phần mềm, ứng dụng, trang web để tạo ra những bài giảng sinh động, hấp dẫn, giúp học sinh dễ dàng tiếp thu kiến thức. Bên cạnh đó, các em có thể sử dụng internet để tìm kiếm tư liệu tham khảo, trao đổi ý kiến với bạn bè, và chia sẻ những đoạn văn mình đã viết.

Tổng quan nghiên cứu

Việc rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về bài thơ lục bát cho học sinh lớp 6 là một nội dung quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn bậc trung học cơ sở (THCS). Theo báo cáo của ngành giáo dục, lớp 6 là năm đầu tiên học sinh bước vào cấp THCS với nhiều thay đổi về tâm sinh lý và nhận thức, đồng thời cũng là giai đoạn các em bắt đầu làm quen với các thể loại văn bản phức tạp hơn, trong đó có văn biểu cảm. Mục tiêu nghiên cứu nhằm nâng cao năng lực viết văn biểu cảm, phát triển năng lực giao tiếp, tư duy sáng tạo và giáo dục phẩm chất nhân cách cho học sinh thông qua việc viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về bài thơ lục bát. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học sinh lớp 6 tại trường THCS thị trấn Bắc Hà, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai trong năm học 2022-2023. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện các chỉ số về năng lực viết văn biểu cảm, tăng tỷ lệ học sinh đạt yêu cầu về kỹ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc từ khoảng 40% lên trên 70% sau khi áp dụng các biện pháp rèn luyện. Nghiên cứu góp phần làm rõ mối liên hệ giữa dạy học đọc hiểu và viết biểu cảm, đồng thời đề xuất các biện pháp sư phạm phù hợp với đặc điểm tâm lý và nhận thức của học sinh lớp 6.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết về văn biểu cảm và lý thuyết về phát triển năng lực học sinh trong giáo dục phổ thông. Văn biểu cảm được định nghĩa là văn bản nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc và sự đánh giá của con người đối với thế giới xung quanh, với đặc điểm nổi bật là sự chân thật, trong sáng và giàu giá trị biểu cảm. Thể thơ lục bát là một thể thơ truyền thống đặc trưng của văn học Việt Nam, có cấu trúc gồm câu 6 âm tiết và câu 8 âm tiết, phối vần hài hòa, mang đậm giá trị văn hóa dân tộc. Các khái niệm chính bao gồm: văn biểu cảm, đoạn văn thể hiện cảm xúc, thể thơ lục bát, năng lực giao tiếp, và kỹ năng viết sáng tạo. Mô hình nghiên cứu tập trung vào quá trình phát triển kỹ năng viết đoạn văn biểu cảm qua các bước: bồi dưỡng vốn sống và tri thức, rèn luyện tư duy đọc hiểu, đặt câu hỏi và viết đoạn văn thể hiện cảm xúc.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu được thu thập từ khảo sát thực trạng kỹ năng viết của học sinh lớp 6 tại trường THCS thị trấn Bắc Hà, kết hợp với phân tích các bài viết, phiếu điều tra, phỏng vấn giáo viên và quan sát giờ dạy. Cỡ mẫu gồm 60 học sinh lớp 6 và 10 giáo viên Ngữ văn. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện tại trường THCS thị trấn Bắc Hà nhằm đảm bảo tính khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm phân tích định tính qua nội dung bài viết và phỏng vấn, phân tích định lượng qua thống kê kết quả khảo sát và đánh giá năng lực viết. Timeline nghiên cứu kéo dài trong 6 tháng, từ tháng 9 năm 2022 đến tháng 2 năm 2023, bao gồm các giai đoạn: khảo sát thực trạng, xây dựng biện pháp rèn luyện, thực nghiệm sư phạm và đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng kỹ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc của học sinh lớp 6 còn hạn chế: Khoảng 40% học sinh đạt yêu cầu về kỹ năng viết đoạn văn biểu cảm trước khi áp dụng biện pháp rèn luyện. Nhiều em gặp khó khăn trong việc diễn đạt cảm xúc chân thật, sử dụng từ ngữ giàu hình ảnh và liên kết câu đoạn mạch lạc.

2. Ảnh hưởng tích cực của việc lồng ghép nội dung thể hiện cảm xúc trong các tiết học: 90% giáo viên đánh giá học sinh trở nên mạnh dạn, tự tin hơn trong việc thể hiện cảm xúc và suy nghĩ cá nhân; 70% ghi nhận sự phát triển về tư duy ngôn ngữ và cách viết đoạn văn; 90% nhận thấy học sinh biết cảm thông, sẻ chia hơn với thầy cô, bạn bè và gia đình.

3. Hiệu quả của các biện pháp rèn luyện kỹ năng viết: Sau thực nghiệm sư phạm kéo dài 3 tháng, tỷ lệ học sinh đạt yêu cầu về kỹ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc tăng lên trên 75%, với sự cải thiện rõ rệt về vốn từ ngữ, cách sử dụng biện pháp nghệ thuật và cấu trúc đoạn văn.

4. Mối liên hệ giữa dạy học đọc hiểu và viết biểu cảm: Việc tích hợp hoạt động đọc hiểu bài thơ lục bát giúp học sinh nắm bắt nội dung, hình thức và giá trị nghệ thuật, từ đó phát triển khả năng cảm thụ và biểu đạt cảm xúc sâu sắc hơn trong bài viết.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của thực trạng hạn chế kỹ năng viết xuất phát từ vốn sống và vốn tri thức văn học của học sinh còn hạn chế, đặc biệt là vốn hiểu biết về thể thơ lục bát và cách thể hiện cảm xúc qua ngôn ngữ. So sánh với một số nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả này phù hợp với nhận định chung về khó khăn của học sinh THCS trong việc viết văn biểu cảm. Việc áp dụng các biện pháp rèn luyện như bồi dưỡng vốn sống, rèn luyện tư duy đặt câu hỏi, hướng dẫn viết theo quy trình và sử dụng biện pháp nghệ thuật đã chứng minh tính khả thi và hiệu quả. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ học sinh đạt yêu cầu trước và sau thực nghiệm, bảng tổng hợp các khó khăn và tiến bộ của học sinh, giúp minh họa rõ nét sự thay đổi về năng lực viết. Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu không chỉ nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn mà còn góp phần phát triển toàn diện năng lực giao tiếp và phẩm chất nhân cách cho học sinh lớp 6.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường bồi dưỡng vốn sống và tri thức văn học cho học sinh: Giáo viên cần tổ chức các hoạt động trải nghiệm, đọc mở rộng các tác phẩm thơ lục bát và văn học dân gian nhằm nâng cao vốn hiểu biết và cảm thụ văn học. Mục tiêu đạt được là tăng tỷ lệ học sinh có vốn sống phong phú lên trên 80% trong vòng 1 năm học.

2. Áp dụng phương pháp dạy học tích hợp giữa đọc hiểu và viết biểu cảm: Tích hợp chặt chẽ các hoạt động đọc hiểu bài thơ lục bát với việc hướng dẫn viết đoạn văn thể hiện cảm xúc, giúp học sinh phát triển tư duy liên kết và khả năng biểu đạt. Thời gian thực hiện trong mỗi học kỳ, do giáo viên Ngữ văn chủ trì.

3. Rèn luyện kỹ năng đặt câu hỏi và lập dàn ý cho đoạn văn: Giáo viên cần hướng dẫn học sinh cách đặt câu hỏi có hệ thống để khai thác ý tưởng, từ đó lập dàn ý chi tiết trước khi viết. Mục tiêu là 90% học sinh biết lập dàn ý và phát triển ý trong vòng 6 tháng.

4. Sử dụng đa dạng biện pháp nghệ thuật và phương thức biểu đạt trong viết: Khuyến khích học sinh vận dụng các biện pháp tu từ như so sánh, nhân hóa, ẩn dụ để làm phong phú bài viết, đồng thời kết hợp giữa biểu cảm trực tiếp và gián tiếp. Giáo viên cần tổ chức các tiết học thực hành và phản hồi bài viết định kỳ.

5. Đánh giá và phản hồi thường xuyên: Xây dựng bộ công cụ đánh giá cụ thể, đo lường được năng lực viết đoạn văn thể hiện cảm xúc, kết hợp với phản hồi cá nhân để học sinh tự điều chỉnh và phát triển kỹ năng. Thời gian đánh giá định kỳ mỗi tháng, do giáo viên và chuyên gia giáo dục thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên Ngữ văn THCS: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về phương pháp dạy học viết đoạn văn biểu cảm, giúp giáo viên nâng cao hiệu quả giảng dạy và phát triển năng lực viết cho học sinh lớp 6.

2. Nhà quản lý giáo dục: Các cán bộ quản lý có thể tham khảo để xây dựng chương trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên và thiết kế các hoạt động giáo dục phù hợp nhằm nâng cao chất lượng môn Ngữ văn.

3. Sinh viên ngành Sư phạm Ngữ văn: Tài liệu nghiên cứu giúp sinh viên hiểu rõ hơn về đặc điểm tâm lý học sinh lớp 6, phương pháp dạy học tích hợp và kỹ thuật rèn luyện kỹ năng viết biểu cảm.

4. Phụ huynh học sinh: Giúp phụ huynh hiểu được tầm quan trọng của việc rèn luyện kỹ năng viết biểu cảm, từ đó phối hợp với nhà trường hỗ trợ con em trong quá trình học tập và phát triển năng lực ngôn ngữ.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao kỹ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc lại quan trọng với học sinh lớp 6?
   Kỹ năng này giúp học sinh phát triển khả năng biểu đạt tình cảm, tư duy sáng tạo và năng lực giao tiếp, đồng thời góp phần hình thành phẩm chất nhân cách và tình yêu văn học. Ví dụ, học sinh có thể diễn đạt cảm xúc về quê hương, con người qua các bài thơ lục bát.

2. Làm thế nào để học sinh có thể cải thiện vốn sống phục vụ cho việc viết văn biểu cảm?
   Học sinh cần được khuyến khích đọc nhiều tác phẩm văn học, tham gia các hoạt động trải nghiệm thực tế và trao đổi, thảo luận để mở rộng hiểu biết và cảm nhận sâu sắc hơn về cuộc sống.

3. Phương pháp dạy học nào hiệu quả nhất để rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc?
   Phương pháp tích hợp giữa đọc hiểu và viết biểu cảm, kết hợp với việc hướng dẫn lập dàn ý, đặt câu hỏi và sử dụng biện pháp nghệ thuật được đánh giá là hiệu quả, giúp học sinh phát triển toàn diện kỹ năng viết.

4. Làm sao giáo viên có thể đánh giá chính xác năng lực viết biểu cảm của học sinh?
   Giáo viên nên sử dụng bộ công cụ đánh giá cụ thể, bao gồm tiêu chí về nội dung, cấu trúc, ngôn ngữ và biểu cảm, kết hợp với phản hồi cá nhân để học sinh nhận biết điểm mạnh, điểm yếu và cải thiện.

5. Có thể áp dụng các biện pháp rèn luyện kỹ năng viết này cho các lớp khác không?
   Các biện pháp có thể điều chỉnh phù hợp để áp dụng cho các lớp THCS khác, đặc biệt là lớp 7 và 8, nhằm phát triển kỹ năng viết biểu cảm và năng lực ngôn ngữ theo từng cấp độ.

Kết luận

• Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về việc rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn thể hiện cảm xúc về bài thơ lục bát cho học sinh lớp 6, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Ngữ văn.
• Thực trạng kỹ năng viết biểu cảm của học sinh lớp 6 còn nhiều hạn chế, nhưng có sự tiến bộ rõ rệt sau khi áp dụng các biện pháp rèn luyện khoa học.
• Các biện pháp rèn luyện bao gồm bồi dưỡng vốn sống, tích hợp đọc hiểu và viết, rèn luyện tư duy đặt câu hỏi, sử dụng biện pháp nghệ thuật và đánh giá thường xuyên được chứng minh hiệu quả.
• Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực đối với giáo viên, nhà quản lý giáo dục, sinh viên sư phạm và phụ huynh trong việc phát triển năng lực viết biểu cảm cho học sinh.
• Đề xuất các bước tiếp theo gồm mở rộng thực nghiệm tại các trường khác, phát triển tài liệu hướng dẫn và tổ chức bồi dưỡng giáo viên nhằm nhân rộng hiệu quả nghiên cứu.

Hãy áp dụng những biện pháp này để nâng cao kỹ năng viết biểu cảm cho học sinh, góp phần phát triển toàn diện năng lực ngôn ngữ và phẩm chất nhân cách cho thế hệ tương lai.