Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông 2018, việc rèn luyện kỹ năng viết câu cho học sinh lớp Một trở thành một nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao năng lực ngôn ngữ và phát triển toàn diện cho học sinh. Theo khảo sát tại 10 trường tiểu học trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, có khoảng 124 cán bộ quản lý và giáo viên tham gia, cho thấy sự quan tâm sâu sắc đến việc tư vấn, hỗ trợ học sinh trong rèn kỹ năng viết câu. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng và thử nghiệm các biện pháp tư vấn, hỗ trợ học sinh lớp Một trong rèn kỹ năng viết câu, đáp ứng yêu cầu cần đạt của chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học sinh lớp Một tại các trường tiểu học ở Thành phố Hồ Chí Minh, với thời gian khảo sát từ tháng 2 đến tháng 4 năm 2023. Nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt mà còn hỗ trợ phát triển năng lực giao tiếp và các năng lực cốt lõi khác cho học sinh. Việc xây dựng các biện pháp tư vấn, hỗ trợ phù hợp sẽ giúp học sinh vượt qua những khó khăn tâm sinh lý và ngôn ngữ đặc thù của lứa tuổi, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để các em đạt được yêu cầu cần đạt trong chương trình mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết về tư vấn, hỗ trợ trong giáo dục và lý thuyết về phát triển kỹ năng viết cho học sinh tiểu học. Khái niệm tư vấn được hiểu là quá trình tương tác chuyên nghiệp nhằm trợ giúp học sinh giải quyết khó khăn trong học tập, đặc biệt là kỹ năng viết câu. Hỗ trợ được xem là sự giúp đỡ toàn diện, bao gồm cả về mặt vật chất và tinh thần, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh phát triển.

Ba khái niệm trọng tâm được sử dụng gồm: kỹ năng viết câu, đặc điểm tâm sinh lý và ngôn ngữ của học sinh lớp Một, và yêu cầu cần đạt về kỹ năng viết trong chương trình giáo dục phổ thông 2018. Kỹ năng viết câu được định nghĩa là khả năng tạo lập câu văn đúng ngữ pháp, mạch lạc, phù hợp với nội dung giao tiếp. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh lớp Một bao gồm sự phát triển chưa hoàn chỉnh về vận động tinh, khả năng chú ý ngắn, và vốn từ hạn chế, ảnh hưởng đến quá trình rèn luyện kỹ năng viết. Yêu cầu cần đạt trong chương trình mới nhấn mạnh việc học sinh phải biết viết câu đơn giản, trả lời câu hỏi và diễn đạt ý tưởng một cách rõ ràng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết, khảo sát thực trạng và thử nghiệm thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Phiếu khảo sát với 124 cán bộ quản lý và giáo viên tại 10 trường tiểu học ở Thành phố Hồ Chí Minh.
  • Phỏng vấn sâu 2 chuyên gia giáo dục, 10 giáo viên và 49 học sinh lớp Một.
  • Quan sát và phân tích sản phẩm học tập của học sinh trong quá trình rèn kỹ năng viết câu.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả, phân tích định tính từ phỏng vấn và quan sát. Cỡ mẫu được lựa chọn dựa trên tiêu chí đại diện cho các trường công lập và ngoài công lập, đảm bảo tính khách quan và đa dạng. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 2 đến tháng 4 năm 2023, với giai đoạn thử nghiệm tại trường Tiểu học Nguyễn Công Trứ, quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng sử dụng biện pháp tư vấn, hỗ trợ: Khoảng 100% cán bộ quản lý và giáo viên khảo sát đều nhận thức rõ tầm quan trọng của việc tư vấn, hỗ trợ học sinh trong rèn kỹ năng viết câu. Tuy nhiên, chỉ khoảng 68% giáo viên thường xuyên áp dụng các biện pháp này trong giảng dạy.

  2. Khó khăn trong quá trình rèn kỹ năng viết câu: Có khoảng 65% học sinh gặp khó khăn trong việc tìm ý và diễn đạt câu văn, 26% học sinh viết sai chính tả và câu chưa rõ nghĩa. Nguyên nhân chủ yếu do đặc điểm tâm sinh lý như khả năng chú ý ngắn, vốn từ hạn chế và kỹ năng vận động tinh chưa phát triển hoàn chỉnh.

  3. Hiệu quả của các biện pháp tư vấn, hỗ trợ: Qua thử nghiệm tại trường Tiểu học Nguyễn Công Trứ với 49 học sinh, kết quả cho thấy 85% học sinh cải thiện rõ rệt kỹ năng viết câu, tốc độ viết tăng trung bình 20%, số lỗi chính tả giảm 30% so với trước thử nghiệm.

  4. So sánh giữa trường công lập và ngoài công lập: Giáo viên ở trường công lập có kinh nghiệm lâu năm hơn (trên 5 năm chiếm 91.67%) so với ngoài công lập (75%), dẫn đến việc áp dụng biện pháp tư vấn, hỗ trợ hiệu quả hơn. Tuy nhiên, sự khác biệt về trình độ chuyên môn giữa hai nhóm không lớn (trên 97% có trình độ từ cử nhân trở lên).

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc tư vấn, hỗ trợ học sinh lớp Một trong rèn kỹ năng viết câu là cần thiết và có tác động tích cực đến năng lực viết của học sinh. Nguyên nhân khó khăn chủ yếu xuất phát từ đặc điểm tâm sinh lý và ngôn ngữ của học sinh lớp Một, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về phát triển kỹ năng viết sớm. Việc áp dụng các biện pháp tư vấn, hỗ trợ giúp học sinh vượt qua những hạn chế này, đồng thời tạo môi trường học tập tích cực, tăng động lực viết.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả thử nghiệm tại trường Tiểu học Nguyễn Công Trứ tương đồng với các khuyến nghị của Steven Graham (2008) về việc tăng thời gian viết và tạo động lực cho học sinh. Biểu đồ thể hiện sự tăng trưởng về tốc độ viết và giảm lỗi chính tả sẽ minh họa rõ nét hiệu quả của biện pháp tư vấn, hỗ trợ. Bảng so sánh tỷ lệ áp dụng biện pháp giữa trường công lập và ngoài công lập cũng cho thấy sự khác biệt về kinh nghiệm và hiệu quả thực hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về kỹ thuật tư vấn, hỗ trợ rèn kỹ năng viết câu, nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng sư phạm. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì.

  2. Xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn biện pháp tư vấn, hỗ trợ: Phát triển tài liệu cụ thể, dễ áp dụng cho giáo viên lớp Một, bao gồm các hoạt động, bài tập và kỹ thuật hỗ trợ học sinh. Hoàn thành trong 3 tháng, do các chuyên gia giáo dục phối hợp biên soạn.

  3. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình: Tổ chức các buổi sinh hoạt, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng hỗ trợ học sinh tại nhà, giúp phụ huynh đồng hành cùng giáo viên trong việc rèn kỹ năng viết. Thực hiện định kỳ hàng quý, do nhà trường và ban đại diện cha mẹ học sinh phối hợp.

  4. Áp dụng đa dạng phương pháp dạy học tích cực: Khuyến khích giáo viên sử dụng các kỹ thuật như trò chơi ngôn ngữ, hoạt động nhóm, và công nghệ thông tin để tạo môi trường học tập sinh động, kích thích sự hứng thú và phát triển kỹ năng viết câu. Triển khai ngay trong năm học hiện tại.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt các biện pháp tư vấn, hỗ trợ cụ thể để áp dụng hiệu quả trong giảng dạy kỹ năng viết câu cho học sinh lớp Một, từ đó nâng cao chất lượng bài giảng và kết quả học tập.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và hỗ trợ giáo viên, đồng thời giám sát việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới.

  3. Chuyên gia giáo dục và nhà nghiên cứu: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về tư vấn, hỗ trợ học sinh trong phát triển kỹ năng viết, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo hoặc phát triển chương trình đào tạo.

  4. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ đặc điểm tâm sinh lý và ngôn ngữ của con em mình, từ đó phối hợp với nhà trường hỗ trợ quá trình rèn luyện kỹ năng viết câu tại nhà, góp phần nâng cao hiệu quả học tập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần rèn kỹ năng viết câu ngay từ lớp Một?
    Việc rèn kỹ năng viết câu sớm giúp học sinh phát triển khả năng diễn đạt ý tưởng mạch lạc, tăng cường tư duy ngôn ngữ và chuẩn bị nền tảng cho các kỹ năng học tập sau này. Nghiên cứu cho thấy học sinh có kỹ năng viết tốt sẽ tự tin và hiệu quả hơn trong học tập.

  2. Những khó khăn phổ biến của học sinh lớp Một khi học viết câu là gì?
    Học sinh thường gặp khó khăn về vốn từ hạn chế, khả năng chú ý ngắn, kỹ năng vận động tinh chưa hoàn thiện, dẫn đến viết chậm, sai chính tả và khó diễn đạt ý rõ ràng. Việc tư vấn, hỗ trợ kịp thời giúp giảm thiểu những khó khăn này.

  3. Các biện pháp tư vấn, hỗ trợ hiệu quả gồm những gì?
    Bao gồm hướng dẫn kỹ thuật viết đúng tư thế, sử dụng bài tập đa dạng kích thích tư duy, tạo môi trường học tập tích cực, phối hợp với gia đình và áp dụng công nghệ hỗ trợ. Thử nghiệm thực tế cho thấy các biện pháp này nâng cao đáng kể năng lực viết câu của học sinh.

  4. Làm thế nào để giáo viên áp dụng các biện pháp này trong lớp học?
    Giáo viên cần được đào tạo bài bản, sử dụng tài liệu hướng dẫn cụ thể, tổ chức các hoạt động nhóm, trò chơi ngôn ngữ và kết hợp đánh giá thường xuyên để điều chỉnh phương pháp phù hợp với từng học sinh.

  5. Phụ huynh có thể hỗ trợ con em mình như thế nào?
    Phụ huynh nên tạo môi trường học tập thân thiện tại nhà, khuyến khích con viết nhật ký, kể chuyện và đọc sách cùng con để mở rộng vốn từ. Đồng thời phối hợp chặt chẽ với giáo viên để theo dõi tiến bộ và hỗ trợ kịp thời.

Kết luận

  • Kỹ năng viết câu là một trong những kỹ năng quan trọng cần được rèn luyện ngay từ lớp Một để đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Đặc điểm tâm sinh lý và ngôn ngữ của học sinh lớp Một ảnh hưởng lớn đến quá trình rèn luyện kỹ năng viết, đòi hỏi biện pháp tư vấn, hỗ trợ phù hợp và kịp thời.
  • Nghiên cứu đã xây dựng và thử nghiệm thành công các biện pháp tư vấn, hỗ trợ, góp phần nâng cao năng lực viết câu của học sinh với tỷ lệ cải thiện trên 80%.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả công tác tư vấn, hỗ trợ, bao gồm đào tạo giáo viên, xây dựng tài liệu, phối hợp gia đình và áp dụng phương pháp dạy học tích cực.
  • Khuyến nghị các nhà quản lý, giáo viên và phụ huynh cùng phối hợp thực hiện để đảm bảo học sinh lớp Một phát triển toàn diện kỹ năng viết câu, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.

Hành động tiếp theo: Các trường tiểu học nên triển khai ngay các biện pháp tư vấn, hỗ trợ đã được nghiên cứu, đồng thời tổ chức tập huấn cho giáo viên và tăng cường phối hợp với phụ huynh để đạt hiệu quả tối ưu.