I. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Năng lực đọc hiểu văn bản văn học (NLĐH VBVH) là một trong những năng lực cốt lõi trong chương trình giáo dục phổ thông hiện nay. Việc phát triển năng lực đọc hiểu cho học sinh lớp 9 thông qua dạy học văn bản văn học không chỉ giúp học sinh tiếp cận với văn học mà còn phát triển tư duy phản biện và khả năng phân tích. Nghiên cứu về đọc hiểu văn bản đã được nhiều tác giả trong và ngoài nước quan tâm, từ đó hình thành nên các phương pháp dạy học hiệu quả. Theo Vissarion Belinsky, văn học có vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách con người. Điều này cho thấy việc dạy học văn học không chỉ là truyền thụ kiến thức mà còn là phát triển năng lực cho học sinh.
1.1. Nghiên cứu về đọc hiểu văn bản
Đọc hiểu văn bản là quá trình phức tạp, bao gồm việc tiếp nhận, phân tích và đánh giá thông tin từ văn bản. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc phát triển năng lực đọc hiểu không chỉ phụ thuộc vào nội dung văn bản mà còn vào phương pháp dạy học. Các phương pháp như dạy học tích cực, sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc nâng cao năng lực đọc hiểu của học sinh. Học sinh cần được trang bị các chiến thuật đọc hiểu để có thể tự tin hơn trong việc tiếp cận văn bản văn học.
II. Cơ sở lý luận và thực tiễn vấn đề phát triển năng lực đọc hiểu văn bản văn học của học sinh lớp 9
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển năng lực đọc hiểu cho học sinh. Việc dạy học văn bản văn học không chỉ giúp học sinh hiểu biết về văn hóa, lịch sử mà còn phát triển tư duy phản biện và khả năng sáng tạo. Giáo dục lớp 9 cần chú trọng đến việc phát triển năng lực đọc hiểu thông qua các hoạt động học tập phong phú. Các biện pháp dạy học cần được thiết kế sao cho phù hợp với đặc điểm tâm lý và nhu cầu của học sinh, từ đó tạo ra môi trường học tập tích cực và hiệu quả.
2.1. Văn bản văn học và năng lực đọc hiểu văn bản văn học
Văn bản văn học là nguồn tài liệu phong phú giúp học sinh phát triển năng lực đọc hiểu. Việc phân tích văn bản không chỉ giúp học sinh hiểu nội dung mà còn giúp các em cảm nhận được giá trị nghệ thuật và tư tưởng của tác phẩm. Các phương pháp dạy học như thảo luận nhóm, phân tích tình huống sẽ giúp học sinh chủ động hơn trong việc tiếp cận văn bản. Điều này không chỉ nâng cao năng lực đọc hiểu mà còn giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm.
III. Một số biện pháp phát triển năng lực đọc hiểu cho học sinh trong dạy học văn bản văn học lớp 9
Để phát triển năng lực đọc hiểu cho học sinh lớp 9, cần áp dụng một số biện pháp cụ thể trong dạy học. Việc sử dụng các chiến thuật đọc hiểu trong ba giai đoạn: trước khi đọc, trong khi đọc và sau khi đọc là rất quan trọng. Trong giai đoạn trước khi đọc, giáo viên có thể kích thích sự tò mò của học sinh thông qua các câu hỏi mở. Trong khi đọc, việc hướng dẫn học sinh phân tích và đánh giá thông tin sẽ giúp các em hiểu sâu hơn về văn bản. Cuối cùng, trong giai đoạn sau khi đọc, việc thảo luận và phản hồi sẽ giúp học sinh củng cố kiến thức và phát triển năng lực đọc hiểu.
3.1. Vận dụng một số chiến thuật đọc hiểu vào giai đoạn trước khi đọc
Trong giai đoạn trước khi đọc, giáo viên có thể sử dụng các hoạt động như dự đoán nội dung, thảo luận về bối cảnh tác phẩm để kích thích sự quan tâm của học sinh. Việc này không chỉ giúp học sinh chuẩn bị tâm lý mà còn tạo điều kiện cho các em hình thành các giả thuyết về nội dung văn bản. Các hoạt động này sẽ giúp học sinh phát triển năng lực đọc hiểu và tạo ra sự hứng thú trong việc tiếp cận văn bản văn học.
IV. Thực nghiệm sư phạm
Thực nghiệm sư phạm là một phần quan trọng trong việc kiểm chứng hiệu quả của các biện pháp đã đề xuất. Qua thực nghiệm, có thể đánh giá được mức độ phát triển năng lực đọc hiểu của học sinh sau khi áp dụng các chiến thuật đọc hiểu. Kết quả thực nghiệm cho thấy rằng việc áp dụng các biện pháp này không chỉ nâng cao năng lực đọc hiểu mà còn giúp học sinh tự tin hơn trong việc tiếp cận văn bản văn học. Điều này khẳng định rằng việc phát triển năng lực đọc hiểu là một nhiệm vụ cần thiết trong giáo dục hiện nay.
4.1. Kế hoạch bài dạy thực nghiệm
Kế hoạch bài dạy thực nghiệm cần được xây dựng một cách chi tiết, bao gồm các mục tiêu cụ thể, nội dung bài học và phương pháp dạy học. Việc này sẽ giúp giáo viên có thể theo dõi và đánh giá được sự tiến bộ của học sinh trong quá trình học tập. Các tiêu chí đánh giá cũng cần được xác định rõ ràng để đảm bảo tính khách quan và chính xác trong việc đánh giá kết quả học tập của học sinh.
