I. Tổng quan về tình hình nghiên cứu và các vấn đề liên quan đến đề tài luận án
Luận án tập trung phân tích quan niệm của I. Kant về chủ thể tiên nghiệm, một khái niệm trung tâm trong triết học Kant. Các nghiên cứu trước đây đã đề cập đến điều kiện lịch sử, xã hội và tiền đề tư tưởng hình thành quan niệm này. Các công trình trong và ngoài nước đã khái quát bối cảnh kinh tế, chính trị nước Đức thế kỷ XVIII, nơi Kant sống và làm việc. Đây là thời kỳ chuyển giao từ chế độ phong kiến sang tư bản chủ nghĩa, với sự xuất hiện của giai cấp tư sản và phong trào dân tộc. Những yếu tố này đã ảnh hưởng sâu sắc đến tư tưởng triết học của Kant, đặc biệt là quan niệm về chủ thể tiên nghiệm.
1.1. Các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước
Các nghiên cứu về triết học Kant đã phân tích bối cảnh lịch sử, xã hội nước Đức thế kỷ XVIII. Công trình của Bùi Thị Thanh Hương và Nguyễn Đình Trình đã làm rõ tình trạng phong kiến phân tán và sự xuất hiện của kinh tế tư bản chủ nghĩa. Những yếu tố này tạo tiền đề cho sự hình thành tư tưởng triết học của Kant, trong đó chủ thể tiên nghiệm được coi là trung tâm của hệ thống triết học của ông.
1.2. Tiền đề tư tưởng hình thành quan niệm của Kant
Kant kế thừa và phát triển tư tưởng từ các triết gia trước đó như Descartes và Hume. Ông đã kết hợp chủ nghĩa duy lý và chủ nghĩa duy kinh nghiệm để xây dựng quan niệm về chủ thể tiên nghiệm. Đây là bước tiến quan trọng trong việc nghiên cứu con người với tư cách là chủ thể nhận thức, đạo đức và thẩm mỹ.
II. Những điều kiện tiền đề cho sự hình thành quan niệm của I
Luận án phân tích các điều kiện lịch sử, xã hội và tiền đề khoa học hình thành quan niệm của Kant về chủ thể tiên nghiệm. Bối cảnh nước Đức thế kỷ XVIII với sự chuyển đổi từ chế độ phong kiến sang tư bản chủ nghĩa đã ảnh hưởng sâu sắc đến tư tưởng của Kant. Ông đã kế thừa và phát triển tư tưởng từ các triết gia trước đó, tạo nên một hệ thống triết học độc đáo.
2.1. Điều kiện lịch sử xã hội
Nước Đức thế kỷ XVIII là một quốc gia phong kiến phân tán, với sự thống trị của giai cấp quý tộc. Tuy nhiên, mầm mống của kinh tế tư bản chủ nghĩa đã xuất hiện, tạo tiền đề cho sự phát triển tư tưởng triết học. Kant đã sống và làm việc trong bối cảnh này, nơi ông chứng kiến sự chuyển đổi của xã hội Đức.
2.2. Tiền đề khoa học và tư tưởng
Kant kế thừa tư tưởng từ các triết gia như Descartes, Locke và Hume. Ông đã kết hợp chủ nghĩa duy lý và chủ nghĩa duy kinh nghiệm để xây dựng quan niệm về chủ thể tiên nghiệm. Đây là bước tiến quan trọng trong việc nghiên cứu con người với tư cách là chủ thể nhận thức, đạo đức và thẩm mỹ.
III. Những nội dung cơ bản trong quan niệm của I
Luận án làm rõ các nội dung cơ bản trong quan niệm của Kant về chủ thể tiên nghiệm, bao gồm chủ thể nhận thức, chủ thể đạo đức và chủ thể thẩm mỹ. Kant coi chủ thể tiên nghiệm là trung tâm của hệ thống triết học của ông, với các năng lực đặc trưng gắn liền với chân, thiện, mỹ.
3.1. Chủ thể nhận thức tiên nghiệm
Kant cho rằng chủ thể nhận thức tiên nghiệm có khả năng tổ chức và hệ thống hóa các dữ liệu cảm tính. Đây là nền tảng cho việc hình thành tri thức khoa học, với các phạm trù như không gian, thời gian và nhân quả.
3.2. Chủ thể đạo đức tiên nghiệm
Chủ thể đạo đức tiên nghiệm trong triết học Kant được coi là nguồn gốc của các nguyên tắc đạo đức. Kant nhấn mạnh vai trò của lý tính trong việc xác định các quy tắc đạo đức, với nguyên tắc tối cao là 'mệnh lệnh tuyệt đối'.
3.3. Chủ thể thẩm mỹ tiên nghiệm
Kant coi chủ thể thẩm mỹ tiên nghiệm là nguồn gốc của các phán đoán thẩm mỹ. Ông cho rằng thẩm mỹ không phụ thuộc vào cảm xúc cá nhân mà dựa trên các nguyên tắc phổ quát, được xác định bởi lý tính.
IV. Những giá trị hạn chế và ảnh hưởng của quan niệm về chủ thể tiên nghiệm trong triết học I
Luận án đánh giá những giá trị và hạn chế của quan niệm về chủ thể tiên nghiệm trong triết học Kant. Quan niệm này đã có ảnh hưởng sâu sắc đến các trào lưu triết học phương Tây hiện đại, đặc biệt là hiện tượng học và chủ nghĩa hiện sinh.
4.1. Giá trị của quan niệm về chủ thể tiên nghiệm
Quan niệm của Kant về chủ thể tiên nghiệm đã đóng góp lớn vào việc nghiên cứu con người với tư cách là chủ thể nhận thức, đạo đức và thẩm mỹ. Đây là bước tiến quan trọng trong lịch sử triết học phương Tây.
4.2. Hạn chế của quan niệm về chủ thể tiên nghiệm
Mặc dù có nhiều giá trị, quan niệm của Kant về chủ thể tiên nghiệm cũng có những hạn chế. Ông đã không giải quyết được mối quan hệ giữa chủ thể tiên nghiệm và thế giới hiện thực, dẫn đến sự tách biệt giữa lý tính và thực tiễn.
4.3. Ảnh hưởng của quan niệm về chủ thể tiên nghiệm
Quan niệm của Kant về chủ thể tiên nghiệm đã ảnh hưởng sâu sắc đến các trào lưu triết học phương Tây hiện đại, đặc biệt là hiện tượng học và chủ nghĩa hiện sinh. Các triết gia như Husserl và Heidegger đã kế thừa và phát triển tư tưởng của Kant.
