Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư xây dựng cơ bản (ĐTXDCB) từ ngân sách nhà nước (NSNN) là nguồn lực tài chính quan trọng, đóng vai trò then chốt trong phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, góp phần thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và bảo đảm quốc phòng - an ninh. Thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang, là đô thị loại I, trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của tỉnh và vùng Tứ giác Long Xuyên, có vị trí địa lý thuận lợi với hệ thống giao thông thủy bộ kết nối các địa phương lân cận và quốc tế. Giai đoạn 2016-2020, vốn ĐTXDCB từ NSNN của thành phố đạt khoảng 1.538 tỷ đồng, dự kiến tăng lên 1.768 tỷ đồng trong giai đoạn 2021-2025, tăng 15% so với giai đoạn trước. Tuy nhiên, theo kết quả kiểm toán, việc quản lý vốn ĐTXDCB từ NSNN tại Long Xuyên còn nhiều bất cập như thất thoát, lãng phí, kế hoạch đầu tư chưa phù hợp, thủ tục phê duyệt và lựa chọn nhà thầu chưa chặt chẽ, giải ngân chậm làm giảm hiệu quả vốn đầu tư. Nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng thực hiện chính sách quản lý vốn ĐTXDCB từ NSNN tại Long Xuyên trong giai đoạn 2016-2020, xác định nguyên nhân tồn tại và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào vốn ĐTXDCB thuộc ngân sách cấp thành phố và vốn hỗ trợ có mục tiêu từ ngân sách cấp tỉnh. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách công quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại Long Xuyên.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng cơ sở lý luận về chính sách công, tập trung vào chu trình chính sách từ hoạch định đến thực thi và đánh giá chính sách, sử dụng phương pháp duy vật biện chứng để phân tích các quy phạm pháp luật và thực tiễn quản lý vốn ĐTXDCB từ NSNN. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết chính sách công: Xem chính sách công là tập hợp các quyết định có liên quan nhằm giải quyết vấn đề công, bao gồm mục tiêu và giải pháp phát triển, nhấn mạnh vai trò của các chủ thể trong quá trình thực hiện và đánh giá chính sách.

  • Lý thuyết quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản: Định nghĩa vốn ĐTXDCB là nguồn vốn dùng để xây dựng, hiện đại hóa, khôi phục tài sản cố định, trong đó vốn từ NSNN là chủ yếu, không có khả năng thu hồi trực tiếp. Quản lý vốn ĐTXDCB là sự tác động có mục đích nhằm đạt hiệu quả sử dụng vốn cao nhất trong điều kiện cụ thể.

Các khái niệm chính bao gồm: vốn ĐTXDCB, chính sách quản lý vốn ĐTXDCB, các bước thực hiện chính sách (lập kế hoạch, giải ngân, thanh tra, nghiệm thu, quyết toán), và các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách (chủ quan và khách quan).

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu thứ cấp từ các báo cáo của UBND thành phố Long Xuyên, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước và các cơ quan chuyên môn; dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bằng bảng hỏi và phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý, chủ đầu tư, các phòng ban liên quan. Tổng cộng 80 phiếu khảo sát được phát ra, thu về 78 phiếu hợp lệ.

Phương pháp phân tích sử dụng thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm, phân tích định tính dựa trên ý kiến chuyên gia và kết quả khảo sát. Phương pháp so sánh được áp dụng để đánh giá sự khác biệt giữa kế hoạch và thực hiện, cũng như so sánh với các nghiên cứu tương tự ở địa phương khác. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2020, với việc thu thập và phân tích dữ liệu trong năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng vốn ĐTXDCB từ NSNN: Vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tại Long Xuyên tăng từ 13.125 tỷ đồng năm 2018 lên 18.651 tỷ đồng năm 2020, tương đương mức tăng khoảng 42%, phản ánh sự gia tăng đầu tư phát triển hạ tầng.

  2. Tỷ lệ giải ngân vốn: Tỷ lệ giải ngân vốn ĐTXDCB đạt khoảng 95,7% so với dự toán năm 2018, cho thấy công tác giải ngân được thực hiện tương đối hiệu quả nhưng vẫn còn tồn tại chậm trễ ở một số dự án.

  3. Công tác thẩm định và phê duyệt dự án: Số lượng dự án được đề xuất, thẩm định và phê duyệt tăng rõ rệt qua các năm (từ 19 dự án năm 2018 lên 37 dự án năm 2020), góp phần tiết kiệm đáng kể cho NSNN nhờ việc điều chỉnh quy mô và nội dung dự án phù hợp thực tế.

  4. Công tác kiểm tra, giám sát: Trong giai đoạn 2018-2020, thành phố đã tổ chức hơn 200 lượt đoàn thanh tra, kiểm tra liên ngành, giúp phát hiện và xử lý kịp thời các tồn tại, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.

Thảo luận kết quả

Việc tăng trưởng vốn ĐTXDCB phản ánh sự quan tâm đầu tư phát triển hạ tầng của thành phố Long Xuyên, phù hợp với vai trò trung tâm kinh tế - xã hội của vùng. Tỷ lệ giải ngân cao cho thấy sự chủ động trong quản lý vốn, tuy nhiên, vẫn còn một số dự án giải ngân chậm do thủ tục phức tạp và năng lực chủ đầu tư hạn chế. Công tác thẩm định dự án được cải thiện qua các năm, giúp tiết kiệm ngân sách nhưng vẫn gặp khó khăn về chất lượng hồ sơ và điều chỉnh dự án trong quá trình thực hiện. Việc tổ chức thanh tra, kiểm tra liên tục góp phần phát hiện sai phạm, tuy nhiên, công tác giám sát cộng đồng chưa được thực hiện hiệu quả, làm giảm tính minh bạch và sự tham gia của người dân. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, Long Xuyên có nhiều điểm tương đồng về khó khăn trong quản lý vốn ĐTXDCB như chậm trễ thủ tục, năng lực chủ đầu tư và phối hợp liên ngành chưa chặt chẽ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng vốn ĐTXDCB, bảng so sánh số lượng dự án thẩm định và tỷ lệ giải ngân qua các năm, cũng như biểu đồ số lượt đoàn thanh tra, kiểm tra để minh họa hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường năng lực quản lý dự án và chủ đầu tư: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, thẩm định hồ sơ, và kỹ năng giám sát cho cán bộ quản lý vốn ĐTXDCB nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện và giảm thiểu sai sót. Thời gian thực hiện: 2024-2025; Chủ thể: UBND thành phố phối hợp Sở Kế hoạch và Đầu tư.

  2. Cải tiến quy trình thẩm định và phê duyệt dự án: Rút ngắn thời gian thẩm định, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ, đồng thời tăng cường kiểm tra chất lượng hồ sơ trước khi trình duyệt để giảm thiểu điều chỉnh dự án trong quá trình thi công. Thời gian: 2024-2026; Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban Quản lý dự án.

  3. Tăng cường công tác giám sát và thanh tra, đặc biệt giám sát cộng đồng: Xây dựng cơ chế giám sát minh bạch, khuyến khích sự tham gia của người dân và các tổ chức xã hội trong giám sát sử dụng vốn ĐTXDCB, nhằm nâng cao tính công khai và trách nhiệm giải trình. Thời gian: 2024 trở đi; Chủ thể: UBND thành phố, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội.

  4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách: Sử dụng đa dạng hình thức truyền thông, đơn giản hóa ngôn ngữ chuyên ngành để nâng cao nhận thức và sự phối hợp của các bên liên quan trong thực hiện chính sách quản lý vốn ĐTXDCB. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban Tuyên giáo thành phố.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao năng lực quản lý vốn ĐTXDCB, áp dụng vào công tác lập kế hoạch, thẩm định, giám sát và quyết toán vốn.

  2. Chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án: Tham khảo các giải pháp quản lý vốn hiệu quả, quy trình thẩm định và kiểm soát chi phí, giúp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và giảm thiểu rủi ro thất thoát.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Chính sách công, Quản lý công: Luận văn cung cấp khung lý thuyết và phân tích thực trạng quản lý vốn ĐTXDCB từ NSNN, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các tổ chức giám sát, thanh tra và cộng đồng dân cư: Hiểu rõ hơn về cơ chế quản lý vốn ĐTXDCB, từ đó tham gia giám sát, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước là gì?
    Vốn ĐTXDCB từ NSNN là nguồn vốn dùng để xây dựng, hiện đại hóa hoặc khôi phục tài sản cố định như hạ tầng giao thông, trường học, bệnh viện, không có khả năng thu hồi trực tiếp. Đây là nguồn vốn chủ yếu phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

  2. Tại sao việc quản lý vốn ĐTXDCB tại Long Xuyên còn nhiều bất cập?
    Nguyên nhân chính gồm kế hoạch đầu tư chưa phù hợp, thủ tục phê duyệt và lựa chọn nhà thầu chưa chặt chẽ, năng lực chủ đầu tư hạn chế, giải ngân chậm và công tác giám sát chưa hiệu quả, dẫn đến thất thoát và lãng phí vốn.

  3. Các bước chính trong thực hiện chính sách quản lý vốn ĐTXDCB là gì?
    Bao gồm lập kế hoạch phân bổ vốn, thẩm định và phê duyệt dự án, giải ngân vốn, tổ chức thanh tra, kiểm tra, giám sát sử dụng vốn, nghiệm thu và quyết toán vốn đầu tư.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý vốn ĐTXDCB?
    Cần tăng cường năng lực quản lý dự án, cải tiến quy trình thẩm định, đẩy mạnh giám sát và thanh tra, đặc biệt là giám sát cộng đồng, đồng thời nâng cao công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách.

  5. Vai trò của giám sát cộng đồng trong quản lý vốn ĐTXDCB?
    Giám sát cộng đồng giúp tăng tính minh bạch, phát hiện kịp thời sai phạm, thúc đẩy trách nhiệm giải trình của các chủ thể quản lý vốn, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

Kết luận

  • Vốn ĐTXDCB từ NSNN tại thành phố Long Xuyên tăng trưởng ổn định, đạt khoảng 18.651 tỷ đồng năm 2020, phản ánh sự đầu tư phát triển hạ tầng tích cực.
  • Công tác thẩm định, phê duyệt dự án được cải thiện, góp phần tiết kiệm ngân sách nhưng vẫn còn tồn tại về chất lượng hồ sơ và điều chỉnh dự án.
  • Giải ngân vốn đạt tỷ lệ cao, tuy nhiên còn chậm trễ ở một số dự án do thủ tục và năng lực chủ đầu tư hạn chế.
  • Công tác thanh tra, kiểm tra được tổ chức thường xuyên, phát hiện và xử lý kịp thời các tồn tại, nhưng giám sát cộng đồng chưa được phát huy hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, cải tiến quy trình, tăng cường giám sát và phổ biến chính sách nhằm nâng cao hiệu quả quản lý vốn ĐTXDCB từ NSNN tại Long Xuyên trong giai đoạn tiếp theo.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 2-3 năm tới, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá để điều chỉnh chính sách phù hợp. Các cơ quan quản lý và chủ đầu tư được khuyến nghị phối hợp chặt chẽ, tăng cường minh bạch và trách nhiệm trong quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, độc giả có thể tham khảo toàn văn luận văn và liên hệ với các cơ quan quản lý địa phương.