Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước (NSNN) là công cụ tài chính chủ yếu của nhà nước, đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chức năng quản lý và điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế - xã hội. Tại huyện Đac Chưng, tỉnh Sekong, nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, công tác quản lý thu NSNN có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh địa phương còn nhiều khó khăn về điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội. Giai đoạn nghiên cứu từ 2018 đến 2020 cho thấy, mặc dù đã có những nỗ lực trong quản lý thu ngân sách, huyện Đac Chưng vẫn tồn tại nhiều hạn chế như công tác lập dự toán thu còn yếu kém, việc chấp hành dự toán chưa nghiêm túc, thất thoát nguồn thu và công tác thanh tra, kiểm tra còn mang tính hình thức.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn nhằm phân tích thực trạng quản lý thu NSNN tại huyện Đac Chưng, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý thu NSNN cấp huyện trong khoảng thời gian 2018-2020, dựa trên các số liệu thống kê, báo cáo tài chính và các văn bản pháp luật liên quan. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách tại huyện Đac Chưng mà còn cung cấp tài liệu tham khảo cho các nhà quản lý và nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý công và tài chính công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: NSNN được hiểu là dự toán thu - chi của nhà nước được Quốc hội phê duyệt hàng năm, là công cụ quản lý tài chính công nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng của nhà nước.
  • Lý thuyết quản lý thu ngân sách cấp huyện: Quản lý thu NSNN cấp huyện là chuỗi các hoạt động nhằm khai thác, động viên và tập trung các nguồn thu hợp pháp, đảm bảo tính công bằng và hiệu quả trong thu ngân sách.
  • Khái niệm về chu trình ngân sách: Bao gồm lập dự toán, chấp hành dự toán, kế toán - quyết toán và thanh tra, kiểm tra thu ngân sách.
  • Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu NSNN: Bao gồm điều kiện tự nhiên, thể chế tài chính, trình độ phát triển kinh tế, hội nhập kinh tế quốc tế, tổ chức bộ máy và trình độ cán bộ, công tác tuyên truyền chính sách thuế, hệ thống thông tin và công nghệ quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê, báo cáo tài chính, biểu mẫu báo cáo của phòng Tài chính huyện Đac Chưng, các văn bản pháp luật của nước CHDCND Lào, các nghị quyết và quyết định của UBND, HĐND tỉnh và huyện.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích tổng hợp, thống kê mô tả, so sánh đối chiếu, đánh giá thực trạng và nhận diện nguyên nhân tồn tại.
  • Chọn mẫu: Tập trung nghiên cứu toàn bộ hoạt động quản lý thu NSNN cấp huyện Đac Chưng trong giai đoạn 2018-2020.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong khoảng thời gian 2018-2020, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán thu ngân sách còn nhiều hạn chế: Dự toán thu ngân sách huyện Đac Chưng trong giai đoạn 2018-2020 thường xuyên phải điều chỉnh bổ sung, gây khó khăn cho công tác quản lý và thực hiện. Ví dụ, tỷ lệ dự toán thu ban đầu đạt khoảng 85-90% so với kế hoạch điều chỉnh, cho thấy sự thiếu chính xác trong dự báo nguồn thu.

  2. Việc chấp hành dự toán thu chưa đạt hiệu quả cao: Tỷ lệ thu thực tế so với dự toán được giao chỉ đạt khoảng 75-80%, phản ánh tình trạng thất thu, bỏ sót nguồn thu và các kẽ hở trong quản lý thuế. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cân đối ngân sách và thực hiện các nhiệm vụ chi tiêu công.

  3. Công tác kế toán và quyết toán thu ngân sách còn nhiều bất cập: Việc lập báo cáo quyết toán thu ngân sách chưa đảm bảo tính chính xác và kịp thời, dẫn đến khó khăn trong việc đánh giá hiệu quả quản lý thu và ra quyết định điều chỉnh chính sách. Tỷ lệ báo cáo quyết toán đúng hạn đạt khoảng 70%.

  4. Thanh tra, kiểm tra thu ngân sách mang tính hình thức: Hoạt động thanh tra, kiểm tra chưa được thực hiện thường xuyên và nghiêm túc, dẫn đến tình trạng vi phạm pháp luật thuế chưa được xử lý triệt để, gây thất thoát nguồn thu ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên bao gồm điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn, địa hình miền núi phức tạp, dân cư thưa thớt làm hạn chế khả năng khai thác nguồn thu. Bên cạnh đó, trình độ cán bộ quản lý thu ngân sách còn hạn chế, công tác dự báo và phân tích nguồn thu chưa chính xác, hệ thống thông tin và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu chưa được phát triển đầy đủ.

So sánh với các huyện khác trong tỉnh Sekong và một số địa phương tại Việt Nam, huyện Đac Chưng có mức độ hoàn thành dự toán thu thấp hơn khoảng 10-15%, cho thấy cần có sự cải thiện mạnh mẽ trong công tác quản lý thu ngân sách. Việc tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và nâng cao năng lực cán bộ được xem là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý thu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ dự toán thu và thu thực tế qua các năm, bảng tổng hợp kết quả quyết toán thu ngân sách và biểu đồ đánh giá mức độ hoàn thành kế hoạch thu theo từng nguồn thu chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng công tác lập dự toán thu ngân sách: Áp dụng các phương pháp dự báo khoa học, tăng cường phân tích, đánh giá nguồn thu tiềm năng nhằm xây dựng dự toán chính xác hơn. Thời gian thực hiện: ngay trong năm tài chính tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính huyện phối hợp với các cơ quan liên quan.

  2. Tăng cường công tác quản lý thu thuế và các khoản thu khác: Đẩy mạnh kiểm tra, giám sát các đơn vị kinh doanh, xử lý nghiêm các vi phạm về thuế để giảm thất thu. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế huyện phối hợp với UBND huyện.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách: Xây dựng hệ thống quản lý thu ngân sách điện tử, nâng cao năng lực cán bộ về công nghệ thông tin để quản lý hiệu quả và minh bạch hơn. Thời gian thực hiện: trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính huyện, Chi cục Thuế huyện.

  4. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý thu ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng quản lý cho đội ngũ cán bộ thu ngân sách cấp huyện. Thời gian thực hiện: hàng năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  5. Hoàn thiện công tác kế toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra thu ngân sách: Xây dựng quy trình chuẩn, đảm bảo tính chính xác, kịp thời trong báo cáo quyết toán; tăng cường thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất để phát hiện và xử lý vi phạm. Thời gian thực hiện: ngay trong năm tài chính tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính huyện, Kiểm toán nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách, từ đó cải thiện công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán thu ngân sách.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích về quản lý thu ngân sách cấp huyện trong điều kiện kinh tế - xã hội đặc thù của vùng miền núi, đồng thời cung cấp các phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu thực tiễn.

  3. Cơ quan tài chính và thuế địa phương: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu ngân sách, từ đó xây dựng các chính sách, biện pháp quản lý phù hợp nhằm tăng thu ngân sách hiệu quả.

  4. Các tổ chức hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội vùng miền núi: Tham khảo để thiết kế các chương trình hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý tài chính công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện là gì?
    Quản lý thu NSNN cấp huyện là quá trình sử dụng các công cụ chính sách, pháp luật để tổ chức thu thuế và các khoản thu khác nhằm đảm bảo nguồn thu ngân sách địa phương, góp phần thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội.

  2. Những nhân tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thu ngân sách cấp huyện?
    Bao gồm điều kiện tự nhiên, thể chế tài chính, trình độ phát triển kinh tế, hội nhập kinh tế quốc tế, tổ chức bộ máy, trình độ cán bộ, công tác tuyên truyền và hệ thống thông tin quản lý.

  3. Tại sao công tác lập dự toán thu ngân sách tại huyện Đac Chưng còn yếu kém?
    Do hạn chế trong dự báo nguồn thu, thiếu số liệu chính xác, điều kiện kinh tế khó khăn và trình độ cán bộ còn hạn chế, dẫn đến dự toán thường phải điều chỉnh bổ sung.

  4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách tại huyện Đac Chưng?
    Nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường kiểm tra thuế, ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo cán bộ và hoàn thiện công tác kế toán, quyết toán, thanh tra kiểm tra.

  5. Luận văn có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
    Có, các phân tích và giải pháp trong luận văn có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp với điều kiện đặc thù của các huyện miền núi hoặc địa phương có điều kiện kinh tế tương tự.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện, làm rõ vai trò và nội dung quản lý thu tại huyện Đac Chưng, tỉnh Sekong.
  • Phân tích thực trạng giai đoạn 2018-2020 cho thấy nhiều tồn tại như lập dự toán chưa chính xác, chấp hành dự toán chưa hiệu quả, công tác kế toán và thanh tra còn hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực gồm nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường quản lý thuế, ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo cán bộ và hoàn thiện công tác kế toán, quyết toán, thanh tra.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội huyện Đac Chưng.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và nâng cao chất lượng quản lý ngân sách địa phương.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách tại huyện Đac Chưng, góp phần phát triển bền vững kinh tế - xã hội địa phương!