Nghiên cứu quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2016-2018

• Trường học: Học viện Chính sách và phát triển
• Chuyên ngành: Quản lý thu ngân sách nhà nước
• Đề tài: Quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Tĩnh Gia, Thanh Hóa (2016-2018)
• Loại tài liệu: luận văn tốt nghiệp
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Thanh Hóa

• PHẦN 1 MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu
• 1.2.1. Mục tiêu chung
• 1.2.2. Mục tiêu cụ thể
• 1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu
• 1.3. Phương pháp nghiên cứu
• 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.5. Cấu trúc khóa luận
• PHẦN 2 NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ THU NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN
• 1.1. Những vấn đề lý luận thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện
• 1.1.1. Khái niệm về ngân sách nhà nước và thu ngân sách nhà nước cấp huyện
• 1.1.1.1. Khái niệm và đặc điểm về ngân sách nhà nước
• 1.1.1.2. Khái niệm và đặc điểm về thu ngân sách nhà nước
• 1.2. Phân loại và nội dung nguồn thu của ngân sách
• 1.3. Ngân sách cấp huyện trong hệ thống ngân sách nhà nước

I. Tổng quan về ngân sách nhà nước và thu ngân sách cấp huyện

Ngân sách nhà nước (NSNN) là một phần quan trọng trong hệ thống tài chính quốc gia, phản ánh các quan hệ kinh tế liên quan đến việc tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước. Quản lý ngân sách không chỉ là việc thu chi mà còn là công cụ để nhà nước thực hiện các chức năng của mình. Đặc biệt, thu ngân sách nhà nước cấp huyện đóng vai trò thiết yếu trong việc đảm bảo nguồn lực cho các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội. Theo Luật NSNN, thu ngân sách là việc nhà nước sử dụng quyền lực để tập trung nguồn tài chính nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc quản lý tài chính hiệu quả tại cấp huyện, nơi mà các quyết định về thu chi có ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống người dân.

1.1 Khái niệm và đặc điểm về ngân sách nhà nước

Ngân sách nhà nước được định nghĩa là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước trong một năm, được quyết định bởi cơ quan có thẩm quyền. Đặc điểm của ngân sách nhà nước bao gồm tính chất bắt buộc và sự gắn bó với quyền lực chính trị. Hoạt động ngân sách không chỉ đơn thuần là thu chi mà còn là công cụ để phân phối lại các nguồn tài chính trong xã hội. Điều này nhấn mạnh vai trò của chính sách tài chính trong việc điều tiết nền kinh tế và đảm bảo công bằng xã hội.

1.2 Khái niệm và đặc điểm về thu ngân sách nhà nước

Theo Luật NSNN, thu ngân sách nhà nước là việc nhà nước tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia để đáp ứng nhu cầu chi tiêu. Đặc điểm của thu ngân sách bao gồm tính bắt buộc và sự gắn liền với quyền lực của nhà nước. Các khoản thu chủ yếu đến từ thuế, phí và các khoản đóng góp khác. Việc quản lý thu ngân sách không chỉ đảm bảo nguồn lực cho nhà nước mà còn phản ánh tình hình kinh tế của địa phương. Do đó, việc nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách là rất cần thiết để phát triển kinh tế - xã hội.

II. Thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Tĩnh Gia Thanh Hóa 2016 2018

Trong giai đoạn 2016-2018, huyện Tĩnh Gia đã có những bước tiến đáng kể trong quản lý thu ngân sách nhà nước. Số thu ngân sách hàng năm đều tăng, cho thấy sự nỗ lực trong việc khai thác nguồn thu từ các hoạt động kinh tế trên địa bàn. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức trong việc cân đối thu - chi ngân sách. Tình hình ngân sách tại huyện cho thấy sự cần thiết phải cải cách và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công. Việc phân bổ ngân sách cần được thực hiện một cách hợp lý để đảm bảo các nhu cầu chi tiêu cho phát triển kinh tế - xã hội.

2.1 Đánh giá thực trạng quản lý thu ngân sách

Thực trạng quản lý thu ngân sách tại huyện Tĩnh Gia cho thấy sự gia tăng đáng kể trong doanh thu ngân sách. Tuy nhiên, việc quản lý vẫn còn gặp khó khăn do thiếu hụt nguồn lực và sự chưa đồng bộ trong các chính sách tài chính. Đánh giá ngân sách cho thấy cần có sự cải cách trong quy trình thu ngân sách để nâng cao hiệu quả. Việc áp dụng các công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách cũng cần được xem xét để cải thiện tính minh bạch và hiệu quả trong công tác thu ngân sách.

2.2 Những vấn đề đặt ra trong quản lý thu ngân sách

Mặc dù có những thành tựu nhất định, nhưng quản lý thu ngân sách tại huyện Tĩnh Gia vẫn đối mặt với nhiều vấn đề. Sự phân bổ ngân sách chưa hợp lý, dẫn đến tình trạng thiếu hụt trong một số lĩnh vực quan trọng như giáo dục và y tế. Chính sách tài chính cần được điều chỉnh để phù hợp với thực tiễn phát triển của huyện. Việc nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý ngân sách cũng là một yếu tố quan trọng để cải thiện tình hình ngân sách trong tương lai.

III. Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách nhà nước tại huyện Tĩnh Gia

Để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách nhà nước, huyện Tĩnh Gia cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Đầu tiên, cần tăng cường công tác tuyên truyền về nghĩa vụ nộp thuế cho người dân và doanh nghiệp. Thứ hai, cần cải cách quy trình thu ngân sách để giảm thiểu thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế. Cuối cùng, việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách sẽ giúp nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong công tác thu ngân sách.

3.1 Tăng cường công tác tuyên truyền

Công tác tuyên truyền về nghĩa vụ nộp thuế cần được đẩy mạnh để nâng cao nhận thức của người dân và doanh nghiệp. Việc tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm sẽ giúp người dân hiểu rõ hơn về chính sách tài chính và nghĩa vụ của mình đối với ngân sách nhà nước. Điều này không chỉ giúp tăng cường ý thức nộp thuế mà còn góp phần nâng cao nguồn thu ngân sách cho huyện.

3.2 Cải cách quy trình thu ngân sách

Cải cách quy trình thu ngân sách là một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách. Việc giảm thiểu thủ tục hành chính sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho người nộp thuế, từ đó tăng cường nguồn thu cho ngân sách. Cải cách ngân sách cần được thực hiện đồng bộ với các chính sách tài chính khác để đảm bảo tính hiệu quả và bền vững trong quản lý ngân sách.

Tổng quan nghiên cứu

Thu ngân sách nhà nước (NSNN) là nguồn tài chính quan trọng nhất để đảm bảo các nhu cầu chi tiêu của nhà nước, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và các lĩnh vực khác. Tại huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa, trong giai đoạn 2016-2018, thu NSNN đã có sự gia tăng rõ rệt, góp phần quan trọng vào việc thực hiện các mục tiêu phát triển địa phương. Với tổng diện tích 458,28 km² và dân số khoảng 249.675 người, huyện Tĩnh Gia có nhiều tiềm năng phát triển kinh tế đa ngành, đặc biệt là công nghiệp và dịch vụ nhờ Khu Kinh tế Nghi Sơn với hơn 200 dự án đầu tư, tổng vốn trên 15 tỷ USD. Tuy nhiên, việc quản lý thu NSNN tại cấp huyện còn nhiều thách thức do quy mô doanh nghiệp nhỏ, cơ cấu kinh tế chuyển dịch nhanh và các yếu tố khách quan như thiên tai, biến động kinh tế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN cấp huyện tại Tĩnh Gia, phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các nội dung quản lý thu NSNN từ năm 2016 đến 2018 trên địa bàn huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách, góp phần ổn định tài chính và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, tập trung vào:

• Lý thuyết ngân sách nhà nước: Ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước, phản ánh các quan hệ kinh tế trong quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng nguồn lực tài chính nhằm thực hiện chức năng quản lý và điều tiết kinh tế - xã hội. Thu NSNN là công cụ điều tiết vĩ mô quan trọng, bao gồm các khoản thuế, phí, lệ phí và các khoản thu khác theo quy định pháp luật.

• Lý thuyết quản lý thu ngân sách cấp địa phương: Quản lý thu NSNN cấp huyện là quá trình tổ chức, điều hành các hoạt động thu ngân sách theo nguyên tắc thống nhất, công khai, minh bạch, công bằng và hiệu quả nhằm đảm bảo cân đối thu - chi ngân sách địa phương.

• Khái niệm chính:

  • Thu ngân sách nhà nước: Việc nhà nước sử dụng quyền lực chính trị để tập trung nguồn tài chính quốc gia vào quỹ NSNN.
  • Nguyên tắc quản lý thu NSNN: Bao gồm nguyên tắc thống nhất, dân chủ, đầy đủ, công khai minh bạch, cân đối và quy trách nhiệm.
  • Phân cấp ngân sách: Quy định rõ nguồn thu và nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách trung ương, tỉnh, huyện và xã.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp:

• Thu thập số liệu thứ cấp: Tổng hợp số liệu thu chi ngân sách từ các báo cáo tài chính, thống kê của huyện Tĩnh Gia giai đoạn 2016-2018; các văn bản pháp luật liên quan như Luật NSNN 2015, Nghị định 163/2016/NĐ-CP.

• Phân tích thống kê và so sánh: So sánh dự toán và quyết toán thu NSNN qua các năm, phân tích tỷ lệ thu NSNN so với GDP địa phương, đánh giá sự chuyển dịch cơ cấu thu theo từng nguồn thu.

• Phương pháp chuyên gia: Thu thập ý kiến chuyên gia, cán bộ quản lý thu ngân sách để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ các đơn vị quản lý thu ngân sách cấp huyện, các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân có liên quan trên địa bàn huyện Tĩnh Gia.

• Timeline nghiên cứu: Dữ liệu thu thập và phân tích trong khoảng thời gian từ năm 2016 đến năm 2018, với các bước tổng hợp, phân tích và đề xuất giải pháp được thực hiện trong năm nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tăng trưởng thu ngân sách ổn định và cao: Tốc độ tăng giá trị sản xuất trên địa bàn huyện đạt lần lượt 30,9% (2016), 25,04% (2017) và 59,39% (2018). Thu NSNN cũng tăng theo, với số lượng doanh nghiệp hoạt động tăng từ hơn 600 năm 2015 lên 974 doanh nghiệp năm 2018.

2. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực: Tỷ trọng ngành công nghiệp và xây dựng tăng từ 82,7% năm 2016 lên 88,6% năm 2018, trong khi tỷ trọng nông, lâm nghiệp và thủy sản giảm từ 7,5% xuống 3,5%. Dịch vụ và thương mại giữ ổn định khoảng 7,9-10,3%.

3. Nguồn thu ngân sách phân cấp rõ ràng: Thu NSNN cấp huyện chủ yếu từ thuế giá trị gia tăng, thu nhập doanh nghiệp ngoài quốc doanh, thuế tài nguyên, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp và các khoản phí, lệ phí. Tỷ lệ phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách được quy định cụ thể, ví dụ thuế GTGT và thu nhập doanh nghiệp ngoài quốc doanh do cấp tỉnh quản lý 60%, cấp huyện 40%.

4. Hạn chế trong quản lý thu: Doanh nghiệp trên địa bàn chủ yếu quy mô nhỏ, siêu nhỏ (trên 80%), chưa tạo nguồn thu lớn. Một số ngành công nghiệp lớn chưa đóng góp thuế do đang trong thời gian ưu đãi thuế. Công tác chống thất thu, gian lận thuế còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thu ngân sách.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng mạnh mẽ của giá trị sản xuất và số lượng doanh nghiệp phản ánh tiềm năng phát triển kinh tế huyện Tĩnh Gia, đặc biệt nhờ Khu Kinh tế Nghi Sơn với các dự án công nghiệp trọng điểm. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, đô thị hóa phù hợp với xu thế phát triển chung của tỉnh và cả nước.

Tuy nhiên, tỷ lệ doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ chiếm đa số làm giảm khả năng đóng góp thuế lớn, đồng thời các ưu đãi thuế cho các dự án mới làm giảm nguồn thu ngân sách trong ngắn hạn. Công tác quản lý thu ngân sách cần được nâng cao về năng lực chuyên môn, minh bạch và kiểm soát để hạn chế thất thu và gian lận.

Việc phân cấp nguồn thu rõ ràng giữa các cấp ngân sách giúp tăng tính chủ động cho chính quyền địa phương trong quản lý tài chính, nhưng cũng đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan thuế, kho bạc và chính quyền địa phương để đảm bảo hiệu quả thu ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu NSNN theo năm, bảng phân tích cơ cấu nguồn thu và biểu đồ tỷ lệ phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách để minh họa rõ nét hơn các kết quả trên.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Nâng cao năng lực quản lý thu ngân sách: Tổ chức đào tạo chuyên sâu cho cán bộ quản lý thu ngân sách cấp huyện về kỹ năng phân tích, kiểm tra, thanh tra thuế nhằm nâng cao hiệu quả công tác thu và giảm thất thu. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng; chủ thể: UBND huyện phối hợp với Sở Tài chính.

2. Tăng cường công tác chống thất thu và gian lận thuế: Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế, tăng cường thanh tra, kiểm tra các lĩnh vực dễ phát sinh thất thu như xây dựng, thương mại, dịch vụ. Thời gian: liên tục hàng năm; chủ thể: Chi cục Thuế huyện và các cơ quan liên quan.

3. Đẩy mạnh phát triển doanh nghiệp quy mô vừa và lớn: Hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng quy mô, nâng cao năng lực sản xuất, khuyến khích đầu tư vào các ngành có giá trị gia tăng cao để tăng nguồn thu thuế ổn định. Thời gian: 3-5 năm; chủ thể: UBND huyện, Sở Kế hoạch và Đầu tư.

4. Cải thiện môi trường đầu tư và thủ tục hành chính: Rút ngắn thời gian, đơn giản hóa thủ tục thuế, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp nộp thuế, nâng cao chỉ số cạnh tranh địa phương. Thời gian: 1-2 năm; chủ thể: UBND huyện phối hợp với các sở ngành.

5. Tăng cường công khai, minh bạch trong quản lý thu chi ngân sách: Công bố định kỳ các báo cáo thu chi ngân sách để người dân và doanh nghiệp giám sát, nâng cao trách nhiệm giải trình của các cơ quan quản lý. Thời gian: thực hiện ngay và duy trì thường xuyên; chủ thể: UBND huyện và các phòng ban liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện và tỉnh: Giúp hiểu rõ cơ chế, quy trình quản lý thu NSNN, từ đó nâng cao hiệu quả công tác thu ngân sách địa phương.

2. Các nhà hoạch định chính sách tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng, điều chỉnh chính sách thuế, phân cấp ngân sách phù hợp với điều kiện địa phương.

3. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trên địa bàn huyện Tĩnh Gia: Hiểu rõ các quy định về thuế, phí, lệ phí và các chính sách ưu đãi, từ đó chủ động trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế và phát triển kinh doanh.

4. Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành tài chính công, quản lý nhà nước: Tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý thu ngân sách cấp huyện, giúp nâng cao kiến thức và kỹ năng nghiên cứu trong lĩnh vực tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

1. Quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện có vai trò gì trong phát triển kinh tế địa phương?
   Quản lý thu NSNN cấp huyện là công cụ quan trọng để huy động nguồn lực tài chính phục vụ chi tiêu công, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng và ổn định xã hội. Ví dụ, tại Tĩnh Gia, thu NSNN tăng đã góp phần đầu tư cơ sở hạ tầng và phát triển công nghiệp.

2. Những nguyên tắc nào cần tuân thủ trong quản lý thu ngân sách?
   Nguyên tắc thống nhất, công khai minh bạch, công bằng, đầy đủ và cân đối là cơ sở để quản lý thu hiệu quả, tránh thất thu và đảm bảo quyền lợi của người nộp thuế. Tĩnh Gia áp dụng nguyên tắc này để nâng cao hiệu quả thu ngân sách.

3. Các nguồn thu ngân sách chủ yếu của huyện Tĩnh Gia là gì?
   Nguồn thu chủ yếu gồm thuế giá trị gia tăng, thu nhập doanh nghiệp ngoài quốc doanh, thuế tài nguyên, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp và các khoản phí, lệ phí. Các nguồn này chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thu NSNN cấp huyện.

4. Những khó khăn chính trong quản lý thu ngân sách tại huyện Tĩnh Gia?
   Doanh nghiệp nhỏ chiếm đa số, nhiều dự án ưu đãi thuế chưa đóng góp thuế lớn, công tác chống thất thu còn hạn chế, năng lực cán bộ quản lý chưa đồng đều. Điều này ảnh hưởng đến nguồn thu và hiệu quả quản lý ngân sách.

5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách cấp huyện?
   Cần nâng cao năng lực cán bộ, áp dụng công nghệ thông tin, tăng cường thanh tra kiểm tra, cải thiện môi trường đầu tư, công khai minh bạch thu chi ngân sách. Các giải pháp này đã được đề xuất và áp dụng tại Tĩnh Gia với kết quả tích cực.

Kết luận

• Thu ngân sách nhà nước cấp huyện Tĩnh Gia giai đoạn 2016-2018 tăng trưởng ổn định, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
• Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng công nghiệp hóa, đô thị hóa, với ngành công nghiệp và xây dựng chiếm tỷ trọng lớn nhất.
• Quản lý thu ngân sách cấp huyện còn tồn tại hạn chế do quy mô doanh nghiệp nhỏ, ưu đãi thuế và năng lực quản lý chưa đồng đều.
• Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, chống thất thu, phát triển doanh nghiệp và minh bạch tài chính nhằm tăng hiệu quả thu ngân sách.
• Tiếp tục nghiên cứu, theo dõi và điều chỉnh chính sách quản lý thu ngân sách phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội của huyện trong các giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường giám sát và đánh giá hiệu quả quản lý thu ngân sách để đảm bảo nguồn lực tài chính bền vững cho phát triển địa phương.