Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính trong các trường trung học phổ thông (THPT) công lập là một lĩnh vực quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục và sự phát triển bền vững của nhà trường. Theo báo cáo của ngành giáo dục, nguồn ngân sách nhà nước dành cho giáo dục THPT còn hạn chế, đòi hỏi các trường phải nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đặc biệt trong bối cảnh tự chủ tài chính đang được triển khai rộng rãi. Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý tài chính tại Trường THPT Chuyên Bắc Ninh trong giai đoạn 2019-2021, nhằm đánh giá hiệu quả công tác quản lý tài chính và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp giáo dục công lập, phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Trường THPT Chuyên Bắc Ninh, đồng thời đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý tài chính tại Trường THPT Chuyên Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh, trong khoảng thời gian từ năm 2019 đến năm 2021.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục trong việc hoàn thiện công tác quản lý tài chính, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển bền vững của nhà trường. Các chỉ số như tỷ lệ chi thường xuyên cho hoạt động giảng dạy tối thiểu 19%, tỷ lệ chi tiền lương tối đa 81%, cùng với các số liệu về dự toán thu chi ngân sách nhà nước được phân tích chi tiết nhằm làm rõ thực trạng và hiệu quả quản lý tài chính tại trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, đặc biệt là quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh nguyên tắc tập trung dân chủ, hiệu quả, thống nhất, phân cấp và công khai minh bạch trong quản lý tài chính các đơn vị sự nghiệp công lập. Quản lý tài chính công là quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đạt được mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

  2. Lý thuyết quản lý tài chính trong giáo dục: Tập trung vào việc quản lý nguồn thu, chi tài chính trong các cơ sở giáo dục công lập, đảm bảo sự cân đối thu chi, sử dụng nguồn lực tài chính hiệu quả để nâng cao chất lượng giáo dục.

Các khái niệm chính bao gồm: tài chính công, quản lý tài chính, tự chủ tài chính, dự toán ngân sách, quyết toán ngân sách, nguồn thu ngân sách nhà nước, nguồn thu sự nghiệp, chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển, và các nguyên tắc quản lý tài chính trong trường THPT công lập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ hồ sơ, tài liệu, báo cáo tài chính, quy chế chi tiêu, kế hoạch ngân sách của Trường THPT Chuyên Bắc Ninh giai đoạn 2019-2021, cùng các văn bản pháp luật liên quan như Nghị định số 60/2021/NĐ-CP và Quyết định số 30/2021/QĐ-TTg.

Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát bằng bảng hỏi và phỏng vấn trực tiếp với 150 đối tượng gồm hiệu trưởng, ban giám hiệu, giáo viên, kế toán thủ quỹ và phụ huynh học sinh. Cỡ mẫu được xác định theo công thức Slovin với sai số cho phép 5%, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của dữ liệu.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm Excel với các phương pháp thống kê mô tả và so sánh nhằm đánh giá thực trạng quản lý tài chính, mức độ chấp hành dự toán, hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, cũng như các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính tại trường.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán và phân bổ ngân sách: Trường THPT Chuyên Bắc Ninh đã thực hiện lập dự toán thu chi theo đúng quy trình từ năm 2019 đến 2021. Tỷ lệ chấp hành dự toán thu đạt khoảng 95%, trong khi tỷ lệ chấp hành dự toán chi đạt khoảng 90%. Ngân sách nhà nước chiếm trên 80% tổng nguồn thu, phần còn lại là nguồn thu sự nghiệp và các nguồn thu khác.

  2. Cơ cấu chi ngân sách: Chi thường xuyên chiếm khoảng 85% tổng chi ngân sách, trong đó chi cho con người (lương, phụ cấp, bảo hiểm) chiếm trên 70%. Chi đầu tư phát triển chiếm khoảng 15%, tập trung vào mua sắm trang thiết bị và cải tạo cơ sở vật chất.

  3. Công tác thanh tra, kiểm tra tài chính: Trong giai đoạn nghiên cứu, trường đã thực hiện 5 đợt thanh tra, kiểm tra tài chính với tỷ lệ phát hiện sai phạm dưới 2%. Các sai phạm chủ yếu liên quan đến việc lập chứng từ chưa đầy đủ và chậm trễ trong quyết toán.

  4. Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính: Đội ngũ cán bộ quản lý tài chính có trình độ chuyên môn cao với 3 tiến sĩ, 74 thạc sĩ, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý. Tuy nhiên, cơ sở vật chất phục vụ công tác quản lý tài chính còn hạn chế, đặc biệt là hệ thống phần mềm kế toán chưa được đầu tư đồng bộ. Ngoài ra, chính sách của Nhà nước và điều kiện kinh tế xã hội địa phương cũng ảnh hưởng đáng kể đến công tác quản lý tài chính.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Trường THPT Chuyên Bắc Ninh đã thực hiện tốt công tác lập dự toán và phân bổ ngân sách, đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ hoạt động giáo dục. Tỷ lệ chấp hành dự toán thu chi cao phản ánh sự chủ động và hiệu quả trong quản lý tài chính. Tuy nhiên, tỷ lệ chấp hành dự toán chi thấp hơn dự toán thu cho thấy còn tồn tại một số hạn chế trong việc sử dụng nguồn lực tài chính.

So sánh với một số trường THPT công lập khác trong nước, tỷ lệ chi cho con người tại Trường THPT Chuyên Bắc Ninh tương đối cao, phù hợp với đặc thù trường chuyên và yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục. Việc thực hiện thanh tra, kiểm tra tài chính nghiêm túc góp phần giảm thiểu sai phạm, tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm trong quản lý tài chính.

Nhân tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý tài chính và tính năng động của lãnh đạo nhà trường đóng vai trò quyết định trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính. Đồng thời, các yếu tố khách quan như chính sách Nhà nước, điều kiện kinh tế xã hội địa phương cũng tạo ra những thuận lợi và thách thức nhất định.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ chấp hành dự toán thu chi qua các năm, biểu đồ tròn về cơ cấu chi ngân sách, và bảng tổng hợp kết quả thanh tra, kiểm tra tài chính để minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính: Đầu tư hệ thống phần mềm kế toán hiện đại, đồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Thời gian thực hiện: 12 tháng; Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu phối hợp phòng kế toán.

  2. Nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ kế toán, quản lý tài chính công cho cán bộ kế toán và lãnh đạo nhà trường. Mục tiêu tăng tỷ lệ cán bộ đạt chuẩn nghiệp vụ lên trên 90% trong 2 năm tới.

  3. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ và tăng cường công khai tài chính: Rà soát, cập nhật quy chế chi tiêu phù hợp với quy định mới, đồng thời tổ chức công khai các khoản thu chi định kỳ để tăng cường sự giám sát của cán bộ, giáo viên và phụ huynh. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Ban giám hiệu và tổ thanh tra nội bộ.

  4. Đa dạng hóa nguồn thu tài chính: Khuyến khích huy động nguồn lực xã hội hóa giáo dục, tăng cường các hoạt động dịch vụ giáo dục hợp pháp nhằm bổ sung nguồn thu ngoài ngân sách nhà nước. Mục tiêu tăng nguồn thu ngoài ngân sách lên 15% tổng thu trong 3 năm tới.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra tài chính định kỳ: Thiết lập kế hoạch thanh tra, kiểm tra tài chính hàng năm nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, đảm bảo sử dụng nguồn lực tài chính hiệu quả và đúng quy định. Chủ thể: Ban thanh tra nội bộ phối hợp với các cơ quan chức năng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu các trường THPT công lập: Nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, áp dụng các giải pháp phù hợp với đặc thù trường chuyên và điều kiện địa phương.

  2. Phòng Tài chính - Kế hoạch các Sở Giáo dục và Đào tạo: Sử dụng làm tài liệu tham khảo trong việc xây dựng chính sách, hướng dẫn quản lý tài chính cho các trường THPT trên địa bàn.

  3. Cán bộ kế toán, quản lý tài chính trường học: Nắm bắt các quy trình, nguyên tắc quản lý tài chính công, nâng cao nghiệp vụ và kỹ năng quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp giáo dục.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên ngành Quản lý kinh tế và Giáo dục: Tham khảo để hiểu rõ hơn về thực trạng và các giải pháp quản lý tài chính trong lĩnh vực giáo dục công lập, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu và luận văn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính trong trường THPT công lập gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý tài chính bao gồm lập dự toán thu chi, quản lý nguồn thu (ngân sách nhà nước, thu sự nghiệp, nguồn thu khác), quản lý chi tiêu (chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển), cân đối thu chi, quyết toán ngân sách và thanh tra, kiểm tra tài chính. Ví dụ, Trường THPT Chuyên Bắc Ninh thực hiện đầy đủ các nội dung này trong giai đoạn 2019-2021.

  2. Nguồn thu chính của các trường THPT công lập là gì?
    Nguồn thu chủ yếu là ngân sách nhà nước cấp, chiếm trên 80% tổng nguồn thu, bên cạnh đó là nguồn thu sự nghiệp như học phí, lệ phí và các nguồn thu khác từ hoạt động dịch vụ. Việc đa dạng hóa nguồn thu giúp tăng cường tài chính cho trường.

  3. Nguyên tắc quản lý tài chính trong trường THPT công lập là gì?
    Bao gồm nguyên tắc tập trung dân chủ, hiệu quả, thống nhất, phân cấp và công khai minh bạch. Những nguyên tắc này đảm bảo quản lý tài chính công khai, minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả, phù hợp với quy định của Nhà nước.

  4. Những khó khăn thường gặp trong quản lý tài chính tại các trường THPT công lập?
    Khó khăn gồm hạn chế về cơ sở vật chất, hệ thống công nghệ thông tin chưa đồng bộ, năng lực quản lý tài chính của cán bộ còn hạn chế, nguồn ngân sách hạn hẹp và sự phụ thuộc lớn vào ngân sách nhà nước. Ví dụ, Trường THPT Chuyên Bắc Ninh cũng gặp phải những thách thức này.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại trường THPT?
    Cần tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ quản lý tài chính, hoàn thiện quy chế chi tiêu, đa dạng hóa nguồn thu và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra tài chính. Các giải pháp này đã được đề xuất và áp dụng tại Trường THPT Chuyên Bắc Ninh với kết quả tích cực.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính trong trường THPT công lập, đặc biệt tại Trường THPT Chuyên Bắc Ninh.
  • Thực trạng quản lý tài chính giai đoạn 2019-2021 cho thấy trường đã thực hiện tốt công tác lập dự toán, phân bổ ngân sách và quản lý chi tiêu, tuy nhiên vẫn còn một số hạn chế cần khắc phục.
  • Các nhân tố chủ quan như năng lực cán bộ, tính năng động của lãnh đạo và nhân tố khách quan như chính sách Nhà nước, điều kiện kinh tế xã hội ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả quản lý tài chính.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, bao gồm ứng dụng công nghệ, đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy chế chi tiêu, đa dạng hóa nguồn thu và tăng cường thanh tra, kiểm tra.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để hoàn thiện công tác quản lý tài chính trong các trường THPT công lập.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và cán bộ tài chính trường học nên áp dụng các giải pháp nghiên cứu trong luận văn để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững hệ thống giáo dục phổ thông.