Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ hoạt động giáo dục và đào tạo nghề nghiệp. Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên huyện Thanh Trì, Thành phố Hà Nội, là một trong những đơn vị sự nghiệp công lập trọng điểm, chịu trách nhiệm đào tạo nguồn nhân lực kỹ thuật trình độ sơ cấp và giáo dục thường xuyên trên địa bàn huyện. Giai đoạn 2017-2019, Trung tâm đã chứng kiến sự gia tăng số lượng học viên từ 1.204 lên 1.656 học viên, tuy nhiên nguồn lực tài chính vẫn chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển, đặc biệt là trong bối cảnh cắt giảm ngân sách nhà nước và cạnh tranh với các cơ sở đào tạo khác trong khu vực.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận về quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập, đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Trung tâm trong giai đoạn 2017-2019, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển bền vững hoạt động giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý thu, chi tài chính và trích lập các quỹ tại Trung tâm, trong bối cảnh kinh tế xã hội của huyện Thanh Trì và Thành phố Hà Nội.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, tăng cường hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, đồng thời hỗ trợ chính quyền địa phương trong việc hoạch định chính sách phát triển giáo dục nghề nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên khung lý thuyết quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của quản lý tài chính trong việc phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính công, đảm bảo tính minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả trong chi tiêu.
  • Mô hình tự chủ tài chính: Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập theo mức độ tự chủ tài chính, từ tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư đến đơn vị được Nhà nước bảo đảm chi thường xuyên, làm cơ sở cho việc áp dụng các cơ chế quản lý phù hợp.
  • Khái niệm quản lý thu, chi và trích lập quỹ: Quản lý thu bao gồm việc xác định và khai thác các nguồn thu hợp pháp; quản lý chi tập trung vào việc sử dụng nguồn lực tài chính đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả; trích lập quỹ nhằm đảm bảo phát triển bền vững và nâng cao thu nhập cho cán bộ, viên chức.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: đơn vị sự nghiệp công lập, quản lý tài chính, tự chủ tài chính, dự toán thu chi, kiểm soát nội bộ, và quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu tài chính, báo cáo hoạt động của Trung tâm giai đoạn 2017-2019; khảo sát, phỏng vấn cán bộ quản lý tài chính và giáo viên; phân tích các văn bản pháp luật, quy định liên quan đến quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá số liệu thu chi, trích lập quỹ; phân tích so sánh để nhận diện xu hướng và hiệu quả quản lý tài chính; phương pháp tổng hợp và phân tích nội dung để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Lấy toàn bộ số liệu tài chính của Trung tâm trong 3 năm liên tiếp; phỏng vấn khoảng 15 cán bộ quản lý và nhân viên tài chính nhằm đảm bảo tính đại diện và sâu sắc trong phân tích.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong vòng 12 tháng, từ việc thu thập dữ liệu, phân tích đến đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn thu tài chính chủ yếu từ ngân sách nhà nước và hoạt động sự nghiệp: Nguồn kinh phí NSNN cấp chiếm khoảng 62-65% tổng nguồn thu, với mức 7.974 triệu đồng năm 2017, giảm nhẹ trong năm 2018 và tăng trở lại năm 2019. Nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp (HĐSN) tăng từ 2.445 triệu đồng năm 2017 lên khoảng 2.900 triệu đồng năm 2019, chiếm khoảng 30-35% tổng thu.

  2. Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi: Chi thường xuyên chủ yếu dành cho lương, đào tạo và quản lý, chiếm trên 70% tổng chi. Chi đầu tư xây dựng cơ bản và mua sắm trang thiết bị còn hạn chế, chỉ chiếm dưới 10%, ảnh hưởng đến chất lượng cơ sở vật chất và đào tạo.

  3. Tỷ lệ hoàn thành dự toán thu sự nghiệp đạt khoảng 90-95% qua các năm: Điều này cho thấy công tác lập và chấp hành dự toán thu tương đối sát với thực tế, tuy nhiên vẫn còn khoảng cách giữa kế hoạch và thực hiện, ảnh hưởng đến khả năng chủ động tài chính của Trung tâm.

  4. Công tác trích lập và sử dụng các quỹ còn nhiều hạn chế: Quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp được trích lập tối thiểu 15-25% chênh lệch thu lớn hơn chi, tuy nhiên việc sử dụng quỹ chưa hiệu quả, chưa phát huy hết vai trò trong đầu tư phát triển và nâng cao thu nhập cho cán bộ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm cơ chế quản lý tài chính còn cứng nhắc, nguồn kinh phí NSNN cấp chưa ổn định và chưa đáp ứng đủ nhu cầu phát triển, đặc biệt là đầu tư cơ sở vật chất. So với các nghiên cứu về quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập khác, Trung tâm Thanh Trì có mức độ tự chủ tài chính ở mức trung bình, với tỷ lệ thu sự nghiệp chưa cao so với các đơn vị tự chủ hoàn toàn.

Việc tăng nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp là xu hướng tích cực, tuy nhiên cần đa dạng hóa các hoạt động dịch vụ để nâng cao hiệu quả khai thác nguồn thu. Hệ thống kiểm soát nội bộ và năng lực cán bộ quản lý tài chính cũng ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý, đòi hỏi nâng cao trình độ chuyên môn và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ trọng nguồn thu theo năm, bảng so sánh dự toán và thực hiện thu chi, cũng như biểu đồ trích lập và sử dụng các quỹ để minh họa rõ hơn các vấn đề nêu trên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác lập và chấp hành dự toán thu chi: Đề nghị Trung tâm xây dựng kế hoạch thu chi sát thực tế, dự báo chính xác nhu cầu tài chính, đảm bảo tỷ lệ hoàn thành dự toán thu sự nghiệp đạt trên 95% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là Ban Giám đốc và phòng Tài chính kế toán.

  2. Đa dạng hóa nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp: Phát triển các dịch vụ đào tạo nghề mới, liên kết với doanh nghiệp để mở rộng các khóa học ngắn hạn, tăng thu từ dịch vụ hỗ trợ. Mục tiêu tăng nguồn thu HĐSN lên ít nhất 40% tổng thu trong 3 năm. Chủ thể thực hiện là phòng Đào tạo nghề và phòng Kế hoạch - Tài chính.

  3. Hoàn thiện cơ cấu tổ chức và nâng cao năng lực đội ngũ quản lý tài chính: Tổ chức đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ tài chính, áp dụng phần mềm quản lý tài chính hiện đại trong 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là Ban Giám đốc phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  4. Tăng cường kiểm tra, kiểm soát và minh bạch tài chính: Xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ, công khai báo cáo tài chính định kỳ, giảm thiểu thất thoát và lãng phí. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống kiểm soát trong 1 năm. Chủ thể thực hiện là phòng Kiểm toán nội bộ và Ban Giám đốc.

  5. Đẩy mạnh đầu tư cơ sở vật chất và hiện đại hóa công tác quản lý tài chính: Tăng cường huy động vốn đầu tư xây dựng cơ bản, mua sắm trang thiết bị dạy học hiện đại, nâng cao chất lượng đào tạo trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện là Ban Giám đốc phối hợp với UBND huyện Thanh Trì và các đơn vị liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập: Nhận diện các vấn đề quản lý tài chính thực tiễn, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính phù hợp với đặc thù đơn vị.

  2. Cán bộ quản lý tài chính và kế toán: Nâng cao kiến thức về quản lý thu chi, dự toán ngân sách, kiểm soát nội bộ và trích lập quỹ, từ đó cải thiện công tác tài chính tại đơn vị.

  3. Nhà hoạch định chính sách giáo dục và tài chính công: Tham khảo các phân tích thực trạng và đề xuất chính sách nhằm hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng, Quản lý công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập có điểm gì khác biệt so với doanh nghiệp?
    Quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập tập trung vào việc sử dụng nguồn vốn công, đảm bảo tính tiết kiệm, hiệu quả và minh bạch, không nhằm mục đích lợi nhuận mà phục vụ lợi ích xã hội. Ví dụ, Trung tâm Thanh Trì phải tuân thủ các quy định của Nhà nước về dự toán và chi tiêu ngân sách.

  2. Tự chủ tài chính ảnh hưởng thế nào đến hoạt động của Trung tâm?
    Tự chủ tài chính giúp Trung tâm chủ động trong việc khai thác nguồn thu và sử dụng nguồn lực tài chính, nâng cao hiệu quả hoạt động. Tuy nhiên, mức độ tự chủ phụ thuộc vào tỷ lệ thu sự nghiệp so với tổng chi, ảnh hưởng đến quyền quyết định chi tiêu.

  3. Làm thế nào để tăng nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp?
    Trung tâm có thể đa dạng hóa các khóa đào tạo nghề, mở rộng dịch vụ tư vấn nghề nghiệp, liên kết với doanh nghiệp để tổ chức đào tạo theo nhu cầu thực tế, từ đó tăng thu học phí và phí dịch vụ.

  4. Kiểm soát nội bộ có vai trò gì trong quản lý tài chính?
    Kiểm soát nội bộ giúp phát hiện và ngăn ngừa sai phạm, đảm bảo các khoản thu chi đúng quy định, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính. Ví dụ, Trung tâm cần xây dựng quy trình kiểm soát chặt chẽ để giảm thiểu thất thoát.

  5. Những khó khăn chính trong quản lý tài chính tại Trung tâm là gì?
    Khó khăn gồm nguồn kinh phí NSNN cấp chưa ổn định, cơ sở vật chất hạn chế, đội ngũ cán bộ tài chính còn thiếu kinh nghiệm, và áp lực cạnh tranh với các cơ sở đào tạo khác. Điều này ảnh hưởng đến khả năng phát triển và nâng cao chất lượng đào tạo.

Kết luận

  • Quản lý tài chính tại Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên huyện Thanh Trì là yếu tố quyết định hiệu quả hoạt động đào tạo nghề và giáo dục thường xuyên trong giai đoạn 2017-2019.
  • Nguồn thu chủ yếu từ ngân sách nhà nước và hoạt động sự nghiệp, trong đó nguồn thu sự nghiệp có xu hướng tăng nhưng chưa đa dạng và chưa đủ mạnh.
  • Công tác lập dự toán, chấp hành dự toán và trích lập quỹ còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng tự chủ và phát triển bền vững của Trung tâm.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường lập dự toán, đa dạng hóa nguồn thu, nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai ngay là tổ chức đào tạo nâng cao năng lực quản lý tài chính, áp dụng công nghệ thông tin và xây dựng kế hoạch phát triển nguồn thu dài hạn.

Call-to-action: Các đơn vị sự nghiệp công lập và cơ quan quản lý cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, góp phần phát triển giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên bền vững, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội hiện nay.