Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, hạ tầng giao thông đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy tăng trưởng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tỉnh Nghệ An, với diện tích lớn nhất cả nước và vị trí chiến lược tại vùng Bắc Trung Bộ, đã có những bước phát triển đáng kể trong lĩnh vực này. Giai đoạn 2018-2020, tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trong tỉnh (GRDP) bình quân đạt khoảng 7,2%, GRDP bình quân đầu người đạt 44,01 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn 3%. Thu ngân sách tỉnh tăng từ 8.609 tỷ đồng năm 2015 lên khoảng 17.500 tỷ đồng năm 2020, tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư phát triển hạ tầng giao thông từ ngân sách nhà nước (NSNN).

Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước (QLNN) về xây dựng hạ tầng giao thông từ NSNN tại Nghệ An còn tồn tại nhiều bất cập như quy hoạch chưa khoa học, cơ chế chính sách chưa đồng bộ, tổ chức bộ máy quản lý còn hạn chế, dẫn đến hiệu quả đầu tư chưa cao, thất thoát và lãng phí nguồn lực. Trước thực trạng đó, luận văn tập trung nghiên cứu QLNN về xây dựng hạ tầng giao thông đường bộ từ NSNN của tỉnh Nghệ An trong giai đoạn 2018-2020, nhằm đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý đến năm 2025.

Mục tiêu nghiên cứu là hệ thống hóa cơ sở lý thuyết, phân tích thực trạng QLNN, đánh giá thành tựu và hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hạ tầng giao thông đường bộ, với dữ liệu thu thập từ các cơ quan quản lý, báo cáo thống kê và khảo sát xã hội học với 76 phiếu điều tra từ cán bộ quản lý và chuyên viên liên quan. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực quản lý, sử dụng hiệu quả nguồn vốn NSNN, góp phần phát triển bền vững hạ tầng giao thông tỉnh Nghệ An.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn xây dựng khung lý thuyết dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý đầu tư công, tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước là quá trình tác động có tổ chức, có định hướng của cơ quan nhà nước nhằm điều hành các hoạt động xã hội, trong đó có quản lý xây dựng hạ tầng giao thông từ NSNN. Yêu cầu quản lý bao gồm tiết kiệm, hiệu quả, tập trung, dân chủ, giảm thất thoát, lãng phí và đảm bảo chi đúng, chi đủ theo quy định.

  • Lý thuyết quản lý đầu tư công: Quản lý đầu tư công bao gồm các giai đoạn chuẩn bị đầu tư, thực hiện xây dựng và kết thúc dự án, với các công cụ như quy hoạch, kế hoạch, thẩm định, giám sát, thanh tra nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn.

Các khái niệm chính bao gồm: hạ tầng giao thông (HTGT), quản lý nhà nước về xây dựng HTGT từ NSNN, quy hoạch và kế hoạch đầu tư, tổ chức bộ máy quản lý, thanh tra kiểm tra giám sát, hiệu lực và hiệu quả quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp gồm các báo cáo thống kê của Cục Thống kê, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Giao thông vận tải, Kho bạc Nhà nước tỉnh Nghệ An, các văn bản pháp luật và tài liệu nghiên cứu liên quan. Dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát xã hội học với 76 phiếu điều tra từ cán bộ quản lý, chuyên viên các cơ quan liên quan.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu khảo sát được xác định theo công thức n=5*m (m là số câu hỏi), đảm bảo số lượng phiếu hợp lệ trên 30, phù hợp với tiêu chuẩn thống kê. Đối tượng điều tra bao gồm cán bộ quản lý nhà nước, chủ đầu tư, nhà thầu xây dựng, chuyên gia trong lĩnh vực đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để mô tả thực trạng, phương pháp tổng hợp và so sánh để đánh giá các chỉ tiêu quản lý qua các năm, phương pháp quy nạp - diễn dịch để rút ra kết luận và đề xuất giải pháp. Phần mềm Microsoft Excel được sử dụng để xử lý dữ liệu.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực hiện tháng 4 năm 2021, phân tích dữ liệu và hoàn thiện luận văn trong năm 2021, đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quy hoạch và kế hoạch đầu tư: Quy hoạch xây dựng hạ tầng giao thông của tỉnh Nghệ An chưa đồng bộ và khoa học, chưa kế thừa đầy đủ các quy hoạch liên quan. Kế hoạch đầu tư còn dàn trải, chưa tập trung ưu tiên các dự án thiết yếu, dẫn đến hiệu quả đầu tư chưa cao. Tỷ lệ dự án hoàn thành đúng tiến độ đạt khoảng 70%, trong khi tỷ lệ điều chỉnh kế hoạch đầu tư trên 20% do thiếu tính khả thi ban đầu.

  2. Tổ chức bộ máy quản lý: Bộ máy quản lý nhà nước về xây dựng hạ tầng giao thông từ NSNN tại tỉnh có sự phân cấp rõ ràng nhưng còn cồng kềnh, chồng chéo chức năng. Năng lực cán bộ quản lý chưa đồng đều, với 39 cán bộ có trình độ trên đại học trong tổng số 76 người khảo sát, nhưng vẫn còn thiếu kỹ năng chuyên môn và kinh nghiệm thực tiễn. Việc phối hợp giữa các cơ quan còn hạn chế, gây chậm trễ trong xử lý các vấn đề phát sinh.

  3. Thanh tra, kiểm tra, giám sát: Công tác thanh tra, kiểm tra chưa được thực hiện thường xuyên và toàn diện. Khoảng 30% dự án được kiểm tra định kỳ, trong khi các sai phạm về chất lượng và tài chính vẫn còn xảy ra. Việc xử lý vi phạm pháp luật về xây dựng hạ tầng giao thông chưa nghiêm minh, dẫn đến thất thoát và lãng phí vốn đầu tư ước tính khoảng 10-15% tổng vốn đầu tư.

  4. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và chính sách: Địa hình phức tạp, khí hậu khắc nghiệt của Nghệ An làm tăng chi phí và thời gian thi công các công trình giao thông. Chính sách phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh đã tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư, nhưng các chính sách quản lý nhà nước còn thiếu đồng bộ, chưa kịp thời cập nhật các quy định mới của Trung ương.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy, mặc dù Nghệ An đã đạt được nhiều thành tựu trong phát triển hạ tầng giao thông từ NSNN, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư và quản lý. Việc quy hoạch chưa khoa học và kế hoạch đầu tư dàn trải làm giảm tính khả thi và hiệu quả sử dụng vốn. Bộ máy quản lý còn thiếu sự phối hợp nhịp nhàng và năng lực cán bộ chưa đồng đều, dẫn đến khó khăn trong tổ chức thực hiện và giám sát dự án.

So sánh với các nghiên cứu tại các tỉnh khác, như Quảng Bình hay Hà Nội, những vấn đề về năng lực quản lý và thanh tra kiểm tra cũng là điểm chung, tuy nhiên Nghệ An còn chịu ảnh hưởng lớn từ điều kiện tự nhiên phức tạp hơn. Việc thất thoát và lãng phí vốn đầu tư tương đối cao phản ánh sự cần thiết phải tăng cường kiểm soát và xử lý vi phạm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ dự án, tỷ lệ cán bộ theo trình độ, biểu đồ phân bổ vốn đầu tư và bảng thống kê các sai phạm được phát hiện qua thanh tra. Những phân tích này giúp làm rõ các điểm nghẽn trong quản lý và tạo cơ sở cho đề xuất giải pháp phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy hoạch và kế hoạch đầu tư: Tỉnh cần xây dựng quy hoạch phát triển hạ tầng giao thông đồng bộ, khoa học, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và quy hoạch vùng. Kế hoạch đầu tư cần tập trung ưu tiên các dự án thiết yếu, tránh dàn trải, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả. Thời gian thực hiện: 2022-2023. Chủ thể thực hiện: Sở Giao thông vận tải phối hợp Sở Kế hoạch và Đầu tư.

  2. Nâng cao năng lực và tổ chức bộ máy quản lý: Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý về chuyên môn và kỹ năng quản lý dự án. Rà soát, sắp xếp lại bộ máy quản lý để giảm chồng chéo, tăng cường phối hợp liên ngành. Thời gian thực hiện: 2022-2024. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Nội vụ, Sở Giao thông vận tải.

  3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ và đột xuất, nâng cao hiệu quả phát hiện và xử lý vi phạm. Áp dụng công nghệ thông tin trong giám sát tiến độ và chất lượng dự án. Thời gian thực hiện: 2022-2025. Chủ thể thực hiện: Thanh tra tỉnh, Sở Giao thông vận tải, Ban Quản lý dự án.

  4. Hoàn thiện cơ chế chính sách và pháp luật: Rà soát, đề xuất sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật, quy định liên quan đến quản lý xây dựng hạ tầng giao thông từ NSNN để đảm bảo tính đồng bộ, phù hợp với thực tiễn địa phương. Thời gian thực hiện: 2022-2023. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Tư pháp, Sở Giao thông vận tải.

  5. Phối hợp xử lý các yếu tố khách quan: Xây dựng các phương án ứng phó với điều kiện tự nhiên phức tạp, như kỹ thuật thi công thích ứng với địa hình, thời tiết. Tăng cường huy động nguồn lực từ các hình thức đầu tư khác ngoài NSNN để giảm áp lực ngân sách. Thời gian thực hiện: 2022-2025. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Giao thông vận tải, Sở Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nâng cao hiểu biết về quản lý đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông từ NSNN, áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả, giảm thất thoát, lãng phí.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và lập quy hoạch: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng quy hoạch, kế hoạch đầu tư phù hợp với điều kiện địa phương và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.

  3. Chủ đầu tư, nhà thầu xây dựng và tư vấn: Hiểu rõ quy trình quản lý, các yêu cầu pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật trong xây dựng hạ tầng giao thông, từ đó nâng cao chất lượng và hiệu quả thi công.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý đầu tư công: Tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực quản lý nhà nước về xây dựng hạ tầng giao thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về xây dựng hạ tầng giao thông từ NSNN là gì?
    Quản lý nhà nước là quá trình tổ chức, điều hành các hoạt động xây dựng hạ tầng giao thông sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước nhằm đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm và đúng quy định pháp luật. Ví dụ, quản lý quy hoạch, kế hoạch, giám sát thi công và thanh tra dự án.

  2. Tại sao Nghệ An cần tập trung phát triển hạ tầng giao thông?
    Nghệ An có vị trí chiến lược vùng Bắc Trung Bộ, với diện tích lớn và dân số đông, phát triển hạ tầng giao thông giúp kết nối vùng, thúc đẩy kinh tế, giảm nghèo và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân 7,2% giai đoạn 2018-2020 phản ánh nhu cầu phát triển hạ tầng.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý xây dựng hạ tầng giao thông tại Nghệ An là gì?
    Bao gồm quy hoạch chưa đồng bộ, kế hoạch đầu tư dàn trải, bộ máy quản lý cồng kềnh, năng lực cán bộ chưa đồng đều, công tác thanh tra kiểm tra chưa thường xuyên, và ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên phức tạp.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN trong xây dựng hạ tầng giao thông?
    Cần hoàn thiện quy hoạch, tập trung ưu tiên dự án thiết yếu, nâng cao năng lực quản lý, tăng cường thanh tra kiểm tra, xử lý nghiêm vi phạm và hoàn thiện cơ chế chính sách. Ví dụ, áp dụng công nghệ giám sát tiến độ và chất lượng dự án.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo, văn bản pháp luật và dữ liệu sơ cấp qua khảo sát xã hội học với 76 phiếu điều tra. Phân tích sử dụng phương pháp thống kê mô tả, tổng hợp, so sánh và quy nạp - diễn dịch, xử lý dữ liệu bằng Microsoft Excel.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý thuyết quản lý nhà nước về xây dựng hạ tầng giao thông từ NSNN cấp tỉnh, đặc biệt tập trung vào hạ tầng giao thông đường bộ tại Nghệ An.
  • Phân tích thực trạng giai đoạn 2018-2020 cho thấy nhiều thành tựu nhưng còn tồn tại hạn chế về quy hoạch, tổ chức bộ máy, năng lực cán bộ và công tác thanh tra kiểm tra.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả sử dụng vốn NSNN trong xây dựng hạ tầng giao thông đến năm 2025.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần hỗ trợ các cơ quan quản lý và nhà đầu tư nâng cao chất lượng công tác quản lý và đầu tư.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và cập nhật chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, nhà nghiên cứu và các bên liên quan nên áp dụng kết quả nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững hạ tầng giao thông tỉnh Nghệ An.