Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, thiên tai trở thành một trong những thách thức lớn đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Theo thống kê trong 20 năm gần đây, trung bình mỗi năm thiên tai đã gây ra khoảng 400 người chết và mất tích, thiệt hại vật chất ước tính chiếm từ 1% đến 1,5% GDP cả nước. Huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội, với diện tích tự nhiên 237,4 km² và dân số khoảng 337,6 nghìn người, là một trong những địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề bởi thiên tai như bão, lũ lụt, sạt lở đất. Nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về công tác phòng, chống thiên tai (PCTT) trên địa bàn huyện Chương Mỹ giai đoạn 2015-2020, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý trong giai đoạn 2021-2025. Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc làm rõ cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về PCTT, góp phần giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra, đồng thời nâng cao nhận thức và năng lực ứng phó của cộng đồng. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội và phạm vi thời gian từ năm 2015 đến 2020. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các cơ quan quản lý nhà nước và cộng đồng địa phương nâng cao hiệu quả công tác PCTT, góp phần bảo vệ tính mạng, tài sản và phát triển bền vững kinh tế - xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết quản lý rủi ro thiên tai. Lý thuyết quản lý nhà nước nhấn mạnh vai trò của các cơ quan nhà nước trong việc thực thi quyền lực, xây dựng và tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật nhằm ổn định và phát triển xã hội. Lý thuyết quản lý rủi ro thiên tai tập trung vào việc đánh giá, phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai dựa trên sự phối hợp giữa các cấp chính quyền và cộng đồng dân cư. Các khái niệm chính được sử dụng gồm: thiên tai, rủi ro thiên tai, phòng, chống thiên tai, quản lý nhà nước về phòng, chống thiên tai, và phương châm “4 tại chỗ” trong ứng phó thiên tai (chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện tại chỗ, hậu cần tại chỗ). Ngoài ra, luận văn cũng vận dụng các nguyên tắc cơ bản trong PCTT như phòng ngừa chủ động, ứng phó kịp thời, khắc phục hiệu quả, và sự phân cấp, phân công trách nhiệm rõ ràng giữa các cấp chính quyền.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để phân tích toàn diện các yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước về PCTT. Nguồn dữ liệu chính bao gồm tài liệu pháp luật, báo cáo thống kê, số liệu thực tế từ UBND huyện Chương Mỹ và các cơ quan liên quan giai đoạn 2015-2020. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các cán bộ, công chức làm công tác PCTT tại huyện và đại diện cộng đồng dân cư. Phương pháp chọn mẫu kết hợp chọn mẫu ngẫu nhiên và chọn mẫu theo chuyên gia nhằm đảm bảo tính đại diện và chuyên sâu. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp phân tích định tính và định lượng, bao gồm tổng hợp, so sánh, đánh giá thực trạng và rút ra các bài học kinh nghiệm. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2021 đến tháng 12/2021, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích, viết báo cáo và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng xây dựng và thực hiện văn bản pháp luật về PCTT: Huyện Chương Mỹ đã ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật liên quan đến PCTT theo quy định của Trung ương và Thành phố Hà Nội. Tuy nhiên, việc cập nhật, rà soát các văn bản còn chậm, chưa đáp ứng kịp thời các diễn biến phức tạp của thiên tai. Tỷ lệ văn bản pháp luật được thực thi đầy đủ đạt khoảng 75%, còn tồn tại khoảng 25% văn bản chưa được triển khai hiệu quả.

  2. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về PCTT: Bộ máy quản lý nhà nước về PCTT tại huyện được kiện toàn với sự phân công rõ ràng giữa các phòng ban, đơn vị. Tuy nhiên, năng lực và số lượng cán bộ, công chức chuyên trách còn hạn chế, chỉ khoảng 60% cán bộ có trình độ chuyên môn và kỹ năng đáp ứng yêu cầu công việc.

  3. Huy động và đảm bảo tài chính cho hoạt động PCTT: Ngân sách nhà nước và quỹ PCTT được phân bổ cho huyện tương đối ổn định, chiếm khoảng 1,2% tổng ngân sách địa phương hàng năm. Tuy nhiên, nguồn lực tài chính còn hạn chế so với nhu cầu thực tế, dẫn đến khó khăn trong việc đầu tư trang thiết bị và tổ chức các hoạt động phòng ngừa, ứng phó thiên tai.

  4. Hợp tác và phối hợp trong công tác PCTT: Huyện đã thiết lập mối quan hệ hợp tác với các địa phương lân cận và các cơ quan Trung ương, đồng thời tham gia các chương trình hợp tác quốc tế về PCTT. Tuy nhiên, mức độ phối hợp còn thiếu đồng bộ, chưa phát huy tối đa hiệu quả nguồn lực và kinh nghiệm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do sự biến đổi phức tạp của thiên tai trong giai đoạn nghiên cứu, cùng với năng lực cán bộ và nguồn lực tài chính còn hạn chế. So sánh với các huyện như Đông Anh và Kỳ Sơn, Chương Mỹ có lợi thế về vị trí địa lý và cơ sở hạ tầng nhưng vẫn gặp khó khăn trong việc triển khai đồng bộ các giải pháp PCTT. Việc tổ chức bộ máy và phân công nhiệm vụ chưa thực sự phát huy hết vai trò của các lực lượng tại chỗ, dẫn đến hiệu quả ứng phó thiên tai chưa cao. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ thực hiện văn bản pháp luật, biểu đồ năng lực cán bộ và bảng phân bổ ngân sách PCTT qua các năm để minh họa rõ hơn các phát hiện. Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, tăng cường nguồn lực tài chính và đẩy mạnh hợp tác liên ngành, liên địa phương nhằm nâng cao hiệu quả công tác PCTT.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Rà soát, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về PCTT: Tổ chức đánh giá, cập nhật các văn bản quy phạm pháp luật phù hợp với tình hình thực tế và diễn biến thiên tai mới, đảm bảo tính khả thi và đồng bộ. Thời gian thực hiện trong năm 2022-2023, do UBND huyện chủ trì phối hợp với các sở, ngành liên quan.

  2. Kiện toàn và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công chức: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý và ứng phó thiên tai cho cán bộ chuyên trách và các lực lượng tại chỗ. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ đạt chuẩn năng lực lên trên 85% trong giai đoạn 2022-2024, do Ban Chỉ huy PCTT huyện phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia thực hiện.

  3. Tăng cường huy động và quản lý nguồn lực tài chính: Đa dạng hóa nguồn vốn đầu tư cho PCTT, bao gồm ngân sách nhà nước, quỹ PCTT và xã hội hóa. Xây dựng kế hoạch sử dụng ngân sách hiệu quả, ưu tiên đầu tư trang thiết bị, công trình phòng chống thiên tai. Thời gian thực hiện từ 2022 đến 2025, do UBND huyện và các phòng ban tài chính chủ trì.

  4. Đẩy mạnh hợp tác liên ngành, liên địa phương và quốc tế: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, các ngành và địa phương lân cận trong công tác dự báo, cảnh báo và ứng phó thiên tai. Tham gia các chương trình hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm và chuyển giao công nghệ. Thời gian triển khai liên tục từ 2022, do Ban Chỉ đạo PCTT huyện và Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về phòng, chống thiên tai: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao năng lực hoạch định chính sách, tổ chức thực hiện và giám sát công tác PCTT.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, môi trường, phát triển bền vững: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu, phân tích các mô hình quản lý và giải pháp ứng phó thiên tai.

  3. Cơ quan, tổ chức tham gia công tác phòng, chống thiên tai: Bao gồm các đơn vị cứu hộ, cứu nạn, các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng dân cư, giúp hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong hệ thống quản lý nhà nước.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và lập kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội: Giúp lồng ghép nội dung PCTT vào quy hoạch, kế hoạch phát triển nhằm tăng cường khả năng thích ứng và giảm thiểu rủi ro thiên tai.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về phòng, chống thiên tai là gì?
    Quản lý nhà nước về PCTT là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước nhằm xây dựng, tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật và biện pháp phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, bảo vệ tính mạng, tài sản và môi trường sống của cộng đồng.

  2. Tại sao huyện Chương Mỹ cần nâng cao công tác quản lý PCTT?
    Chương Mỹ là địa phương có diện tích lớn, dân số đông và thường xuyên chịu ảnh hưởng của thiên tai như bão, lũ lụt, sạt lở đất. Nâng cao công tác quản lý giúp giảm thiểu thiệt hại, bảo đảm an toàn cho người dân và phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tài liệu, phân tích tổng hợp, so sánh và khảo sát thực tế với cỡ mẫu gồm cán bộ công chức và cộng đồng dân cư, kết hợp phân tích định tính và định lượng.

  4. Những nguyên tắc cơ bản trong công tác phòng, chống thiên tai là gì?
    Bao gồm phòng ngừa chủ động, ứng phó kịp thời, khắc phục hậu quả hiệu quả; phân cấp, phân công rõ ràng; thực hiện phương châm “4 tại chỗ”; bảo đảm tính nhân đạo, công bằng và dựa trên cơ sở khoa học.

  5. Làm thế nào để huy động nguồn lực tài chính cho công tác PCTT?
    Nguồn lực được huy động từ ngân sách nhà nước, quỹ PCTT cấp tỉnh, đóng góp tự nguyện của tổ chức, cá nhân và xã hội hóa. Quản lý, sử dụng nguồn lực phải đảm bảo công khai, minh bạch và hiệu quả.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng quản lý nhà nước về phòng, chống thiên tai trên địa bàn huyện Chương Mỹ giai đoạn 2015-2020, chỉ ra những thành tựu và hạn chế trong công tác này.
  • Phân tích các yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý, đồng thời so sánh kinh nghiệm từ các địa phương khác như Đông Anh và Kỳ Sơn.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường nguồn lực tài chính và đẩy mạnh hợp tác liên ngành, liên địa phương.
  • Kết quả nghiên cứu có thể làm cơ sở tham khảo cho các cơ quan quản lý nhà nước và cộng đồng trong công tác phòng, chống thiên tai.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2021-2025 nhằm nâng cao hiệu quả công tác PCTT, bảo vệ an toàn cho người dân và phát triển bền vững kinh tế - xã hội địa phương.

Hãy tiếp tục theo dõi và áp dụng các kiến thức, giải pháp từ nghiên cứu này để góp phần xây dựng hệ thống quản lý phòng, chống thiên tai hiệu quả hơn tại huyện Chương Mỹ và các địa phương khác.