I. Tổng Quan Quản Lý Nhà Nước Về Đầu Tư Xây Dựng Cơ Bản
Trong quá trình đổi mới đất nước, đầu tư xây dựng cơ bản (ĐTXDCB) luôn được coi trọng. Đây là hoạt động kinh tế sử dụng vốn đầu tư phát triển để xây dựng cơ sở hạ tầng (CSHT) kỹ thuật, nâng cao đời sống và an sinh xã hội, tạo động lực cho các ngành kinh tế phát triển. Quản lý nhà nước (QLNN) đối với ĐTXDCB có vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH). Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản pháp luật, cơ chế, chính sách về quản lý ĐTXDCB, giúp công tác QLNN ngày càng chặt chẽ và đạt nhiều thành tựu. Tuy nhiên, hiệu quả ĐTXDCB vẫn còn thấp, thể hiện qua đầu tư sai, dàn trải, thất thoát, lãng phí, tiêu cực, tham nhũng. Việc phân tích tình hình ĐTXDCB để tìm ra những mặt tích cực và hạn chế, từ đó đề ra giải pháp đúng đắn là một nhu cầu thiết yếu. Theo TS. Tạ Văn Khoái (2009), hoạt động QLNN đối với dự án ĐTXD từ ngân sách nhà nước (NSNN) bao gồm hoạch định kế hoạch, xây dựng khung pháp luật, ban hành và thực hiện cơ chế, tổ chức bộ máy và kiểm tra, kiểm soát.
1.1. Khái Niệm và Vai Trò của Đầu Tư Xây Dựng Cơ Bản
Đầu tư là việc sử dụng các nguồn lực tài chính, vật chất, và lao động để tạo ra tài sản mới hoặc cải thiện tài sản hiện có. ĐTXDCB là một hình thức đầu tư đặc biệt, tập trung vào việc xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng, nhà ở, và các công trình công cộng khác. Vai trò của ĐTXDCB là thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống, và đảm bảo an sinh xã hội. Theo Trần Kim Chung (2017), cơ sở hạ tầng có vai trò hết sức quan trọng trong phát triển KT-XH, vì vậy nhà nước phải có cơ chế, chính sách để đa dạng hóa nguồn vốn cho phát triển CSHT.
1.2. Nội Dung Quản Lý Nhà Nước Về Đầu Tư Xây Dựng Cơ Bản
QLNN về ĐTXDCB bao gồm nhiều nội dung quan trọng như tổ chức lập quy hoạch, kế hoạch đầu tư xây dựng; tổ chức thẩm định, quyết định đầu tư xây dựng công trình; tổ chức công tác đền bù bồi thường, giải phóng mặt bằng (GPMB); quản lý công tác đấu thầu, lựa chọn nhà thầu; quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình; và thanh kiểm tra, thanh quyết toán dự án công trình xây dựng. Các hoạt động này nhằm đảm bảo tính hiệu quả, minh bạch, và tuân thủ pháp luật trong quá trình ĐTXDCB. Theo Thái Bá Cẩn (2007), để ngăn chặn thất thoát, lãng phí, tiêu cực trong hoạt động ĐTXD, cần phải có những giải pháp về mặt cơ chế, chính sách thông qua phân tích về mặt lý luận và thực tiễn trong cơ chế quản lý về đầu tư và xây dựng cơ bản.
II. Thực Trạng Quản Lý Đầu Tư Xây Dựng Tại Huyện Tuy Phước
Huyện Tuy Phước là huyện đồng bằng nằm ở phía Nam của tỉnh Bình Định, có diện tích tự nhiên 219,87 km2, dân số khoảng 180.307 người, có 13 đơn vị hành chính gồm 11 xã và 02 thị trấn. Huyện Tuy Phước là cửa ngõ của thành phố Quy Nhơn, có nhiều tuyến đường giao thông quan trọng như: Quốc lộ 1A, Quốc lộ 19 và Quốc lộ 19C nên có điều kiện thuận lợi để phát triển KT-XH. QLNN về ĐTXDCB trên địa bàn huyện Tuy Phước luôn được các cấp, các ngành quan tâm, chú trọng phát triển. Trong những năm qua, sự nỗ lực của huyện trong việc gia tăng đầu tư đã đem lại cho nền kinh tế của huyện những kết quả đáng khích lệ, cơ sở vật chất, HTKT ngày càng được nâng cao. Công tác thanh tra, kiểm tra được tăng cường góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng các công trình xây dựng, kịp thời phát hiện những bất cập trong công tác QLNN về ĐTXDCB.
2.1. Tình Hình Đầu Tư Phát Triển Hạ Tầng Kỹ Thuật
Trong những năm qua, huyện Tuy Phước đã tập trung đầu tư phát triển hệ thống hạ tầng kỹ thuật (HTKT), bao gồm giao thông, thủy lợi, nước sạch, và các công trình dân dụng. Các dự án đầu tư này đã góp phần cải thiện đáng kể điều kiện sống của người dân và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức trong việc đảm bảo chất lượng và hiệu quả của các dự án đầu tư. Theo số liệu thống kê, tổng sản phẩm trên địa bàn huyện Tuy Phước phân theo khu vực kinh tế giai đoạn 2016 – 2020 cho thấy sự tăng trưởng ổn định, tuy nhiên cần có sự đầu tư mạnh mẽ hơn vào cơ sở hạ tầng để thúc đẩy tăng trưởng nhanh hơn.
2.2. Hoạt Động Quản Lý Nhà Nước Về Đấu Thầu
Công tác đấu thầu là một phần quan trọng trong QLNN về ĐTXDCB. Huyện Tuy Phước đã thực hiện nhiều biện pháp để tăng cường tính minh bạch và cạnh tranh trong hoạt động đấu thầu. Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng đấu thầu chưa thực hiện đúng quy định pháp luật, gây ảnh hưởng đến chất lượng và tiến độ của các dự án. Cần có sự giám sát chặt chẽ hơn từ các cơ quan chức năng để đảm bảo tuân thủ pháp luật trong hoạt động đấu thầu. Theo số liệu từ Ban QLDA ĐTXD huyện Tuy Phước, cơ cấu vốn ĐTXDCB trên địa bàn huyện cho thấy sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước, cần có sự đa dạng hóa nguồn vốn để đảm bảo tính bền vững.
III. Hạn Chế và Nguyên Nhân Trong Quản Lý Đầu Tư Xây Dựng
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác QLNN về ĐTXDCB ở huyện Tuy Phước trong những năm qua vẫn tồn tại nhiều hạn chế như: hoạt động của HĐND huyện chưa phát huy hết vai trò, trách nhiệm; công tác quản lý điều hành của UBND huyện chưa thật sự sâu sát, chú trọng; quy hoạch xây dựng, triển khai kế hoạch đầu tư thiếu sự phối hợp chặt chẽ; công tác đấu thầu chưa thực hiện đúng quy định pháp luật; công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho nhân dân vẫn còn nhiều bất cập. Trong tình hình đó, tổng quan nghiên cứu vẫn cho thấy những khoảng trống khá lớn liên quan đến QLNN về ĐTXDCB ở huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định.
3.1. Bất Cập Trong Công Tác Bồi Thường Giải Phóng Mặt Bằng
Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư (GPMB) cho người dân bị ảnh hưởng bởi các dự án ĐTXDCB vẫn còn nhiều bất cập. Việc xác định giá trị bồi thường chưa thỏa đáng, quy trình GPMB còn chậm trễ, và thiếu sự quan tâm đến đời sống của người dân sau tái định cư là những vấn đề cần được giải quyết. Cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các cơ quan chức năng và sự tham gia của cộng đồng để đảm bảo quyền lợi của người dân và tiến độ của dự án. Theo thống kê, tổng hợp các công trình, dự án có thực hiện GPMB ở huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định từ 2016 - 2020 cho thấy số lượng dự án lớn, đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt đến công tác này.
3.2. Thiếu Phối Hợp Giữa Các Cơ Quan Chức Năng
Sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong quá trình lập quy hoạch, kế hoạch đầu tư, thẩm định dự án, và quản lý thi công còn thiếu chặt chẽ. Điều này dẫn đến tình trạng chồng chéo, chậm trễ, và thiếu hiệu quả trong công tác QLNN về ĐTXDCB. Cần có cơ chế phối hợp rõ ràng và hiệu quả hơn để đảm bảo sự đồng bộ và thống nhất trong quá trình thực hiện các dự án. Theo quy trình quản lý nhà nước trong lập kế hoạch đầu tư công tại huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả của kế hoạch.
IV. Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Quản Lý Đầu Tư Xây Dựng
Để khắc phục những hạn chế nêu trên, cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả nhằm nâng cao hiệu quả QLNN về ĐTXDCB ở huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định. Các giải pháp này tập trung vào việc tăng cường vai trò của HĐND và UBND huyện, nâng cao năng lực của cán bộ quản lý, hoàn thiện công tác GPMB, tăng cường quản lý đấu thầu, và thanh tra, kiểm tra. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các cơ quan chức năng và sự tham gia của cộng đồng để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của các dự án ĐTXDCB.
4.1. Nâng Cao Năng Lực Cán Bộ Quản Lý Nhà Nước
Cần nâng cao năng lực của các cán bộ làm công tác QLNN về ĐTXDCB thông qua đào tạo, bồi dưỡng kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ, và đạo đức công vụ. Đồng thời, cần có cơ chế tuyển dụng, đánh giá, và bổ nhiệm cán bộ công khai, minh bạch, và dựa trên năng lực thực tế. Việc nâng cao năng lực cán bộ sẽ góp phần nâng cao hiệu quả QLNN và giảm thiểu tình trạng tiêu cực, tham nhũng. Theo Đỗ Thị Linh (2013), cần có hệ thống các giải pháp vừa có tính cấp bách trước mắt, vừa có tính chiến lược lâu dài nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ĐTXDCB từ vốn NSNN trên địa bàn.
4.2. Tăng Cường Thanh Tra Kiểm Tra Giám Sát Đầu Tư
Cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động QLNN về ĐTXDCB để kịp thời phát hiện và xử lý các sai phạm. Đồng thời, cần có cơ chế giám sát từ cộng đồng và các tổ chức xã hội để đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cơ quan chức năng. Việc tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát sẽ góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả của các dự án ĐTXDCB. Theo Nguyễn Đức Thành và Đinh Tuấn Minh (2011), cần sửa đổi phân cấp quản lý, hoàn thiện và tái cấu trúc lĩnh vực đầu tư công phục vụ chống lạm phát và ổn định nền kinh tế vĩ mô.
V. Kiến Nghị Hoàn Thiện Quản Lý Đầu Tư Xây Dựng Cơ Bản
Để QLNN về ĐTXDCB tại huyện Tuy Phước đạt hiệu quả cao hơn, cần có sự phối hợp đồng bộ từ các cấp, các ngành. Các kiến nghị tập trung vào việc hoàn thiện cơ chế, chính sách, tăng cường phân cấp, và nâng cao trách nhiệm của các cơ quan chức năng. Đồng thời, cần có sự tham gia của cộng đồng và các tổ chức xã hội để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của các dự án ĐTXDCB.
5.1. Kiến Nghị Đối Với Ủy Ban Nhân Dân Tỉnh Bình Định
UBND tỉnh Bình Định cần tăng cường chỉ đạo, kiểm tra, giám sát hoạt động QLNN về ĐTXDCB tại huyện Tuy Phước. Đồng thời, cần có cơ chế hỗ trợ huyện trong việc giải quyết các khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện các dự án. Việc hỗ trợ từ cấp tỉnh sẽ giúp huyện Tuy Phước nâng cao hiệu quả QLNN và thúc đẩy phát triển KT-XH. Theo Trịnh Thị Thúy Hồng (2012), cần tăng cường quản lý chi NSNN trong ĐTXDCB trên địa bàn cấp tỉnh để đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn.
5.2. Kiến Nghị Đối Với Ủy Ban Nhân Dân Huyện Tuy Phước
UBND huyện Tuy Phước cần tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ đạo, và điều hành công tác QLNN về ĐTXDCB. Đồng thời, cần có cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, đơn vị trực thuộc để đảm bảo sự đồng bộ và thống nhất trong quá trình thực hiện các dự án. Việc nâng cao vai trò của UBND huyện sẽ góp phần nâng cao hiệu quả QLNN và thúc đẩy phát triển KT-XH địa phương. Theo Phạm Minh Hóa (2017), cần xây dựng hệ thống đánh giá kết quả, hiệu quả chương trình, dự án đầu tư công để nâng cao hiệu quả đầu tư.
