Tổng quan nghiên cứu

An sinh xã hội (ASXH) là một hệ thống các chính sách và chương trình nhằm bảo vệ mức sống tối thiểu của người dân trước các rủi ro kinh tế, xã hội và môi trường, đồng thời nâng cao đời sống vật chất và tinh thần. Tại huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội, với dân số khoảng 339.469 người và diện tích tự nhiên 23.747,77 ha, công tác quản lý nhà nước về ASXH đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an sinh, ổn định xã hội và phát triển kinh tế bền vững. Giai đoạn 2020-2022, huyện đã đạt nhiều thành tựu như giảm tỷ lệ hộ nghèo từ 2% xuống còn 0,35%, thu nhập bình quân đầu người đạt 62 triệu đồng/năm, đồng thời mở rộng bao phủ bảo hiểm xã hội, y tế và trợ giúp xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về ASXH trên địa bàn huyện Chương Mỹ, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác này đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các chính sách tạo việc làm, bảo hiểm xã hội, trợ giúp xã hội và các chương trình ưu đãi xã hội, với dữ liệu thu thập từ năm 2020 đến 2023. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, góp phần phát triển hệ thống ASXH bền vững, phù hợp với xu hướng già hóa dân số và đô thị hóa nhanh của huyện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về ASXH, bao gồm:

  • Khái niệm An sinh xã hội: Theo Ngân hàng Thế giới, ASXH là các biện pháp công cộng giúp cá nhân và cộng đồng kiềm chế nguy cơ giảm thu nhập do các rủi ro xã hội. Tại Việt Nam, ASXH được hiểu là hệ thống chính sách và chương trình nhằm bảo đảm mức tối thiểu về thu nhập và dịch vụ xã hội thiết yếu cho người dân.

  • Chức năng của ASXH: Bao gồm phòng ngừa, giảm thiểu và khắc phục rủi ro, góp phần ổn định chính trị, phát triển kinh tế bền vững và thúc đẩy công bằng xã hội.

  • Quản lý nhà nước về ASXH: Là quá trình tổ chức, điều phối các chính sách, giải pháp nhằm hạn chế rủi ro và bảo đảm phúc lợi xã hội cho các nhóm yếu thế. Chủ thể quản lý gồm Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, UBND các cấp, Bảo hiểm xã hội Việt Nam và các tổ chức xã hội.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo trợ xã hội, chính sách ưu đãi người có công, và chính sách giảm nghèo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Bao gồm báo cáo kinh tế - xã hội của UBND huyện Chương Mỹ, số liệu thống kê của Chi cục Thống kê huyện, các báo cáo của Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, cùng các văn bản pháp luật liên quan giai đoạn 2020-2022.

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua khảo sát phỏng vấn 120 người gồm cán bộ quản lý nhà nước về ASXH cấp huyện và xã, cán bộ các đoàn thể chính trị xã hội, và người dân hưởng chính sách ASXH trên địa bàn.

  • Phân tích số liệu: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, so sánh các chỉ tiêu qua các năm và giữa các nhóm đối tượng. Phương pháp so sánh được áp dụng để đối chiếu kết quả thực hiện chính sách với dự toán và nhu cầu thực tế.

  • Timeline nghiên cứu: Số liệu thứ cấp từ 2020-2022, thu thập số liệu sơ cấp chủ yếu năm 2023, đề xuất giải pháp đến năm 2030.

Cỡ mẫu 120 người được chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm liên quan đến công tác ASXH trên địa bàn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Giảm nghèo và thu nhập bình quân: Tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 2% năm 2020 xuống còn 0,35% năm 2022, giảm bình quân 1,16%/năm. Thu nhập bình quân đầu người tăng từ 52,4 triệu đồng năm 2020 lên 62 triệu đồng năm 2022, tăng 18,3%.

  2. Mở rộng bao phủ bảo hiểm xã hội và y tế: Số người tham gia BHYT tăng đều qua các năm, năm 2022 tăng 4,86% so với năm 2021. Kinh phí thu bảo hiểm xã hội tăng 11,6 tỷ đồng năm 2022 so với năm trước, tương đương 4,9%.

  3. Chính sách trợ giúp xã hội và ưu đãi người có công: Toàn huyện có 8.507 đối tượng bảo trợ xã hội hưởng trợ cấp thường xuyên với kinh phí hơn 4,7 tỷ đồng/tháng. Chế độ ưu đãi người có công được thực hiện đầy đủ, với 2.548 người hưởng trợ cấp hàng tháng, kinh phí trên 4,5 tỷ đồng/tháng.

  4. Công tác kiểm tra, giám sát: Tỷ lệ vi phạm trong thực thi chính sách ASXH giảm từ 21,05% năm 2020 xuống còn 16,67% năm 2022, cho thấy hiệu quả trong công tác quản lý và giám sát.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên phản ánh sự nỗ lực của huyện Chương Mỹ trong việc thực hiện chính sách ASXH, góp phần nâng cao đời sống người dân và ổn định xã hội. Việc giảm tỷ lệ hộ nghèo và tăng thu nhập bình quân cho thấy hiệu quả của các chương trình giảm nghèo và hỗ trợ phát triển kinh tế địa phương. Mức độ bao phủ BHXH, BHYT tăng đều chứng tỏ sự quan tâm mở rộng chính sách bảo hiểm xã hội, phù hợp với xu hướng phát triển bền vững.

So sánh với các huyện lân cận như Quốc Oai và Thanh Oai, Chương Mỹ có nhiều điểm tương đồng về chính sách và kết quả thực hiện, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hạn chế về cơ sở hạ tầng và năng lực cán bộ. Việc giảm vi phạm trong thực thi chính sách cho thấy sự cải thiện trong quản lý nhà nước, nhưng vẫn cần tăng cường kiểm tra, giám sát để đảm bảo công bằng và minh bạch.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện xu hướng giảm nghèo, tăng thu nhập và tỷ lệ tham gia BHYT qua các năm, cùng bảng tổng hợp các đối tượng hưởng trợ cấp xã hội và kết quả kiểm tra vi phạm để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức
    Đẩy mạnh truyền thông về chính sách ASXH đến cán bộ và người dân nhằm nâng cao ý thức tham gia và hưởng thụ chính sách. Thực hiện qua các kênh truyền thanh, truyền hình và mạng xã hội, tập trung trong giai đoạn 2024-2026. Chủ thể: Phòng Văn hóa - Thông tin, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội.

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý ASXH
    Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ cho cán bộ cấp huyện và xã, đặc biệt là cán bộ mới và cán bộ làm công tác trợ giúp xã hội. Thời gian thực hiện 2024-2025, chủ thể: UBND huyện phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  3. Tăng cường nguồn lực tài chính cho ASXH
    Đề xuất tăng ngân sách địa phương cho các chương trình ASXH, đồng thời huy động nguồn lực xã hội hóa, hợp tác với doanh nghiệp và tổ chức phi chính phủ. Mục tiêu tăng ngân sách hàng năm ít nhất 10% trong giai đoạn 2024-2030. Chủ thể: UBND huyện, Ban Tài chính - Kế hoạch.

  4. Cải thiện công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm
    Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ và đột xuất, tăng cường vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức xã hội. Đảm bảo xử lý nghiêm minh các vi phạm để nâng cao hiệu quả thực thi chính sách. Thực hiện liên tục từ 2024 trở đi, chủ thể: Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, Thanh tra huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về ASXH tại các cấp
    Giúp hiểu rõ thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, từ đó áp dụng vào công tác thực tiễn.

  2. Nhà hoạch định chính sách và các cơ quan lập pháp
    Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh, bổ sung chính sách ASXH phù hợp với điều kiện địa phương và xu hướng phát triển.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và tổ chức xã hội
    Hỗ trợ trong việc phối hợp thực hiện các chương trình trợ giúp xã hội, nâng cao hiệu quả hoạt động và giám sát chính sách.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, chính sách công
    Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý nhà nước trong lĩnh vực ASXH, phương pháp nghiên cứu và phân tích thực tiễn tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác quản lý nhà nước về ASXH tại huyện Chương Mỹ có những thành tựu gì nổi bật?
    Huyện đã giảm tỷ lệ hộ nghèo từ 2% xuống 0,35% trong 3 năm, tăng thu nhập bình quân đầu người lên 62 triệu đồng/năm, mở rộng bao phủ BHXH, BHYT và trợ cấp xã hội, góp phần ổn định xã hội và phát triển kinh tế.

  2. Những khó khăn chính trong công tác ASXH tại huyện là gì?
    Bao gồm cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, năng lực cán bộ còn hạn chế, ngân sách địa phương phụ thuộc nhiều vào ngân sách thành phố, và sự chênh lệch thu nhập giữa thành thị và nông thôn.

  3. Các chính sách ưu đãi người có công được thực hiện như thế nào?
    Huyện thực hiện đầy đủ các chế độ ưu đãi, trợ cấp hàng tháng cho hơn 2.500 người có công, hỗ trợ nhà ở, chăm sóc sức khỏe và tổ chức các hoạt động đền ơn đáp nghĩa kịp thời, góp phần nâng cao đời sống người có công.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác quản lý ASXH trong thời gian tới?
    Cần tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực cán bộ, tăng nguồn lực tài chính, cải thiện công tác kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm, đồng thời phát huy vai trò của các tổ chức xã hội.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
    Kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo chính thức và khảo sát sơ cấp với 120 người tham gia, sử dụng phương pháp thống kê mô tả và so sánh để phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết luận

  • Huyện Chương Mỹ đã đạt nhiều kết quả tích cực trong công tác quản lý nhà nước về ASXH, giảm nghèo và nâng cao thu nhập người dân rõ rệt trong giai đoạn 2020-2022.
  • Bao phủ bảo hiểm xã hội, y tế và trợ giúp xã hội được mở rộng, góp phần ổn định đời sống và phát triển bền vững.
  • Công tác kiểm tra, giám sát được tăng cường, giảm thiểu vi phạm trong thực thi chính sách ASXH.
  • Hạn chế về cơ sở hạ tầng, năng lực cán bộ và nguồn lực tài chính vẫn còn là thách thức cần giải quyết.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao nhận thức, đào tạo cán bộ, tăng nguồn lực và cải thiện kiểm tra giám sát nhằm hoàn thiện công tác quản lý ASXH đến năm 2030.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và tổ chức liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển của huyện.