Tổng quan nghiên cứu

An sinh xã hội là một trong những vấn đề trọng yếu, mang tính phát triển bền vững và ổn định chính trị của mỗi quốc gia. Tại Việt Nam, đặc biệt là thành phố Đà Nẵng – trung tâm kinh tế, văn hóa, giáo dục và khoa học kỹ thuật của khu vực miền Trung – Tây Nguyên, công tác đảm bảo an sinh xã hội đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội. Giai đoạn 2010-2015, dân số Đà Nẵng tăng với tốc độ bình quân 3,4%/năm, trong đó tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động chiếm 66,65%, tạo áp lực lớn cho công tác an sinh xã hội. Mặc dù thành phố đã đạt được nhiều thành tựu trong phát triển kinh tế với tốc độ tăng trưởng GDP cao hơn mức trung bình cả nước khoảng 3%, nhưng vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như tỷ lệ hộ nghèo còn cao, chênh lệch giàu nghèo giữa các khu vực nội thành và ngoại thành, cũng như khó khăn trong tiếp cận các nguồn lực tài chính của người dân yếu thế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận về đảm bảo an sinh xã hội, phân tích thực trạng công tác an sinh xã hội trên địa bàn Đà Nẵng trong giai đoạn 2010-2015, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác này trong 5 năm tiếp theo. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung chính như bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, trợ cấp xã hội, ưu đãi xã hội và xóa đói giảm nghèo, đồng thời đánh giá các điều kiện thực hiện công tác đảm bảo an sinh xã hội tại địa phương. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý trong việc hoạch định chính sách phát triển bền vững kinh tế - xã hội của thành phố.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về an sinh xã hội, trong đó có:

  • Lý thuyết rủi ro xã hội: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong quản lý rủi ro nhằm hỗ trợ các cá nhân, gia đình và cộng đồng khi gặp khó khăn do các biến cố kinh tế - xã hội.
  • Mô hình cấu trúc hệ thống an sinh xã hội: Bao gồm ba tầng chính là phòng ngừa rủi ro (đào tạo nghề, hỗ trợ việc làm), giảm thiểu rủi ro (bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp) và khắc phục rủi ro (trợ cấp xã hội, ưu đãi xã hội, xóa đói giảm nghèo).
  • Khái niệm đảm bảo an sinh xã hội: Là việc tạo ra các điều kiện cần thiết để thực hiện hiệu quả các chính sách an sinh xã hội nhằm hạn chế, phòng ngừa và khắc phục rủi ro cho các nhóm dân cư yếu thế.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, trợ cấp xã hội, ưu đãi xã hội, xóa đói giảm nghèo, năng lực “tự an sinh” của đối tượng thụ hưởng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phân tích thực chứng và phân tích chuẩn tắc: Đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp dựa trên số liệu thu thập được.
  • Phương pháp so sánh, tổng hợp, khái quát hóa: So sánh các mô hình và kinh nghiệm thực tiễn từ các địa phương khác như TP Hồ Chí Minh, Hà Nội.
  • Phương pháp điều tra khảo sát: Thu thập ý kiến từ 220 đối tượng gồm 140 cá nhân/hộ gia đình và 80 cán bộ hoạt động trong lĩnh vực an sinh xã hội tại 7 quận/huyện của Đà Nẵng.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê từ năm 2010 đến 2015 về các chỉ tiêu như số người tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, số đối tượng hưởng trợ cấp xã hội, kinh phí chi trả, tỷ lệ hộ nghèo, thu nhập bình quân đầu người. Phân tích dữ liệu được thực hiện nhằm đánh giá mức độ bao phủ, hiệu quả và bền vững của các chính sách an sinh xã hội trên địa bàn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số người tham gia bảo hiểm xã hội: Từ năm 2010 đến 2015, số người tham gia BHXH bắt buộc tăng liên tục, đạt khoảng 159.256 người năm 2015, trong khi BHXH tự nguyện cũng tăng từ 286 lên 1.099 người, cho thấy sự mở rộng bao phủ bảo hiểm xã hội trên địa bàn.

  2. Mức độ bao phủ bảo hiểm y tế: Tỷ lệ dân số tham gia BHYT tăng đều qua các năm, góp phần nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ y tế cho người dân, đặc biệt là các nhóm yếu thế.

  3. Hiệu quả công tác trợ cấp xã hội và ưu đãi xã hội: Số đối tượng được hưởng trợ cấp xã hội thường xuyên và đột xuất tăng, cùng với kinh phí chi trả tăng theo từng năm, thể hiện sự quan tâm ngày càng lớn của chính quyền địa phương đối với các nhóm dân cư khó khăn.

  4. Giảm nghèo và tạo việc làm: Trong giai đoạn 2010-2015, Đà Nẵng đã tạo thêm khoảng 73.500 chỗ làm mới, giải quyết việc làm cho hơn 161.000 lao động, góp phần giảm tỷ lệ thất nghiệp từ 4,5% xuống còn 4,15%. Thu nhập bình quân đầu người tăng từ 1.897,2 nghìn đồng/tháng năm 2010 lên 4.675 nghìn đồng/tháng năm 2015, tăng gấp 2,5 lần.

Thảo luận kết quả

Các số liệu cho thấy công tác đảm bảo an sinh xã hội tại Đà Nẵng đã có những bước tiến tích cực, đặc biệt trong việc mở rộng bao phủ bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế, cũng như nâng cao hiệu quả trợ cấp xã hội. Việc tăng số người tham gia BHXH và BHYT phản ánh sự nhận thức ngày càng cao của người dân và sự nỗ lực của chính quyền trong việc triển khai các chính sách. Tỷ lệ thất nghiệp giảm và thu nhập tăng cho thấy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế như tỷ lệ hộ nghèo còn cao, chênh lệch giàu nghèo giữa các khu vực nội thành và ngoại thành, cũng như áp lực về việc làm cho lao động chưa qua đào tạo chiếm tỷ lệ lớn (77,01%). So sánh với kinh nghiệm của TP Hồ Chí Minh và Hà Nội, Đà Nẵng cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách, tăng cường nguồn lực tài chính và nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ thực thi để đảm bảo an sinh xã hội hiệu quả hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện sự tăng trưởng số người tham gia BHXH, BHYT, số đối tượng hưởng trợ cấp xã hội qua các năm, cũng như biểu đồ so sánh tỷ lệ thất nghiệp và thu nhập bình quân đầu người giai đoạn 2010-2015.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động: Đẩy mạnh truyền thông về chính sách an sinh xã hội đến các tổ chức chính trị, đoàn thể và người dân nhằm nâng cao nhận thức và khuyến khích tham gia BHXH, BHYT. Thời gian thực hiện: trong 2 năm tới. Chủ thể: Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, các tổ chức xã hội.

  2. Phát triển kinh tế gắn với công bằng xã hội: Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững, tạo thêm việc làm cho lao động chưa qua đào tạo, giảm tỷ lệ thất nghiệp và tái nghèo. Thời gian: 5 năm. Chủ thể: UBND thành phố, các doanh nghiệp, trung tâm đào tạo nghề.

  3. Huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính: Tăng cường ngân sách nhà nước và huy động nguồn lực xã hội, viện trợ quốc tế để đảm bảo kinh phí cho các chương trình an sinh xã hội. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Sở Tài chính, các cơ quan quản lý ngân sách.

  4. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ thực thi: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng cho cán bộ làm công tác an sinh xã hội nhằm nâng cao hiệu quả triển khai chính sách. Thời gian: 3 năm. Chủ thể: Sở Nội vụ, các cơ quan liên quan.

  5. Phát huy năng lực “tự an sinh” của người dân: Khuyến khích người dân phát triển kỹ năng, tăng cường hỗ trợ đào tạo nghề, tiếp cận nguồn vốn và kỹ thuật sản xuất để nâng cao khả năng tự chủ về kinh tế. Thời gian: 5 năm. Chủ thể: UBND các quận/huyện, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý và hoạch định chính sách: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng, điều chỉnh chính sách an sinh xã hội phù hợp với điều kiện địa phương, giúp nâng cao hiệu quả quản lý.

  2. Các tổ chức xã hội và phi chính phủ: Thông tin chi tiết về thực trạng và giải pháp an sinh xã hội giúp các tổ chức này thiết kế chương trình hỗ trợ, phối hợp với chính quyền địa phương.

  3. Nhà nghiên cứu và học viên cao học, nghiên cứu sinh: Cung cấp tài liệu tham khảo về lý luận, phương pháp nghiên cứu và số liệu thực tiễn về an sinh xã hội tại một đô thị phát triển nhanh như Đà Nẵng.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư: Hiểu rõ về môi trường xã hội, chính sách an sinh giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược phát triển bền vững, đảm bảo trách nhiệm xã hội và thu hút nguồn nhân lực.

Câu hỏi thường gặp

  1. An sinh xã hội là gì và tại sao quan trọng?
    An sinh xã hội là hệ thống các chính sách và biện pháp nhằm hỗ trợ người dân khi gặp rủi ro về thu nhập, sức khỏe, việc làm. Nó giúp ổn định đời sống, giảm nghèo và thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững.

  2. Đà Nẵng đã đạt được những thành tựu gì trong công tác an sinh xã hội?
    Từ 2010-2015, Đà Nẵng tăng số người tham gia BHXH lên hơn 159.000, giảm tỷ lệ thất nghiệp từ 4,5% xuống 4,15%, thu nhập bình quân đầu người tăng gấp 2,5 lần, đồng thời mở rộng bao phủ BHYT và trợ cấp xã hội.

  3. Những khó khăn chính trong đảm bảo an sinh xã hội tại Đà Nẵng là gì?
    Tỷ lệ hộ nghèo còn cao, chênh lệch giàu nghèo giữa các khu vực, lao động chưa qua đào tạo chiếm tỷ lệ lớn, áp lực về việc làm và nguồn lực tài chính hạn chế là những thách thức lớn.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác an sinh xã hội?
    Cần tăng cường tuyên truyền, phát triển kinh tế gắn với công bằng xã hội, huy động nguồn lực tài chính, nâng cao năng lực cán bộ và phát huy khả năng tự chủ của người dân.

  5. Vai trò của bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế trong hệ thống an sinh xã hội?
    BHXH và BHYT là trụ cột giảm thiểu rủi ro, giúp người lao động và người dân được bảo vệ thu nhập và chăm sóc sức khỏe khi gặp khó khăn, góp phần ổn định xã hội và phát triển kinh tế.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận và đánh giá thực trạng công tác đảm bảo an sinh xã hội trên địa bàn thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2010-2015, với số liệu cụ thể về BHXH, BHYT, trợ cấp xã hội và xóa đói giảm nghèo.
  • Thành phố đã đạt được nhiều kết quả tích cực như tăng số người tham gia BHXH, giảm tỷ lệ thất nghiệp, nâng cao thu nhập bình quân đầu người.
  • Vẫn còn tồn tại những hạn chế về tỷ lệ hộ nghèo, chênh lệch giàu nghèo và áp lực việc làm cho lao động chưa qua đào tạo.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường tuyên truyền, phát triển kinh tế công bằng, huy động nguồn lực tài chính, nâng cao năng lực cán bộ và phát huy năng lực tự an sinh của người dân.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn và khoa học, cung cấp cơ sở cho các nhà quản lý, tổ chức xã hội và nhà nghiên cứu trong việc phát triển chính sách an sinh xã hội bền vững tại Đà Nẵng.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và cập nhật chính sách phù hợp với diễn biến kinh tế xã hội của thành phố.