Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và phát triển kinh tế thị trường, các hộ kinh doanh cá thể đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo việc làm. Trên địa bàn quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng, số lượng hộ kinh doanh cá thể đã tăng trưởng ổn định trong giai đoạn 2017-2021 với tốc độ phát triển bình quân năm khoảng 103-108% tùy ngành nghề. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước (QLNN) đối với các hộ kinh doanh này vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và nguồn thu ngân sách nhà nước. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về QLNN đối với hộ kinh doanh cá thể cấp quận, đánh giá thực trạng công tác QLNN tại quận Ngô Quyền giai đoạn 2017-2021, từ đó đề xuất các biện pháp tăng cường công tác quản lý trong giai đoạn 2022-2026. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý sau đăng ký kinh doanh, thu thuế, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm trên địa bàn quận Ngô Quyền, một trung tâm kinh tế trọng điểm của thành phố Hải Phòng với dân số khoảng 170.760 người và mật độ dân số trung bình 15.195 người/km². Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo sự phát triển bền vững của các hộ kinh doanh cá thể, góp phần tăng nguồn thu ngân sách và ổn định an ninh trật tự xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết phát triển kinh tế hộ cá thể. Lý thuyết quản lý nhà nước nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc xây dựng pháp luật, chính sách, quy hoạch và tổ chức thực thi nhằm điều chỉnh hoạt động kinh tế xã hội, trong đó có hộ kinh doanh cá thể. Lý thuyết phát triển kinh tế hộ cá thể tập trung vào đặc điểm, vai trò và tiềm năng của các hộ kinh doanh cá thể trong nền kinh tế, bao gồm các khái niệm chính như: hộ kinh doanh cá thể, quản lý thuế, tuân thủ pháp luật, và phát triển bền vững. Mô hình nghiên cứu tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước như nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng, bộ máy quản lý, và bối cảnh hội nhập quốc tế.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các phòng, ban, đơn vị thuộc UBND quận Ngô Quyền và các báo cáo tổng kết hàng năm giai đoạn 2017-2021. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các hộ kinh doanh cá thể đã đăng ký và hoạt động trên địa bàn quận trong giai đoạn này. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ mẫu (census) nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ dữ liệu. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá sự biến động số lượng hộ kinh doanh và số thu thuế qua các năm. Các phương pháp phân tích kinh tế và thống kê toán được áp dụng để đánh giá thực trạng công tác quản lý, tuân thủ pháp luật và hiệu quả thu ngân sách. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2021, với mục tiêu đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2022-2026.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng hộ kinh doanh cá thể: Số lượng hộ kinh doanh trong các ngành sản xuất, thương nghiệp và vận tải trên địa bàn quận Ngô Quyền tăng trung bình từ 3,6% đến 8,6% mỗi năm trong giai đoạn 2017-2021. Ví dụ, hộ kinh doanh trong ngành sản xuất tăng từ 1.350 hộ năm 2017 lên khoảng 1.410 hộ năm 2021, với tốc độ phát triển bình quân năm 108,65%.

  2. Số thu thuế từ hộ kinh doanh cá thể: Tổng số thuế thu từ các hộ kinh doanh cá thể cũng có xu hướng tăng, trong đó ngành thương nghiệp đạt tốc độ tăng trưởng bình quân năm 4,46%, với số thu năm 2021 đạt khoảng 8 tỷ đồng. Ngành sản xuất và vận tải cũng ghi nhận mức tăng thuế ổn định, lần lượt đạt tốc độ tăng bình quân năm 1,2% và 1,01%.

  3. Tuân thủ pháp luật và xử lý vi phạm: Tỷ lệ hộ kinh doanh tuân thủ các chính sách, pháp luật nhà nước tăng từ 5.801 hộ năm 2017 lên 6.187 hộ năm 2021, tương ứng tốc độ tăng bình quân 8,26%. Đồng thời, số hộ chưa tuân thủ giảm từ 742 hộ xuống còn 399 hộ, cho thấy hiệu quả trong công tác tuyên truyền và kiểm tra.

  4. Công tác quản lý sau đăng ký kinh doanh: Các cơ quan chức năng đã tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động của hộ kinh doanh, góp phần giảm số hộ nghỉ kinh doanh từ 121 hộ năm 2017 xuống còn 86 hộ năm 2021. Số đơn khiếu nại, tố cáo cũng giảm từ 32 đơn xuống còn 13 đơn trong cùng giai đoạn.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng ổn định về số lượng hộ kinh doanh và số thu thuế phản ánh sự phát triển tích cực của kinh tế hộ cá thể trên địa bàn quận Ngô Quyền. Việc áp dụng các quy trình quản lý theo hệ thống chất lượng ISO đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và tạo điều kiện thuận lợi cho các hộ kinh doanh phát triển. Tuy nhiên, sự giảm nhẹ số hộ kinh doanh trong ngành dịch vụ và ăn uống năm 2021 chủ yếu do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19, cho thấy tính nhạy cảm của các ngành này trước các biến động xã hội. Công tác quản lý sau đăng ký kinh doanh được tăng cường với các biện pháp thanh tra, kiểm tra liên ngành đã nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của các hộ kinh doanh, giảm thiểu thất thu thuế và xử lý kịp thời các vi phạm. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác như quận Hoàn Kiếm (Hà Nội) và quận Hải Châu (Đà Nẵng), quận Ngô Quyền đã có những bước tiến đáng kể trong việc xây dựng cơ sở dữ liệu và ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý thuế, góp phần minh bạch và hiệu quả hơn trong công tác quản lý nhà nước. Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện sự biến động số lượng hộ kinh doanh, số thu thuế và tỷ lệ tuân thủ pháp luật qua các năm, giúp minh họa rõ nét xu hướng phát triển và hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ sở pháp lý: Cần xây dựng và cập nhật các văn bản quy phạm pháp luật, chính sách đặc thù phù hợp với đặc điểm kinh tế hộ cá thể tại quận Ngô Quyền, đảm bảo tính đồng bộ và dễ hiểu để các hộ kinh doanh dễ dàng tuân thủ. Chủ thể thực hiện: UBND quận phối hợp Sở Tư pháp, thời gian: 2022-2023.

  2. Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính: Rút ngắn thời gian, đơn giản hóa quy trình đăng ký kinh doanh và các thủ tục liên quan nhằm tạo thuận lợi tối đa cho hộ kinh doanh cá thể, đồng thời áp dụng công nghệ số trong quản lý. Chủ thể thực hiện: Phòng Đăng ký kinh doanh, Chi cục Thuế, thời gian: 2022-2024.

  3. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước như thuế, công an, thanh tra để kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm hiệu quả, tránh chồng chéo và bỏ sót. Chủ thể thực hiện: UBND quận, các phòng ban liên quan, thời gian: 2022-2026.

  4. Nâng cao năng lực nguồn nhân lực: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý nhà nước và hỗ trợ đào tạo kỹ năng quản lý, kinh doanh cho chủ hộ kinh doanh cá thể nhằm nâng cao chất lượng quản lý và hiệu quả sản xuất kinh doanh. Chủ thể thực hiện: Trung tâm đào tạo nghề, UBND quận, thời gian: 2022-2025.

  5. Ứng dụng công nghệ hiện đại: Áp dụng hệ thống quản lý dữ liệu điện tử, phần mềm quản lý thuế và thanh tra tự động để nâng cao tính minh bạch, chính xác và giảm thiểu tiêu cực trong công tác quản lý. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế, Phòng Tài chính - Kế hoạch, thời gian: 2023-2026.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp quận, phường: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý, xây dựng chính sách và tổ chức thực thi pháp luật đối với hộ kinh doanh cá thể.

  2. Chủ hộ kinh doanh cá thể: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và các quy định pháp luật liên quan, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ và phát triển kinh doanh bền vững.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối với kinh tế hộ cá thể, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan thuế và thanh tra: Hỗ trợ trong việc xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm và nâng cao hiệu quả thu ngân sách từ hộ kinh doanh cá thể.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước đối với hộ kinh doanh cá thể là gì?
    Quản lý nhà nước đối với hộ kinh doanh cá thể là việc Nhà nước sử dụng hệ thống pháp luật, chính sách, quy hoạch và các công cụ quản lý để điều chỉnh, giám sát và hỗ trợ hoạt động kinh doanh của các hộ nhằm đảm bảo phát triển bền vững và tuân thủ pháp luật.

  2. Tại sao cần tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với hộ kinh doanh cá thể?
    Vì hộ kinh doanh cá thể có quy mô nhỏ, hoạt động tự phát, dễ phát sinh vi phạm pháp luật và thất thu thuế. Quản lý chặt chẽ giúp nâng cao ý thức tuân thủ, tăng nguồn thu ngân sách và ổn định an ninh trật tự xã hội.

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nhà nước đối với hộ kinh doanh cá thể là gì?
    Bao gồm nguồn nhân lực quản lý, cơ sở hạ tầng kỹ thuật, bộ máy quản lý nhà nước, bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phối hợp liên ngành trong công tác quản lý.

  4. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá thực trạng quản lý nhà nước tại quận Ngô Quyền?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu từ các báo cáo chính thức, phân tích thống kê mô tả, phân tích kinh tế và thống kê toán để đánh giá số lượng hộ kinh doanh, số thu thuế và mức độ tuân thủ pháp luật.

  5. Biện pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hộ kinh doanh cá thể?
    Bao gồm hoàn thiện cơ sở pháp lý, cải cách thủ tục hành chính, tăng cường phối hợp liên ngành, nâng cao năng lực cán bộ quản lý, và ứng dụng công nghệ hiện đại trong quản lý.

Kết luận

  • Hộ kinh doanh cá thể trên địa bàn quận Ngô Quyền phát triển ổn định với tốc độ tăng trưởng bình quân năm từ 3,6% đến 8,6% tùy ngành nghề trong giai đoạn 2017-2021.
  • Công tác quản lý nhà nước đã góp phần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật, giảm số hộ nghỉ kinh doanh và tăng nguồn thu thuế cho ngân sách địa phương.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan như nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng, bộ máy quản lý và bối cảnh hội nhập quốc tế ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất các biện pháp hoàn thiện pháp lý, cải cách thủ tục, phối hợp liên ngành, nâng cao năng lực và ứng dụng công nghệ nhằm tăng cường công tác quản lý trong giai đoạn 2022-2026.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý, chủ hộ kinh doanh và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý kinh tế hộ cá thể, góp phần phát triển kinh tế địa phương bền vững.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả công tác quản lý để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế xã hội của quận Ngô Quyền.