Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách Nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong việc thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước, đồng thời là công cụ điều chỉnh kinh tế vĩ mô quan trọng. Tại Phường Cầu Đất, Quận Ngô Quyền, Thành phố Hải Phòng, công tác chi NSNN trong giai đoạn 2019-2023 đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn tồn tại những hạn chế cần khắc phục. Với diện tích khoảng 0,43 km² và dân số gần 11.940 hộ, Phường Cầu Đất là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của quận, có vị trí trọng yếu trong phát triển kinh tế - xã hội. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng công tác chi NSNN tại địa phương, đánh giá các tồn tại, nguyên nhân và đề xuất các biện pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng ngân sách.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác chi NSNN tại Phường Cầu Đất trong giai đoạn 2019-2023, dựa trên số liệu thu chi ngân sách, báo cáo quyết toán và các văn bản pháp luật liên quan. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp phường mà còn góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đảm bảo an sinh xã hội và tăng cường minh bạch tài chính. Qua đó, đề án cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp quản lý trong việc điều chỉnh chính sách và tổ chức thực hiện ngân sách phù hợp với tình hình thực tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, đặc biệt tập trung vào:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: NSNN là công cụ tài chính quan trọng để Nhà nước thực hiện chức năng điều tiết kinh tế, phân phối nguồn lực và đảm bảo an sinh xã hội. Theo Luật Ngân sách số 83/2015/QH13, NSNN là toàn bộ các khoản thu - chi được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nước.

  • Mô hình phân cấp quản lý ngân sách: Phân cấp quản lý ngân sách theo nguyên tắc bảo đảm sự thống nhất, công bằng và hiệu quả, trong đó ngân sách trung ương giữ vai trò cốt lõi, ngân sách địa phương có tính độc lập trong hệ thống thống nhất.

  • Khái niệm chi ngân sách cấp xã: Chi ngân sách phường bao gồm chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển, chi sự nghiệp và chi dự phòng, được quản lý theo nguyên tắc công khai, minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, ngân sách cấp xã, chi ngân sách thường xuyên, cân đối thu - chi ngân sách, quản lý dự toán ngân sách, và kiểm tra, giám sát ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập và phân tích số liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, quyết toán ngân sách của UBND phường và quận Ngô Quyền giai đoạn 2019-2023. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu thu chi ngân sách của Phường Cầu Đất trong 5 năm, được chọn nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp tổng hợp toàn bộ dữ liệu có sẵn, kết hợp với phân tích định lượng qua phần mềm Excel và các công cụ thống kê mô tả. Phân tích dữ liệu tập trung vào đánh giá thực trạng chi ngân sách, so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán, cân đối thu - chi và hiệu quả quản lý ngân sách.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2023 đến tháng 6/2024, bao gồm các bước thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác chi ngân sách.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách và chi ngân sách ổn định: Tổng thu ngân sách phường tăng trung bình 7-10% mỗi năm, với tổng chi ngân sách năm 2023 đạt khoảng 12 tỷ đồng, bằng 98,2% dự toán giao. Tỷ lệ thực hiện dự toán thu NSNN giai đoạn 2019-2023 đạt trung bình 97,82%, cho thấy sự ổn định trong cân đối thu - chi.

  2. Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn: Chi thường xuyên chiếm phần lớn trong tổng chi ngân sách, với các khoản chi cho quản lý nhà nước, giáo dục, y tế và các hoạt động văn hóa xã hội. Ví dụ, chi sự nghiệp giáo dục đạt 90% dự toán năm 2019, thể hiện sự ưu tiên cho các lĩnh vực thiết yếu.

  3. Công tác quản lý ngân sách còn nhiều hạn chế: Trình độ chuyên môn của cán bộ tài chính phường còn hạn chế, công tác lập dự toán chưa sát thực tế, việc chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách còn tồn tại sai sót như ghi nợ các khoản chi, chậm trễ trong lập chứng từ thanh toán.

  4. Kiểm tra, giám sát ngân sách chưa hiệu quả tối đa: Công tác kiểm tra, giám sát còn mang tính hình thức, chưa thường xuyên và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, dẫn đến một số khoản thu chưa được khai thác triệt để, gây thất thoát nguồn thu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ cả yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, đặc điểm địa bàn với dân số già, thu nhập chưa cao và phân hóa giàu nghèo tạo áp lực lên nguồn thu ngân sách. Về chủ quan, đội ngũ cán bộ tài chính thiếu ổn định, trình độ chuyên môn chưa đồng đều, thiếu năng động trong công tác thu chi và giám sát.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành quản lý ngân sách địa phương, kết quả tương đồng với thực trạng chung của nhiều phường tại các đô thị lớn, nơi công tác quản lý ngân sách còn nhiều thách thức do cơ chế phân cấp và nguồn lực hạn chế. Việc sử dụng biểu đồ so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán thu và chi qua các năm sẽ minh họa rõ nét xu hướng tăng trưởng và những biến động do tác động của đại dịch Covid-19.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là cơ sở để đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đảm bảo an sinh xã hội và tăng cường minh bạch tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng công tác lập dự toán chi ngân sách: Đề nghị UBND phường phối hợp chặt chẽ với các phòng ban, tổ chức đoàn thể để lập dự toán chi sát thực tế, đảm bảo đúng mục lục ngân sách nhà nước và phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Thời gian thực hiện: hàng năm trước kỳ họp HĐND phường.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tài chính - kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ tài chính, kế toán và sử dụng phần mềm quản lý ngân sách cho cán bộ phường nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng quản lý. Chủ thể thực hiện: UBND phường phối hợp với Sở Tài chính. Thời gian: trong vòng 12 tháng.

  3. Cải thiện công tác kiểm tra, giám sát thu chi ngân sách: Thiết lập quy trình kiểm tra định kỳ và đột xuất, tăng cường phối hợp giữa các phòng ban, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể trong giám sát ngân sách, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách. Thời gian: liên tục hàng năm.

  4. Khuyến khích xã hội hóa và huy động nguồn lực ngoài ngân sách: Phát huy vai trò cộng đồng trong việc đóng góp, hỗ trợ các dự án phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời đảm bảo công khai, minh bạch trong quản lý và sử dụng các nguồn lực này. Chủ thể thực hiện: UBND phường và các tổ chức xã hội. Thời gian: từ năm 2024 trở đi.

  5. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách: Áp dụng phần mềm quản lý ngân sách hiện đại, đồng bộ với hệ thống của cấp trên để nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu sai sót và tăng cường minh bạch. Chủ thể thực hiện: UBND phường phối hợp với Sở Tài chính. Thời gian: trong 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp phường, xã: Luận văn cung cấp kiến thức thực tiễn và giải pháp cụ thể giúp nâng cao hiệu quả công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách tại địa phương.

  2. Lãnh đạo UBND quận, thành phố: Tài liệu tham khảo để đánh giá thực trạng quản lý ngân sách cấp cơ sở, từ đó xây dựng chính sách hỗ trợ và giám sát phù hợp.

  3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản trị công và tài chính công: Cung cấp dữ liệu thực tế và phân tích chuyên sâu về công tác chi ngân sách cấp xã trong bối cảnh đô thị hóa và phát triển kinh tế.

  4. Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành Quản trị kinh doanh, Tài chính công: Tài liệu học tập, nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nước, đặc biệt là ở cấp cơ sở, giúp hiểu rõ các quy trình, khó khăn và giải pháp thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác chi ngân sách phường gồm những nội dung chính nào?
    Công tác chi ngân sách phường bao gồm chi thường xuyên cho quản lý nhà nước, chi sự nghiệp giáo dục, y tế, văn hóa, chi đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và chi dự phòng cho các tình huống khẩn cấp. Ví dụ, chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách tại Phường Cầu Đất.

  2. Nguyên nhân chính dẫn đến hạn chế trong quản lý chi ngân sách tại phường là gì?
    Nguyên nhân bao gồm trình độ cán bộ tài chính chưa đồng đều, thiếu năng động trong công tác thu chi, cơ chế phân cấp còn phức tạp, và sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các phòng ban, đoàn thể. Ngoài ra, đặc điểm kinh tế xã hội địa phương cũng ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác lập dự toán ngân sách phường?
    Cần phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị liên quan, dựa trên số liệu thực tế và các quy định pháp luật, đồng thời đào tạo cán bộ chuyên môn để lập dự toán chính xác, sát với nhu cầu thực tế. Việc này giúp đảm bảo chi ngân sách đúng mục đích và hiệu quả.

  4. Vai trò của công tác kiểm tra, giám sát trong quản lý ngân sách phường?
    Kiểm tra, giám sát giúp phát hiện kịp thời sai phạm, đảm bảo tính minh bạch, công khai và hiệu quả trong sử dụng ngân sách. Tại Phường Cầu Đất, công tác này còn mang tính hình thức và cần được tăng cường để hạn chế thất thoát.

  5. Các biện pháp nào giúp cân đối thu - chi ngân sách phường hiệu quả?
    Bao gồm tăng cường thu đúng, thu đủ các khoản thuế, phí; thực hành tiết kiệm chi tiêu; ưu tiên chi cho các hoạt động thiết yếu; đồng thời huy động nguồn lực xã hội hóa và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách.

Kết luận

  • Phường Cầu Đất đã đạt được sự ổn định trong công tác thu chi ngân sách giai đoạn 2019-2023 với tỷ lệ thực hiện dự toán thu đạt trung bình 97,82%.
  • Chi ngân sách chủ yếu tập trung vào chi thường xuyên, đảm bảo các hoạt động quản lý nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Công tác quản lý ngân sách còn tồn tại hạn chế do trình độ cán bộ, quy trình lập dự toán và kiểm tra giám sát chưa hiệu quả.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình quản lý, tăng cường giám sát và ứng dụng công nghệ thông tin nhằm hoàn thiện công tác chi ngân sách.
  • Tiếp tục triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2024-2025 để đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội bền vững, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và minh bạch tài chính tại Phường Cầu Đất.

Để đạt được mục tiêu này, các cấp chính quyền và cán bộ quản lý ngân sách cần chủ động thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường phối hợp với cộng đồng và các tổ chức liên quan nhằm xây dựng nền tài chính địa phương vững mạnh, minh bạch và hiệu quả.