Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Yên Bái, một địa phương miền núi phía Bắc Việt Nam, có nền kinh tế chủ yếu dựa vào sản xuất nông, lâm nghiệp và thủy sản. Tính đến năm 2019, toàn tỉnh có 415 hợp tác xã (HTX), trong đó 249 HTX hoạt động trong lĩnh vực nông lâm nghiệp và thủy sản, chiếm 60% tổng số HTX toàn tỉnh. Các HTX này thu hút gần 5.000 thành viên với tổng vốn đăng ký kinh doanh đạt khoảng 330 tỷ đồng. Doanh thu bình quân mỗi HTX đạt 1,48 tỷ đồng, lợi nhuận bình quân 330 triệu đồng, và thu nhập bình quân của lao động thường xuyên trong HTX là 3,5 triệu đồng/người/tháng. Tuy nhiên, các HTX nông nghiệp trên địa bàn vẫn còn nhiều khó khăn như hạn chế về vốn, cơ sở vật chất, trình độ công nghệ lạc hậu, năng lực quản lý còn yếu, và sự liên kết chưa chặt chẽ.

Nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với các HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Yên Bái giai đoạn 2017-2019, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong giai đoạn 2020-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Liên minh HTX tỉnh và các HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển kinh tế hợp tác, nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn và ổn định xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước, kinh tế hợp tác và phát triển HTX nông nghiệp. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội và hành vi của các tổ chức, cá nhân để đạt mục tiêu kinh tế - xã hội nhất định. Trong bối cảnh HTX nông nghiệp, quản lý nhà nước nhằm đảm bảo HTX hoạt động đúng pháp luật, phát triển bền vững và hiệu quả.

  2. Lý thuyết về hợp tác xã nông nghiệp: HTX nông nghiệp là tổ chức kinh tế tập thể do các thành viên tự nguyện thành lập, hoạt động theo nguyên tắc dân chủ, bình đẳng, nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất, kinh doanh và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp. Luật HTX năm 2012 quy định rõ các nguyên tắc, quyền và nghĩa vụ của thành viên, cũng như các nội dung quản lý nhà nước đối với HTX.

Các khái niệm chính bao gồm: hợp tác xã nông nghiệp, quản lý nhà nước, hiệu quả hoạt động HTX, các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước (chính trị, pháp lý, kinh tế thị trường, khoa học công nghệ, điều kiện tự nhiên, năng lực nội tại HTX và Liên minh HTX).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp và sơ cấp.

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Niên giám thống kê tỉnh Yên Bái giai đoạn 2017-2019, báo cáo tổng kết của Liên minh HTX tỉnh, các tài liệu chuyên ngành, các công trình nghiên cứu liên quan.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Điều tra toàn bộ 43 cán bộ quản lý tại Liên minh HTX tỉnh Yên Bái năm 2019 bằng phiếu khảo sát chuẩn, thu thập thông tin về trình độ, nhận thức, cơ sở vật chất, các yếu tố ảnh hưởng và khó khăn trong quản lý HTX nông nghiệp.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 23 để xử lý dữ liệu sơ cấp, áp dụng phương pháp thống kê mô tả (tần số, tỷ lệ, trung bình), phương pháp so sánh theo thời gian và lĩnh vực để đánh giá thực trạng và xu hướng phát triển. Thang đo Likert 5 điểm được dùng để đánh giá mức độ đồng thuận của cán bộ quản lý về các yếu tố ảnh hưởng.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ cán bộ quản lý Liên minh HTX tỉnh Yên Bái (43 người) được khảo sát nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác của dữ liệu.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu sơ cấp năm 2019, phân tích và tổng hợp dữ liệu giai đoạn 2017-2019, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng HTX nông nghiệp: Số lượng HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh tăng từ 173 HTX năm 2017 lên 249 HTX năm 2019, tương đương mức tăng 44% trong 3 năm. Tỷ lệ HTX nông nghiệp chiếm 60% tổng số HTX toàn tỉnh.

  2. Hiệu quả kinh tế của HTX: Doanh thu bình quân mỗi HTX đạt 1,48 tỷ đồng, lợi nhuận bình quân 330 triệu đồng, thu nhập bình quân lao động thường xuyên là 3,5 triệu đồng/tháng. So với tỉnh Sơn La, nơi doanh thu bình quân HTX đạt khoảng 900 triệu đồng và lợi nhuận 110 triệu đồng, Yên Bái có hiệu quả kinh tế cao hơn rõ rệt.

  3. Năng lực quản lý và cơ sở vật chất: Đội ngũ cán bộ Liên minh HTX tỉnh Yên Bái gồm 43 người, với trình độ học vấn và kinh nghiệm công tác đa dạng nhưng còn hạn chế về số lượng và kỹ năng chuyên môn. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ quản lý HTX còn thiếu thốn, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra và hỗ trợ HTX.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước: Các yếu tố chính trị, pháp lý được đánh giá có tác động tích cực với mức độ đồng thuận cao (mean trên 4,0). Yếu tố kinh tế thị trường và khoa học công nghệ được đánh giá ở mức khá (mean khoảng 3,5-3,8). Điều kiện tự nhiên và nội lực HTX được xem là những thách thức lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý và hoạt động của HTX.

Thảo luận kết quả

Sự gia tăng số lượng HTX nông nghiệp phản ánh sự quan tâm và chỉ đạo tích cực của các cấp chính quyền tỉnh Yên Bái trong việc phát triển kinh tế hợp tác. Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động của HTX còn chưa đồng đều, do nhiều HTX quy mô nhỏ, năng lực quản lý hạn chế và thiếu liên kết chặt chẽ trong chuỗi giá trị sản phẩm.

So sánh với các tỉnh như Sơn La và Thái Nguyên, Yên Bái có tiềm năng phát triển HTX lớn nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi và vị trí địa lý thuận tiện, nhưng cần cải thiện hơn nữa về năng lực quản lý nhà nước và hỗ trợ kỹ thuật, tài chính cho HTX. Việc ứng dụng khoa học công nghệ còn hạn chế, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng HTX, bảng so sánh doanh thu và lợi nhuận bình quân HTX giữa các tỉnh, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ ảnh hưởng các yếu tố đến quản lý nhà nước theo thang đo Likert.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường ban hành và phổ biến văn bản pháp luật: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn thực hiện Luật HTX và các chính sách liên quan đến HTX nông nghiệp, nhằm nâng cao nhận thức và tuân thủ pháp luật của các HTX và thành viên. Thời gian thực hiện: 2020-2022. Chủ thể: Liên minh HTX tỉnh phối hợp với Sở Tư pháp và các cơ quan liên quan.

  2. Xây dựng và củng cố bộ máy quản lý nhà nước: Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng quản lý cho cán bộ Liên minh HTX và cán bộ quản lý HTX. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại phục vụ công tác quản lý, thanh tra, kiểm tra. Thời gian: 2020-2023. Chủ thể: UBND tỉnh, Liên minh HTX, Sở Nội vụ.

  3. Hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho HTX: Tạo điều kiện tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, hỗ trợ ứng dụng khoa học công nghệ, đào tạo kỹ thuật sản xuất, chế biến và quản lý kinh doanh cho các HTX. Thời gian: 2020-2025. Chủ thể: Ngân hàng Nhà nước tỉnh, Sở Nông nghiệp, Liên minh HTX.

  4. Thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị và hợp tác quốc tế: Khuyến khích HTX xây dựng mô hình liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ sản phẩm, mở rộng thị trường trong và ngoài nước. Tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế để học hỏi kinh nghiệm, tiếp nhận hỗ trợ kỹ thuật và tài chính. Thời gian: 2020-2025. Chủ thể: Liên minh HTX, Sở Ngoại vụ, Sở Công Thương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước và Liên minh HTX: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao năng lực quản lý, xây dựng chính sách phù hợp với đặc thù HTX nông nghiệp tỉnh Yên Bái.

  2. Ban giám đốc và thành viên HTX nông nghiệp: Hiểu rõ về các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động HTX, từ đó cải thiện quản trị, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và phát triển bền vững.

  3. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan nghiên cứu: Tài liệu tham khảo để xây dựng các chương trình, chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế hợp tác, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp miền núi.

  4. Các tổ chức tài chính, tín dụng và phi chính phủ: Tham khảo để thiết kế các gói hỗ trợ tài chính, kỹ thuật phù hợp với nhu cầu và đặc điểm của HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp là gì?
    Quản lý nhà nước là hoạt động của cơ quan nhà nước nhằm điều chỉnh, hướng dẫn và kiểm soát hoạt động của HTX nông nghiệp theo quy định pháp luật, đảm bảo HTX phát triển bền vững và hiệu quả kinh tế - xã hội.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp?
    Bao gồm yếu tố chính trị, pháp lý, kinh tế thị trường, khoa học công nghệ, điều kiện tự nhiên và năng lực nội tại của HTX cũng như cán bộ quản lý.

  3. Tại sao HTX nông nghiệp ở Yên Bái còn gặp nhiều khó khăn?
    Do hạn chế về vốn, cơ sở vật chất, trình độ công nghệ lạc hậu, năng lực quản lý còn yếu, sự liên kết chưa chặt chẽ và ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên khắc nghiệt.

  4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp?
    Tăng cường ban hành và phổ biến pháp luật, củng cố bộ máy quản lý, hỗ trợ tài chính và kỹ thuật, thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị và hợp tác quốc tế.

  5. Làm thế nào để HTX nông nghiệp phát triển bền vững?
    Bằng cách nâng cao năng lực quản lý, ứng dụng khoa học công nghệ, mở rộng thị trường, tăng cường liên kết giữa các thành viên và với các đối tác bên ngoài, đồng thời nhận được sự hỗ trợ hiệu quả từ quản lý nhà nước.

Kết luận

  • Tỉnh Yên Bái có sự gia tăng đáng kể về số lượng HTX nông nghiệp trong giai đoạn 2017-2019, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế nông thôn.
  • Hiệu quả kinh tế của HTX nông nghiệp còn hạn chế do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan, đặc biệt là năng lực quản lý và cơ sở vật chất.
  • Quản lý nhà nước đóng vai trò then chốt trong việc định hướng, hỗ trợ và kiểm soát hoạt động của HTX nông nghiệp.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực quản lý, hỗ trợ tài chính kỹ thuật và thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cơ quan quản lý, HTX và các tổ chức liên quan triển khai các chính sách phát triển HTX nông nghiệp bền vững trong giai đoạn 2020-2025.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và Liên minh HTX tỉnh Yên Bái cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn phát triển.