Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non (GDMN) là cấp học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, đóng vai trò nền tảng cho sự phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ và nhân cách của trẻ. Tại huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An, với dân số gần 300.000 người và tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 10-12%/năm, nhu cầu về giáo dục mầm non ngày càng gia tăng. Năm 2019, toàn huyện có 5 trường mầm non tư thục và 18 nhóm, lớp độc lập tư thục, đáp ứng khoảng 25% nhu cầu học tập của trẻ trong độ tuổi. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước (QLNN) đối với các cơ sở GDMN tư thục còn nhiều hạn chế như thiếu tính thường xuyên, liên tục trong quản lý, chính sách chưa đồng bộ, kiểm tra giám sát chưa hiệu quả, cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên chưa đáp ứng yêu cầu phát triển.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng QLNN đối với các cơ sở GDMN tư thục trên địa bàn huyện Diễn Châu giai đoạn 2016-2020, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý trong giai đoạn 2020-2025. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung: ban hành quy định quản lý, tổ chức bộ máy quản lý, quản lý cơ sở vật chất, nguồn nhân lực, chương trình giáo dục và công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, góp phần phát triển bền vững hệ thống GDMN tư thục, đáp ứng nhu cầu xã hội và nâng cao chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước, quản lý giáo dục và xã hội hóa giáo dục. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước là hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm điều hành, tổ chức và kiểm soát các hoạt động xã hội theo pháp luật, đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững. Trong lĩnh vực giáo dục, QLNN bao gồm việc xây dựng chính sách, tổ chức bộ máy, phân cấp quản lý, kiểm tra giám sát và hỗ trợ các cơ sở giáo dục hoạt động hiệu quả.

  • Lý thuyết xã hội hóa giáo dục (XHHGD): XHHGD là quá trình huy động các nguồn lực xã hội tham gia phát triển giáo dục dưới sự quản lý của nhà nước. XHHGD giúp đa dạng hóa loại hình giáo dục, tăng cường sự tham gia của cộng đồng, doanh nghiệp và cá nhân, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: giáo dục mầm non tư thục, cơ sở giáo dục mầm non tư thục, quản lý nhà nước đối với giáo dục mầm non, xã hội hóa giáo dục, quản lý cơ sở vật chất, quản lý nguồn nhân lực, chương trình giáo dục mầm non, thanh tra kiểm tra giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng cả số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật, nghị định, thông tư của Bộ Giáo dục và Đào tạo, báo cáo của UBND huyện Diễn Châu, Phòng Giáo dục và Đào tạo, niên giám thống kê huyện. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát phỏng vấn trực tiếp 70 người gồm cán bộ quản lý UBND huyện, UBND xã, Phòng GD&ĐT, lãnh đạo, giáo viên và phụ huynh các cơ sở GDMN tư thục.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào các đối tượng có liên quan trực tiếp đến quản lý và hoạt động của các cơ sở GDMN tư thục trên địa bàn huyện.

  • Phương pháp phân tích: Số liệu được xử lý bằng phần mềm Excel 2016, sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp, biểu diễn dưới dạng bảng biểu, biểu đồ; phương pháp so sánh được áp dụng để đánh giá thực trạng và so sánh với các tiêu chuẩn, chỉ tiêu chung nhằm rút ra nhận xét và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu sơ cấp từ tháng 8 đến tháng 9 năm 2020; phân tích, đánh giá và đề xuất giải pháp trong năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô và phát triển các cơ sở GDMN tư thục: Từ năm học 2016-2017 đến 2020-2021, số lượng cơ sở GDMN tư thục trên địa bàn huyện tăng từ 6 lên 18 cơ sở, số lớp tăng từ 6 lên 18 lớp, tỷ lệ huy động trẻ mẫu giáo đạt 89,2%, trẻ nhà trẻ đạt 20,1%. Tuy nhiên, các cơ sở tư thục mới chỉ đáp ứng khoảng 25% nhu cầu học tập của trẻ trong độ tuổi.

  2. Công tác ban hành và thực thi quy định quản lý: Việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật và chính sách liên quan đến GDMN tư thục đã được thực hiện, nhưng tính thường xuyên và liên tục trong triển khai còn hạn chế. Một số quy định chưa được phổ biến đầy đủ đến các cơ sở và phụ huynh, dẫn đến việc tuân thủ chưa nghiêm túc.

  3. Tổ chức bộ máy quản lý và nguồn nhân lực: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện cùng UBND các xã, thị trấn thực hiện quản lý chuyên môn và hành chính đối với các cơ sở GDMN tư thục. Đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên tại các cơ sở tư thục còn thiếu về số lượng và chưa đồng đều về chất lượng, tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn chưa cao, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục.

  4. Cơ sở vật chất và trang thiết bị: Các cơ sở tư thục đã đầu tư xây dựng phòng học, sân chơi, trang thiết bị theo quy định, nhưng vẫn còn nhiều cơ sở chưa đảm bảo diện tích tối thiểu 1,5 m2/trẻ, thiếu thiết bị đồ chơi và tài liệu giáo dục phù hợp. Việc kiểm tra, giám sát cơ sở vật chất chưa được thực hiện thường xuyên.

  5. Thanh tra, kiểm tra, giám sát: Công tác thanh tra, kiểm tra của các cơ quan quản lý nhà nước còn mang tính hình thức, chưa sâu sát, chưa phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm. Vai trò giám sát của phụ huynh và cộng đồng chưa được phát huy hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những tồn tại trên là do hạn chế về nguồn lực tài chính, nhân lực và sự phối hợp giữa các cấp, ngành trong quản lý. So với các địa phương như huyện Thạch Thất (Hà Nội) và huyện Thủy Nguyên (Hải Phòng), nơi có hệ thống quản lý chặt chẽ, đội ngũ giáo viên đạt chuẩn cao (tỷ lệ trên 70%), công tác kiểm tra giám sát thường xuyên và chính sách hỗ trợ đồng bộ, huyện Diễn Châu còn nhiều điểm cần cải thiện.

Việc phát triển các cơ sở GDMN tư thục tại Diễn Châu phù hợp với xu hướng xã hội hóa giáo dục, góp phần giảm áp lực cho hệ thống công lập và đáp ứng nhu cầu đa dạng của phụ huynh. Tuy nhiên, để nâng cao chất lượng giáo dục và đảm bảo an toàn cho trẻ, cần tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, nâng cao năng lực đội ngũ quản lý và giáo viên, đồng thời phát huy vai trò giám sát của cộng đồng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện sự tăng trưởng số lượng cơ sở, tỷ lệ huy động trẻ, tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn, cũng như bảng tổng hợp đánh giá mức độ tuân thủ các quy định quản lý tại các cơ sở.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống văn bản quản lý nhà nước

    • Xây dựng và ban hành các quy định chi tiết, hướng dẫn thực hiện quản lý các cơ sở GDMN tư thục phù hợp với đặc thù địa phương.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2022.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

  2. Tăng cường công tác quản lý việc thành lập và hoạt động của các cơ sở GDMN tư thục

    • Rà soát, kiểm tra, cấp phép và xử lý nghiêm các cơ sở không đủ điều kiện hoạt động.
    • Thời gian thực hiện: thường xuyên, ưu tiên trong năm 2021-2023.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, UBND các xã, thị trấn.

  3. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao

    • Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý.
    • Xây dựng chính sách thu hút giáo viên đạt chuẩn về làm việc tại các cơ sở tư thục.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, các cơ sở giáo dục.

  4. Nâng cao chất lượng cơ sở vật chất và trang thiết bị

    • Hỗ trợ các cơ sở tư thục đầu tư xây dựng, cải tạo phòng học, sân chơi, trang thiết bị theo tiêu chuẩn.
    • Khuyến khích áp dụng công nghệ quản lý hiện đại như camera giám sát, phần mềm quản lý học sinh.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2024.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo, các nhà đầu tư.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát

    • Thiết lập kế hoạch thanh tra định kỳ và đột xuất, phối hợp với các cơ quan chức năng và cộng đồng phụ huynh.
    • Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức về pháp luật và trách nhiệm xã hội trong quản lý giáo dục.
    • Thời gian thực hiện: liên tục từ 2021.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, UBND các xã, thị trấn, các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, xã

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, các vấn đề tồn tại và giải pháp quản lý hiệu quả các cơ sở GDMN tư thục.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch quản lý, ban hành chính sách phù hợp với địa phương.

  2. Lãnh đạo và chủ cơ sở giáo dục mầm non tư thục

    • Lợi ích: Hiểu rõ các quy định pháp luật, nâng cao năng lực quản lý, cải thiện chất lượng giáo dục và cơ sở vật chất.
    • Use case: Hoàn thiện hồ sơ cấp phép, tổ chức hoạt động theo đúng quy định.

  3. Giáo viên và nhân viên các cơ sở GDMN tư thục

    • Lợi ích: Nâng cao nhận thức về vai trò, trách nhiệm, phát triển chuyên môn nghiệp vụ.
    • Use case: Tham gia các chương trình đào tạo, áp dụng phương pháp giáo dục tích cực.

  4. Phụ huynh học sinh và cộng đồng xã hội

    • Lợi ích: Hiểu về quyền lợi, trách nhiệm trong giám sát và phối hợp với nhà trường.
    • Use case: Tham gia giám sát, lựa chọn cơ sở giáo dục phù hợp cho con em.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước đối với GDMN tư thục gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý nhà nước bao gồm ban hành quy định pháp luật, tổ chức bộ máy quản lý, quản lý cơ sở vật chất, nguồn nhân lực, chương trình giáo dục và công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát nhằm đảm bảo các cơ sở hoạt động đúng quy định và nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Tại sao xã hội hóa giáo dục mầm non lại quan trọng?
    Xã hội hóa giáo dục giúp huy động nguồn lực xã hội tham gia phát triển giáo dục, giảm gánh nặng ngân sách nhà nước, đa dạng hóa loại hình dịch vụ giáo dục, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao và đa dạng của người dân.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý các cơ sở GDMN tư thục tại Diễn Châu là gì?
    Bao gồm thiếu tính thường xuyên trong quản lý, chính sách chưa đồng bộ, đội ngũ giáo viên chưa đủ chuẩn, cơ sở vật chất chưa đảm bảo, công tác thanh tra kiểm tra chưa hiệu quả và vai trò giám sát của phụ huynh chưa được phát huy.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên mầm non tư thục?
    Cần tổ chức đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên, xây dựng chính sách thu hút giáo viên đạt chuẩn, tạo môi trường làm việc tốt và khuyến khích phát triển chuyên môn, nghiệp vụ.

  5. Vai trò của phụ huynh trong quản lý các cơ sở GDMN tư thục như thế nào?
    Phụ huynh là đối tượng giám sát quan trọng, phối hợp với nhà trường và cơ quan quản lý trong việc đảm bảo chất lượng giáo dục, an toàn cho trẻ, đồng thời tham gia đóng góp ý kiến và hỗ trợ phát triển cơ sở giáo dục.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước đối với các cơ sở giáo dục mầm non tư thục tại huyện Diễn Châu còn nhiều hạn chế, cần được hoàn thiện để đáp ứng nhu cầu phát triển giáo dục mầm non.
  • Số lượng cơ sở và tỷ lệ huy động trẻ tăng nhưng chất lượng đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào hoàn thiện văn bản pháp luật, nâng cao năng lực quản lý, phát triển nguồn nhân lực, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường thanh tra, kiểm tra.
  • Nghiên cứu có thể làm cơ sở cho các cấp quản lý và các bên liên quan xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển GDMN tư thục bền vững trong giai đoạn 2020-2025.
  • Kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, cơ sở giáo dục, phụ huynh và cộng đồng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, góp phần phát triển nguồn nhân lực cho tương lai.

Luận văn này là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nhà quản lý giáo dục, chủ cơ sở giáo dục, giáo viên và phụ huynh nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng giáo dục mầm non tư thục tại huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An.