Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động kinh doanh hộ gia đình đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, đặc biệt tại các địa phương như huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. Theo kết quả điều tra năm 2017, huyện Núi Thành có khoảng 8.252 cơ sở sản xuất kinh doanh cá thể phi nông nghiệp, tăng bình quân 5,1% so với năm 2015. Lực lượng lao động trong khu vực này đạt 18.044 người, tăng trung bình 3% mỗi năm. Mặc dù kinh doanh hộ gia đình góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương, nhưng vẫn tồn tại nhiều hạn chế như quy mô nhỏ, vốn ít, công nghệ lạc hậu và trình độ quản lý thấp.

Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh hộ gia đình trên địa bàn huyện Núi Thành trong giai đoạn 2015-2017. Mục tiêu chính là phân tích thực trạng quản lý, đánh giá các nhân tố tác động và đề xuất giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước, góp phần phát triển kinh tế hộ gia đình bền vững đến năm 2020 và tầm nhìn 2030. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các cơ quan quản lý địa phương xây dựng chính sách phù hợp, nâng cao năng lực quản lý và tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho hộ gia đình.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về quản lý nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò quyền lực nhà nước trong điều chỉnh hoạt động kinh tế, sử dụng pháp luật và các công cụ quản lý để duy trì trật tự và phát triển xã hội.
  • Lý thuyết kinh tế hộ gia đình: Xem xét hộ gia đình như một đơn vị sản xuất và tiêu dùng, có đặc điểm quy mô nhỏ, vốn ít, dựa vào lao động thủ công và có sự kết hợp mục tiêu lợi nhuận với nhu cầu tiêu dùng gia đình.

Các khái niệm chính bao gồm: hộ kinh doanh hộ gia đình, quản lý nhà nước, môi trường pháp lý, thuế khoán, cải cách hành chính, và hiệu quả kinh tế hộ gia đình.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh và thống kê dựa trên số liệu thu thập từ các báo cáo chính thức của huyện Núi Thành giai đoạn 2015-2017. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ 8.252 cơ sở sản xuất kinh doanh cá thể phi nông nghiệp và 18.044 lao động liên quan. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ mẫu (census) nhằm đảm bảo tính đại diện và chính xác.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh biến động qua các năm và đánh giá hiệu quả quản lý nhà nước thông qua các chỉ số như số lượng hộ đăng ký kinh doanh, số lao động, quy mô vốn, doanh thu, tỷ lệ thu thuế và mức độ tuân thủ pháp luật. Ngoài ra, phương pháp điều tra, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và chủ hộ kinh doanh được sử dụng để bổ sung thông tin định tính.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng hộ kinh doanh và lao động: Từ năm 2015 đến 2017, số cơ sở sản xuất kinh doanh cá thể tăng từ khoảng 7.985 lên 8.252, tương đương mức tăng 3,4%. Lực lượng lao động tăng từ 16.252 lên 18.044 người, tăng 11% trong cùng kỳ. Điều này cho thấy kinh doanh hộ gia đình vẫn là nguồn tạo việc làm quan trọng tại địa phương.

  2. Quy mô vốn và doanh thu tăng trưởng tích cực: Quy mô vốn bình quân một cơ sở kinh doanh tăng từ 110 triệu đồng năm 2015 lên 190,8 triệu đồng năm 2017, tăng 73,5%. Doanh thu bình quân cũng tăng từ 385 triệu đồng lên 583,3 triệu đồng, tăng 51,5%. Hiệu quả kinh tế được duy trì với doanh thu gấp khoảng 3,1 lần vốn đầu tư.

  3. Công tác quản lý thuế còn nhiều hạn chế: Tỷ lệ hộ kinh doanh có mã số thuế và nộp thuế môn bài chỉ đạt khoảng 80-81% so với tổng số hộ thực tế kinh doanh. Tỷ lệ thu thuế GTGT và TNDN hàng tháng chỉ đạt 72-73% so với số hộ thu thuế môn bài. Tình trạng thất thu thuế và bỏ sót hộ kinh doanh vẫn còn phổ biến, gây ảnh hưởng đến ngân sách nhà nước và công bằng trong quản lý.

  4. Cải cách hành chính và hỗ trợ quản lý: Công tác cải cách hành chính được huyện Núi Thành chú trọng với việc đơn giản hóa thủ tục đăng ký kinh doanh, hỗ trợ tiếp cận vốn và đào tạo cán bộ quản lý. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại tình trạng phiền hà, thủ tục rườm rà và hạn chế về cơ sở vật chất, ngân sách cho công tác quản lý.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng về số lượng hộ kinh doanh và lao động phản ánh vai trò quan trọng của kinh doanh hộ gia đình trong phát triển kinh tế địa phương, nhất là trong bối cảnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Quy mô vốn và doanh thu tăng cho thấy hiệu quả kinh tế được cải thiện, tuy nhiên vẫn còn hạn chế về công nghệ và trình độ quản lý.

Tỷ lệ thu thuế chưa đạt kỳ vọng cho thấy công tác quản lý nhà nước còn nhiều bất cập, đặc biệt trong việc quản lý đối tượng nộp thuế và doanh thu thực tế. Việc áp dụng phương pháp thuế khoán tuy đơn giản nhưng thiếu tính công bằng và khó phản ánh đúng biến động kinh doanh. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này tương đồng với thực trạng quản lý hộ kinh doanh tại nhiều địa phương khác, cho thấy cần có giải pháp đồng bộ và hiệu quả hơn.

Cải cách hành chính và nâng cao năng lực cán bộ là yếu tố then chốt để cải thiện công tác quản lý. Việc xây dựng môi trường pháp lý minh bạch, đơn giản hóa thủ tục và tăng cường tuyên truyền pháp luật sẽ giúp các hộ kinh doanh nâng cao ý thức chấp hành và phát triển bền vững. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số hộ kinh doanh, bảng so sánh tỷ lệ thu thuế qua các năm và biểu đồ cơ cấu vốn đầu tư theo ngành.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đơn giản hóa thủ tục đăng ký kinh doanh và thuế: Rút ngắn thời gian, giảm giấy tờ và áp dụng công nghệ thông tin trong đăng ký kinh doanh và kê khai thuế nhằm tăng tỷ lệ hộ gia đình tham gia quản lý thuế. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Chi cục Thuế. Thời gian: 2021-2023.

  2. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ và đạo đức công vụ cho cán bộ quản lý nhà nước để giảm phiền hà, nâng cao hiệu quả quản lý. Chủ thể: Sở Nội vụ, UBND huyện. Thời gian: 2021-2024.

  3. Hỗ trợ tiếp cận vốn và công nghệ cho hộ kinh doanh: Xây dựng các chương trình vay vốn ưu đãi, hỗ trợ chuyển giao công nghệ và tư vấn quản lý nhằm nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh. Chủ thể: Ngân hàng chính sách, UBND huyện, các tổ chức hỗ trợ phát triển kinh tế. Thời gian: 2021-2025.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Thiết lập quy trình kiểm tra minh bạch, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật trong kinh doanh hộ gia đình để đảm bảo công bằng và trật tự thị trường. Chủ thể: UBND huyện, các cơ quan thanh tra. Thời gian: liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước địa phương: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý kinh doanh hộ gia đình, xây dựng chính sách phù hợp và cải cách hành chính.

  2. Chủ hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và các quy định pháp luật liên quan, từ đó nâng cao năng lực quản lý và phát triển kinh doanh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, kinh tế phát triển: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

  4. Các tổ chức hỗ trợ phát triển kinh tế địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế chương trình hỗ trợ, đào tạo và tư vấn phù hợp với đặc điểm kinh doanh hộ gia đình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước đối với kinh doanh hộ gia đình bao gồm những nội dung gì?
    Quản lý nhà nước bao gồm hoạch định chiến lược, tạo môi trường pháp lý, quản lý đăng ký kinh doanh, thu thuế, thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm. Ví dụ, UBND huyện Núi Thành đã ban hành nhiều kế hoạch và quyết định nhằm tăng cường quản lý hiệu quả.

  2. Thực trạng công tác quản lý nhà nước tại huyện Núi Thành ra sao?
    Số lượng hộ kinh doanh và lao động tăng trưởng ổn định, nhưng công tác quản lý thuế còn nhiều hạn chế với tỷ lệ thu thuế môn bài chỉ đạt khoảng 80%. Việc cải cách hành chính đã được chú trọng nhưng vẫn còn phiền hà và thủ tục rườm rà.

  3. Nhân tố nào ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước?
    Bao gồm tính hoàn chỉnh của pháp luật, chất lượng đội ngũ cán bộ, cơ sở vật chất và ngân sách cho quản lý, cũng như nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của hộ kinh doanh.

  4. Giải pháp nào phù hợp để hoàn thiện quản lý nhà nước?
    Đơn giản hóa thủ tục, nâng cao năng lực cán bộ, hỗ trợ tiếp cận vốn và công nghệ, tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm là những giải pháp thiết thực.

  5. Kinh doanh hộ gia đình có vai trò gì trong phát triển kinh tế địa phương?
    Kinh doanh hộ gia đình tạo việc làm, tăng thu nhập, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế và phát triển kinh tế nông thôn, đồng thời thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Kết luận

  • Kinh doanh hộ gia đình tại huyện Núi Thành phát triển ổn định với số lượng cơ sở và lao động tăng trưởng tích cực trong giai đoạn 2015-2017.
  • Quy mô vốn và doanh thu bình quân của các cơ sở kinh doanh hộ gia đình tăng đáng kể, thể hiện hiệu quả kinh tế khả quan.
  • Công tác quản lý nhà nước, đặc biệt là quản lý thuế, còn nhiều hạn chế, gây thất thu ngân sách và ảnh hưởng đến công bằng thị trường.
  • Cải cách hành chính và nâng cao năng lực cán bộ quản lý là yếu tố then chốt để cải thiện hiệu quả quản lý nhà nước.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm đơn giản hóa thủ tục, hỗ trợ vốn và công nghệ, tăng cường thanh tra, kiểm tra để phát triển kinh doanh hộ gia đình bền vững.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất đồng bộ, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh chính sách phù hợp. Các cơ quan quản lý địa phương được khuyến nghị tăng cường phối hợp, nâng cao năng lực và đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật nhằm tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch cho hộ gia đình kinh doanh phát triển.