Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2018-2020, thị xã Bỉm Sơn, tỉnh Thanh Hóa, đã chứng kiến sự phát triển kinh tế - xã hội đáng kể với sự đóng góp quan trọng từ hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản (ĐTXDCB) sử dụng nguồn ngân sách nhà nước (NSNN). Theo thống kê, nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách địa phương, đóng vai trò then chốt trong việc phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Tuy nhiên, thực trạng quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại Bỉm Sơn còn tồn tại nhiều hạn chế như đầu tư chưa theo quy hoạch, phân tán, dàn trải, tiến độ kéo dài và hiệu quả sử dụng vốn thấp.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước tại thị xã Bỉm Sơn trong giai đoạn 2018-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN cấp huyện, đặc biệt là hai giai đoạn chuẩn bị đầu tư và thực hiện đầu tư. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý địa phương trong việc hoàn thiện công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước, giảm thất thoát, lãng phí.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc điều tiết, phân bổ và giám sát nguồn vốn đầu tư nhằm đảm bảo hiệu quả kinh tế - xã hội, tuân thủ quy hoạch và pháp luật.

  • Mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng: Bao gồm các giai đoạn chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư và đưa công trình vào khai thác sử dụng, với các nội dung quản lý như lập kế hoạch, thẩm định, phê duyệt, tổ chức thực hiện, kiểm tra giám sát và quyết toán.

  • Khái niệm chính: Đầu tư xây dựng cơ bản (ĐTXDCB), ngân sách nhà nước (NSNN), quản lý nhà nước (QLNN), hiệu quả đầu tư, thất thoát và lãng phí vốn đầu tư.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng kết hợp các phương pháp nghiên cứu cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ UBND thị xã Bỉm Sơn, các báo cáo tài chính, kế hoạch đầu tư giai đoạn 2018-2020; kết quả điều tra xã hội học với 100 phiếu khảo sát đối với công chức chính quyền và người dân địa phương.

  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả, phân tích so sánh, đánh giá thực trạng quản lý đầu tư xây dựng cơ bản; phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý; so sánh kinh nghiệm quản lý từ một số địa phương trong nước.

  • Timeline nghiên cứu: Giai đoạn thu thập và xử lý dữ liệu từ năm 2018 đến 2020; đề xuất giải pháp đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tại Bỉm Sơn tăng trưởng ổn định: Tổng nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản giai đoạn 2018-2020 đạt khoảng 500 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách nhà nước chiếm trên 70%. Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư đạt trung bình 85% kế hoạch hàng năm, tuy nhiên vẫn còn tồn tại chậm tiến độ ở một số dự án.

  2. Công tác lập kế hoạch và quy hoạch đầu tư còn hạn chế: Khoảng 40% dự án đầu tư chưa tuân thủ nghiêm ngặt quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, dẫn đến đầu tư phân tán, dàn trải, gây lãng phí nguồn lực.

  3. Hiệu quả sử dụng vốn đầu tư chưa cao: Qua đánh giá, có khoảng 25% dự án đầu tư xây dựng cơ bản chưa phát huy hiệu quả kinh tế - xã hội như kỳ vọng, nguyên nhân chủ yếu do công tác quản lý dự án, giám sát thi công và thanh quyết toán còn yếu kém.

  4. Tình trạng thất thoát, lãng phí vốn đầu tư còn phổ biến: Kiểm tra, giám sát cho thấy có hiện tượng tăng khối lượng thi công không đúng thiết kế, điều chỉnh dự toán không minh bạch, gây thất thoát vốn nhà nước ước tính khoảng 5-7% tổng vốn đầu tư.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ năng lực quản lý của cán bộ, sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các cơ quan quản lý, cũng như các thủ tục hành chính còn phức tạp, kéo dài thời gian giải ngân vốn. So sánh với kinh nghiệm quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Triệu Phong và Vĩnh Linh cho thấy, việc tăng cường phân cấp quản lý gắn với trách nhiệm rõ ràng, cải cách thủ tục hành chính và huy động đa dạng nguồn vốn đã góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư theo năm, bảng so sánh hiệu quả các dự án đầu tư và biểu đồ phân tích các nguyên nhân thất thoát vốn. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện thể chế, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường kiểm tra, giám sát trong quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác xây dựng kế hoạch và quy hoạch đầu tư: Đề nghị UBND thị xã Bỉm Sơn xây dựng kế hoạch đầu tư xây dựng cơ bản sát với định hướng phát triển kinh tế - xã hội, ưu tiên các dự án trọng điểm, tránh đầu tư dàn trải. Thời gian thực hiện: 2023-2025.

  2. Cải tiến công tác đấu thầu và lựa chọn nhà thầu: Áp dụng các quy trình đấu thầu minh bạch, công khai, tăng cường kiểm tra, giám sát quá trình lựa chọn nhà thầu nhằm giảm thiểu tiêu cực, nâng cao chất lượng thi công. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án và các cơ quan liên quan, trong giai đoạn 2023-2024.

  3. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả thanh tra, giám sát và đánh giá đầu tư: Tăng cường vai trò của các cơ quan thanh tra, kiểm toán trong việc kiểm soát chi tiêu vốn đầu tư, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, thất thoát. Thời gian: liên tục từ 2023 trở đi.

  4. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cán bộ quản lý đầu tư: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, tài chính công, pháp luật đầu tư cho cán bộ quản lý địa phương nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp. Chủ thể: UBND thị xã phối hợp với các cơ sở đào tạo, thực hiện trong giai đoạn 2023-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện, thị xã: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  2. Nhà hoạch định chính sách địa phương: Tham khảo các phân tích về thực trạng và giải pháp nhằm xây dựng các chính sách đầu tư phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội.

  3. Sinh viên, học viên ngành quản lý kinh tế, quản lý công: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu chuyên sâu về quản lý đầu tư công và ngân sách nhà nước.

  4. Các tổ chức thanh tra, kiểm toán và giám sát đầu tư: Cung cấp thông tin về các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý vốn đầu tư, giúp nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước lại quan trọng đối với phát triển kinh tế địa phương?
    Đầu tư xây dựng cơ bản tạo ra kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội thiết yếu, thúc đẩy tăng trưởng, cải thiện đời sống người dân và tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế khác phát triển. Ví dụ, các công trình giao thông, y tế, giáo dục góp phần nâng cao năng suất lao động và chất lượng cuộc sống.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại thị xã Bỉm Sơn là gì?
    Khó khăn gồm lập kế hoạch đầu tư chưa sát thực tế, thủ tục hành chính phức tạp, năng lực quản lý cán bộ còn hạn chế, tiến độ giải ngân vốn chậm và tình trạng thất thoát, lãng phí vốn đầu tư.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản?
    Cần hoàn thiện quy hoạch, tăng cường công khai minh bạch trong đấu thầu, nâng cao năng lực cán bộ quản lý, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các vi phạm để đảm bảo vốn được sử dụng đúng mục đích và hiệu quả.

  4. Vai trò của công tác giám sát, thanh tra trong quản lý đầu tư là gì?
    Giám sát, thanh tra giúp phát hiện sớm sai phạm, lãng phí, thất thoát vốn, từ đó kịp thời xử lý, đảm bảo dự án đầu tư được thực hiện đúng tiến độ, chất lượng và hiệu quả, góp phần nâng cao uy tín và trách nhiệm của các bên liên quan.

  5. Kinh nghiệm quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ các địa phương khác có thể áp dụng cho Bỉm Sơn như thế nào?
    Các địa phương như Triệu Phong và Vĩnh Linh đã thành công nhờ tăng cường phân cấp quản lý, cải cách thủ tục hành chính, huy động đa dạng nguồn vốn và lấy ý kiến người dân trong quản lý dự án, giúp nâng cao hiệu quả đầu tư và giảm thiểu thất thoát.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối với đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước cấp huyện, tập trung nghiên cứu tại thị xã Bỉm Sơn giai đoạn 2018-2020.
  • Phân tích thực trạng cho thấy nguồn vốn đầu tư tăng trưởng ổn định nhưng còn tồn tại hạn chế về quy hoạch, hiệu quả sử dụng vốn và tình trạng thất thoát, lãng phí.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện kế hoạch đầu tư, cải tiến công tác đấu thầu, nâng cao hiệu quả thanh tra giám sát và đào tạo cán bộ quản lý.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý địa phương triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2023-2025, hướng tới tầm nhìn phát triển bền vững đến năm 2030.

Quý độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại địa phương mình.