Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) là một nội dung trọng yếu trong quản lý tài chính công, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước và sự phát triển kinh tế - xã hội. Tại xã Đại Phước, huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai, chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách, phản ánh nhu cầu ngày càng gia tăng của các nhiệm vụ thường xuyên như quản lý hành chính, giáo dục, y tế, quốc phòng và an ninh. Giai đoạn nghiên cứu từ 2015 đến 2019 cho thấy, mặc dù kinh tế xã hội địa phương có sự phát triển tích cực với tốc độ tăng trưởng bình quân 16%/năm, công tác quản lý chi thường xuyên vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong khâu lập dự toán và chấp hành dự toán chi ngân sách.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về chi thường xuyên NSNN, đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên tại UBND xã Đại Phước và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động quản lý chi thường xuyên ngân sách tại UBND xã Đại Phước trong giai đoạn 2015-2019. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý tài chính công cấp xã, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:

  • Khái niệm và đặc điểm ngân sách nhà nước: Ngân sách nhà nước là dự toán hàng năm về các nguồn tài chính được huy động và sử dụng nhằm thực hiện chức năng của Nhà nước. Đặc điểm nổi bật là tính pháp lý, tính tập trung và phân cấp quản lý, cùng vai trò điều tiết kinh tế vĩ mô và đảm bảo công bằng xã hội.

  • Lý thuyết quản lý chi ngân sách nhà nước: Quản lý chi ngân sách là quá trình sử dụng các phương pháp tổ chức, hành chính, kinh tế và pháp luật để điều hành các khoản chi nhằm đạt hiệu quả cao nhất. Nguyên tắc quản lý chi thường xuyên bao gồm quản lý theo dự toán, tiết kiệm hiệu quả, chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước.

  • Khái niệm và phân loại chi thường xuyên ngân sách nhà nước: Chi thường xuyên là các khoản chi nhằm duy trì hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội, bao gồm chi cho sự nghiệp kinh tế, văn hóa xã hội, quản lý hành chính, quốc phòng an ninh. Chi thường xuyên có đặc điểm ổn định, mang tính chu kỳ và chủ yếu chi cho con người và hoạt động tiêu dùng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp dựa trên số liệu thống kê thu thập từ UBND xã Đại Phước và các báo cáo tài chính ngân sách giai đoạn 2015-2019. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các khoản chi thường xuyên được UBND xã thực hiện trong giai đoạn này. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ mẫu (census) nhằm đảm bảo tính đầy đủ và chính xác của dữ liệu.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp so sánh, đối chiếu với các tiêu chuẩn, quy định pháp luật về quản lý ngân sách nhà nước, đồng thời sử dụng hệ thống hóa để rút ra các kết luận và đề xuất giải pháp. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2020, bao gồm thu thập số liệu, phân tích thực trạng, đánh giá và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán chi thường xuyên còn hạn chế: Việc lập dự toán tại UBND xã Đại Phước chưa sát với thực tế, dẫn đến hầu hết các đơn vị phải điều chỉnh dự toán trong quá trình chấp hành. Ví dụ, dự toán chi thường xuyên giai đoạn 2015-2019 có nhiều khoản chi vượt dự toán ban đầu, gây khó khăn trong việc tiết kiệm và nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  2. Chấp hành dự toán chi thường xuyên chưa hiệu quả: Việc cấp phát kinh phí chưa kịp thời và chưa chặt chẽ, một số khoản chi không phù hợp với dự toán được duyệt. Báo cáo chi thường xuyên ngân sách còn chậm và chưa chính xác, ảnh hưởng đến công tác tổng hợp và quyết toán ngân sách cấp trên.

  3. Công tác kiểm tra, thanh tra còn nhiều hạn chế: Mặc dù có thực hiện thanh tra, kiểm tra thường xuyên, nhưng chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị, dẫn đến một số sai phạm gây thất thoát và lãng phí ngân sách. Việc xử lý sai phạm chủ yếu là phạt tiền hoặc thu hồi nguồn tiền, chưa có chế tài xử phạt rõ ràng và mang tính răn đe.

  4. Bộ máy quản lý và năng lực cán bộ còn yếu: Trình độ quản lý tài chính của cán bộ cấp xã chưa cao, ảnh hưởng đến chất lượng công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán chi thường xuyên. Hệ thống thông tin và phương tiện quản lý ngân sách chưa được ứng dụng hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ phận trong UBND xã, cũng như hạn chế về năng lực và nhận thức của cán bộ quản lý ngân sách. So sánh với kinh nghiệm quản lý chi thường xuyên tại các huyện như Tân Phú và Xuân Lộc cho thấy, việc phân cấp quản lý rõ ràng, giao dự toán đầy đủ và kịp thời, cùng với công tác thanh tra, kiểm tra chặt chẽ đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ chấp hành dự toán chi thường xuyên qua các năm, bảng thống kê các khoản chi vượt dự toán và báo cáo kết quả thanh tra, kiểm tra để minh họa rõ hơn các vấn đề tồn tại. Việc hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên không chỉ giúp tiết kiệm ngân sách mà còn tạo điều kiện thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội địa phương ổn định và bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi thường xuyên: Đề nghị UBND xã Đại Phước xây dựng quy trình lập dự toán sát thực tế, dựa trên phân tích nhu cầu và nguồn lực thực tế, ưu tiên các nhiệm vụ cấp thiết. Thời gian thực hiện từ năm 2022, do phòng Tài chính - Kế toán chủ trì phối hợp với các đơn vị liên quan.

  2. Tăng cường chấp hành dự toán và giám sát chi tiêu: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ việc cấp phát và sử dụng kinh phí, đảm bảo chi đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách, thực hiện thanh toán trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước. Thời gian triển khai trong năm 2022-2023, do UBND xã phối hợp với Kho bạc Nhà nước huyện thực hiện.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức các khóa tập huấn, đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng quản lý tài chính công cho cán bộ tài chính - kế toán và lãnh đạo xã. Thời gian thực hiện liên tục từ năm 2022, do UBND huyện và các cơ quan đào tạo phối hợp tổ chức.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong thanh tra, kiểm tra chi ngân sách; áp dụng chế tài xử phạt nghiêm minh, mang tính răn đe để ngăn ngừa sai phạm. Thời gian thực hiện từ năm 2022, do UBND xã phối hợp với Thanh tra huyện và Kho bạc Nhà nước huyện thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính cấp xã: Nâng cao hiểu biết về quản lý chi thường xuyên ngân sách, áp dụng các nguyên tắc và phương pháp quản lý hiệu quả trong thực tiễn công tác.

  2. Lãnh đạo UBND xã và huyện: Sử dụng luận văn làm cơ sở để xây dựng chính sách, quy trình quản lý ngân sách phù hợp với đặc thù địa phương, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách công.

  3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu về quản lý ngân sách công: Tham khảo các phân tích, đánh giá thực trạng và giải pháp quản lý chi thường xuyên tại cấp xã, góp phần phát triển lý luận và thực tiễn quản lý tài chính công.

  4. Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích để hiểu sâu về cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước ở cấp địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Chi thường xuyên là các khoản chi nhằm duy trì hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội, bao gồm chi cho sự nghiệp kinh tế, văn hóa xã hội, quản lý hành chính, quốc phòng an ninh. Ví dụ như chi tiền lương, chi mua sắm vật tư, chi sửa chữa thường xuyên.

  2. Tại sao việc lập dự toán chi thường xuyên lại quan trọng?
    Lập dự toán chi thường xuyên là khâu mở đầu của chu trình ngân sách, giúp phân bổ nguồn lực hợp lý, đảm bảo các nhiệm vụ thường xuyên được thực hiện đầy đủ và tiết kiệm. Dự toán sát thực tế giúp tránh điều chỉnh dự toán gây khó khăn trong quản lý.

  3. Nguyên tắc quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Bao gồm quản lý theo dự toán đã được duyệt, đảm bảo tiết kiệm và hiệu quả, chi trực tiếp qua Kho bạc Nhà nước để kiểm soát chặt chẽ các khoản chi, tránh thất thoát và lãng phí.

  4. Những khó khăn thường gặp trong quản lý chi thường xuyên tại cấp xã?
    Thường gặp là lập dự toán chưa sát thực tế, chấp hành dự toán chưa nghiêm túc, công tác thanh tra kiểm tra chưa hiệu quả, năng lực cán bộ còn hạn chế, hệ thống thông tin quản lý chưa đồng bộ.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách?
    Cần hoàn thiện quy trình lập dự toán, tăng cường giám sát và kiểm tra, nâng cao năng lực cán bộ, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, đồng thời xây dựng chế tài xử lý vi phạm nghiêm minh.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước, làm rõ các nguyên tắc, đặc điểm và vai trò của chi thường xuyên trong quản lý tài chính công.
  • Thực trạng quản lý chi thường xuyên tại UBND xã Đại Phước còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong khâu lập dự toán, chấp hành dự toán và công tác thanh tra, kiểm tra.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên, bao gồm nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường giám sát, hoàn thiện quy trình lập dự toán và xử lý vi phạm.
  • Nghiên cứu có phạm vi từ 2015 đến 2019, cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực tiễn để áp dụng trong giai đoạn tiếp theo.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý địa phương áp dụng các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Hành động tiếp theo: UBND xã Đại Phước và các cơ quan liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Các nhà nghiên cứu và cán bộ quản lý tài chính công nên tham khảo luận văn để áp dụng và phát triển công tác quản lý ngân sách tại địa phương.