Tổng quan nghiên cứu

Quản lý ngân sách nhà nước cấp xã đóng vai trò then chốt trong việc thực hiện các chức năng quản lý kinh tế - xã hội của chính quyền địa phương. Tại huyện Trảng Bàng, tỉnh Tây Ninh, ngân sách cấp xã là công cụ tài chính quan trọng giúp địa phương phát triển kinh tế, đảm bảo an ninh chính trị và nâng cao đời sống nhân dân. Giai đoạn 2014-2018, thu ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện luôn vượt kế hoạch đề ra, góp phần tích cực vào sự phát triển chung của tỉnh. Tuy nhiên, công tác quản lý ngân sách cấp xã vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như chậm đổi mới trong lập và chấp hành dự toán, thất thoát nguồn thu, quản lý chi chưa chặt chẽ, và năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế. Luận văn nhằm phân tích thực trạng quản lý ngân sách nhà nước cấp xã tại huyện Trảng Bàng, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp xã trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 10 xã và 1 thị trấn trên địa bàn huyện, với dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2014-2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước và quản lý công, trong đó có:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: Xem ngân sách là công cụ tài chính quan trọng để nhà nước thực hiện chức năng điều tiết kinh tế, phân phối lại nguồn lực xã hội và đảm bảo các nhiệm vụ công cộng. Ngân sách nhà nước được hiểu là bản dự toán thu chi hàng năm do cơ quan có thẩm quyền quyết định, có hiệu lực trong một năm tài khóa.

  • Lý thuyết quản lý ngân sách cấp xã: Tập trung vào quản lý các hoạt động thu, chi ngân sách tại cấp xã, bao gồm lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và giám sát ngân sách. Quản lý ngân sách cấp xã phải tuân thủ các nguyên tắc công khai, minh bạch, thống nhất và cân đối ngân sách.

  • Khái niệm chính: Ngân sách nhà nước (NSNN), ngân sách xã (NSX), dự toán ngân sách, chấp hành ngân sách, quyết toán ngân sách, giám sát ngân sách, phân cấp ngân sách, nguyên tắc quản lý ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp phương pháp nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo tài chính, văn bản pháp luật, số liệu thu chi ngân sách cấp xã giai đoạn 2014-2018 tại huyện Trảng Bàng; tài liệu nghiên cứu liên quan từ các công trình khoa học đã công bố.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê số liệu thu chi ngân sách, so sánh thực trạng với các quy định pháp luật hiện hành; phương pháp tổng hợp, so sánh đối chiếu để đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách cấp xã.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào 10 xã và 1 thị trấn trên địa bàn huyện Trảng Bàng, lựa chọn dựa trên tính đại diện và khả năng thu thập dữ liệu đầy đủ.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu trong khoảng thời gian từ năm 2014 đến năm 2018, đồng thời đề xuất định hướng phát triển cho các năm tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng thu ngân sách cấp xã: Tổng thu ngân sách cấp xã giai đoạn 2014-2018 luôn vượt kế hoạch, với mức tăng trưởng bình quân khoảng 8-10% mỗi năm. Tuy nhiên, nguồn thu chủ yếu vẫn tập trung vào một số khoản như thuế đất, phí dịch vụ, trong khi các nguồn thu khác chưa được khai thác hiệu quả.

  2. Quản lý chi ngân sách: Chi ngân sách cấp xã chủ yếu dành cho các nhiệm vụ thường xuyên như chi lương, an sinh xã hội và đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng. Tỷ lệ chi đầu tư phát triển chiếm khoảng 30% tổng chi ngân sách xã, tuy nhiên công tác quản lý chi còn tồn tại tình trạng chi sai quy định và chưa kiểm soát chặt chẽ.

  3. Năng lực quản lý ngân sách: Đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách cấp xã còn hạn chế về chuyên môn và kỹ năng, dẫn đến nhiều sai sót trong lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách. Việc sử dụng phần mềm kế toán ngân sách chưa thống nhất, biểu mẫu chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu quản lý hiện đại.

  4. Giám sát và thanh tra ngân sách: Công tác giám sát, thanh tra ngân sách cấp xã chưa được thực hiện thường xuyên và hiệu quả, dẫn đến khó phát hiện kịp thời các sai phạm, thất thoát ngân sách. Tính công khai, minh bạch trong quản lý ngân sách còn hạn chế, ảnh hưởng đến trách nhiệm giải trình của các cấp chính quyền.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc chưa hoàn thiện cơ chế phân cấp ngân sách, năng lực cán bộ quản lý còn yếu và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan. So với một số địa phương khác, huyện Trảng Bàng đã có những bước tiến trong quản lý ngân sách cấp xã nhưng vẫn chưa đạt được mức hiệu quả cao nhất. Việc áp dụng các quy định mới của Luật Ngân sách nhà nước năm 2015 chưa được thực hiện đồng bộ, gây khó khăn trong công tác lập dự toán và quyết toán ngân sách. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách, bảng tổng hợp chi ngân sách theo mục đích và biểu đồ đánh giá năng lực cán bộ quản lý ngân sách cấp xã. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, tăng cường giám sát và minh bạch trong quản lý ngân sách cấp xã để đảm bảo sử dụng ngân sách hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách cấp xã: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý ngân sách cho cán bộ cấp xã; áp dụng tiêu chuẩn tuyển dụng và đánh giá năng lực định kỳ. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do UBND huyện phối hợp với Sở Tài chính chủ trì.

  2. Tăng cường quản lý thu ngân sách nhà nước: Xây dựng và triển khai các biện pháp kiểm soát chặt chẽ nguồn thu, mở rộng các khoản thu hợp pháp chưa được khai thác; nâng cao nhận thức của người dân về nghĩa vụ thuế, phí. Thực hiện liên tục, có đánh giá hiệu quả hàng năm, do Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện và cơ quan thuế phối hợp thực hiện.

  3. Hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước: Áp dụng các quy định chặt chẽ về chi tiêu, tăng cường kiểm tra, giám sát việc sử dụng ngân sách; ưu tiên chi cho các nhiệm vụ trọng yếu, đảm bảo tiết kiệm và hiệu quả. Thời gian triển khai trong 1 năm, do UBND xã và Kho bạc Nhà nước giám sát.

  4. Tăng cường giám sát, thanh tra, kiểm tra việc thực hiện ngân sách cấp xã: Thiết lập hệ thống giám sát minh bạch, công khai các khoản thu chi ngân sách; tổ chức thanh tra định kỳ và đột xuất để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Thực hiện thường xuyên, do Thanh tra tài chính và Mặt trận Tổ quốc huyện chủ trì.

  5. Nâng cao tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý ngân sách: Công khai dự toán, quyết toán ngân sách trên các phương tiện truyền thông địa phương; tăng cường vai trò của cộng đồng trong giám sát ngân sách. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đến 1 năm, do UBND xã phối hợp với các tổ chức xã hội thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp xã và huyện: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý, áp dụng các giải pháp thực tiễn để cải thiện hiệu quả quản lý ngân sách địa phương.

  2. Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành Quản lý công và Tài chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích để hiểu rõ về quản lý ngân sách nhà nước cấp xã, các quy trình và nguyên tắc quản lý ngân sách.

  3. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng, hoàn thiện chính sách phân cấp ngân sách và quản lý tài chính địa phương.

  4. Các tổ chức nghiên cứu và tư vấn phát triển kinh tế - xã hội: Hỗ trợ trong việc đánh giá thực trạng quản lý ngân sách cấp xã và đề xuất các giải pháp phù hợp với điều kiện địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý ngân sách nhà nước cấp xã là gì?
    Quản lý ngân sách cấp xã là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, điều hành và giám sát các hoạt động thu, chi ngân sách tại cấp xã nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của chính quyền địa phương. Ví dụ, lập dự toán ngân sách hàng năm, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách.

  2. Nguyên tắc quan trọng trong quản lý ngân sách cấp xã là gì?
    Các nguyên tắc bao gồm công khai minh bạch, rõ ràng chính xác, thống nhất trong quản lý và cân đối ngân sách. Những nguyên tắc này giúp đảm bảo ngân sách được sử dụng hiệu quả và đúng quy định pháp luật.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý ngân sách cấp xã hiện nay?
    Khó khăn gồm năng lực cán bộ hạn chế, công tác giám sát chưa chặt chẽ, thất thoát nguồn thu, và việc áp dụng phần mềm kế toán chưa đồng bộ. Ví dụ, nhiều xã chưa thực hiện quyết toán ngân sách đúng hạn hoặc còn sai sót trong báo cáo tài chính.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp xã?
    Cần đào tạo nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường kiểm tra, giám sát, hoàn thiện quy trình quản lý thu chi và nâng cao tính minh bạch, công khai ngân sách. Ví dụ, tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn và áp dụng phần mềm quản lý hiện đại.

  5. Vai trò của Luật Ngân sách nhà nước năm 2015 trong quản lý ngân sách cấp xã?
    Luật quy định rõ các nguyên tắc, trình tự lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách, đồng thời tăng cường phân cấp và trách nhiệm giải trình của các cấp chính quyền. Luật có hiệu lực từ năm 2017, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho quản lý ngân sách cấp xã.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa khung lý thuyết và phân tích thực trạng quản lý ngân sách nhà nước cấp xã tại huyện Trảng Bàng, tỉnh Tây Ninh giai đoạn 2014-2018.
  • Phát hiện chính gồm thu ngân sách vượt kế hoạch nhưng quản lý chi và năng lực cán bộ còn nhiều hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm như nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường quản lý thu chi, giám sát và minh bạch ngân sách.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ chính quyền địa phương nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp xã.
  • Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian để hoàn thiện công tác quản lý ngân sách địa phương.

Hãy áp dụng những giải pháp này để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp xã, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại huyện Trảng Bàng và các địa phương tương tự.