Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh Việt Nam là quốc gia đa sắc tộc với nhiều giá trị văn hóa truyền thống phong phú, lễ hội truyền thống đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần và phát triển du lịch. Huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An, nằm trong khu dự trữ sinh quyển miền Tây Nghệ An, sở hữu nhiều lễ hội đặc sắc của các dân tộc Thái, Mông, Khơ Mú, Ơ Đu, góp phần tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo. Tuy nhiên, công tác quản lý lễ hội tại đây còn nhiều hạn chế, như hiện tượng thương mại hóa, biến dạng lễ hội và thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các chủ thể quản lý.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng quản lý lễ hội trên địa bàn huyện Tương Dương gắn với phát triển du lịch, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý trong giai đoạn 2017-2021. Nghiên cứu tập trung vào các lễ hội lớn như Lễ hội Đền Vạn Cửa Rào, Lễ hội Xăng Khan của người Thái, Lễ hội mừng Bếp mới của người Khơ Mú và Lễ hội mừng tiếng Sấm đầu tiên của người Ơ Đu. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế du lịch địa phương, góp phần nâng cao đời sống cộng đồng dân cư.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết quản lý nhà nước về văn hóa, quản lý lễ hội và phát triển du lịch bền vững. Hai khung lý thuyết chính bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý lễ hội: Quản lý lễ hội là quá trình sử dụng các công cụ quản lý, chính sách pháp luật, sự phối hợp của cộng đồng và các chủ thể liên quan nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa lễ hội, đồng thời đảm bảo tổ chức lễ hội diễn ra an toàn, hiệu quả. Khái niệm này bao gồm các hoạt động xây dựng kế hoạch, tổ chức, kiểm tra, giám sát và phát triển nguồn lực.

  • Lý thuyết phát triển du lịch gắn với văn hóa: Du lịch phát triển dựa trên khai thác các giá trị văn hóa truyền thống, trong đó lễ hội là sản phẩm du lịch đặc sắc, góp phần đa dạng hóa loại hình du lịch, tăng cường quảng bá hình ảnh địa phương và tạo nguồn thu kinh tế bền vững. Lý thuyết nhấn mạnh sự cân bằng giữa bảo tồn văn hóa và phát triển kinh tế du lịch.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: lễ hội truyền thống, quản lý lễ hội, phát triển du lịch bền vững, cộng đồng tham gia quản lý, và chính sách quản lý nhà nước.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp cả định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo của UBND huyện Tương Dương, số liệu thống kê khách du lịch giai đoạn 2017-2021, tài liệu nghiên cứu trước đây, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và cộng đồng dân cư, khảo sát thực địa tại các địa điểm tổ chức lễ hội.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu phỏng vấn gồm cán bộ quản lý cấp huyện, xã, đại diện cộng đồng dân cư và du khách tham gia lễ hội nhằm đảm bảo đa chiều thông tin.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích nội dung văn bản, tổng hợp số liệu thống kê, so sánh các chỉ số phát triển du lịch và đánh giá hiệu quả quản lý lễ hội. Phân tích định tính qua phỏng vấn sâu để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung vào giai đoạn 2017-2021 với các số liệu cập nhật, đồng thời khảo sát thực địa và phỏng vấn trong năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý lễ hội còn nhiều hạn chế: Mặc dù UBND huyện và các cơ quan liên quan đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, kế hoạch tổ chức lễ hội, công tác phối hợp giữa các chủ thể quản lý chưa đồng bộ. Ví dụ, công tác kiểm tra, giám sát lễ hội chỉ đạt khoảng 70% kế hoạch đề ra, còn tồn tại hiện tượng thương mại hóa và lấn chiếm khuôn viên lễ hội.

  2. Số lượng du khách tăng trưởng ổn định: Thống kê cho thấy lượng khách du lịch đến các lễ hội trên địa bàn tăng trung bình 12% mỗi năm trong giai đoạn 2017-2021, với tổng số khách đạt khoảng 15.000 lượt năm 2021. Thời gian lưu trú và chi tiêu của khách cũng có xu hướng tăng, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương.

  3. Cộng đồng dân cư tham gia quản lý còn hạn chế: Sự tham gia của cộng đồng trong tổ chức và quản lý lễ hội chiếm khoảng 60%, chưa phát huy hết vai trò chủ thể trong bảo tồn và phát triển lễ hội. Năng lực quản lý và nhận thức của cộng đồng về phát triển du lịch còn yếu.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất và dịch vụ phục vụ lễ hội chưa đáp ứng yêu cầu: Cơ sở hạ tầng như giao thông, điện nước, dịch vụ lưu trú, ăn uống còn thiếu đồng bộ, ảnh hưởng đến trải nghiệm của du khách. Chi phí dành cho công tác tuyên truyền quảng bá lễ hội chỉ chiếm khoảng 5% tổng ngân sách tổ chức lễ hội.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, cộng đồng và doanh nghiệp trong quản lý lễ hội. So với các nghiên cứu trước đây về quản lý lễ hội truyền thống tại các địa phương khác, huyện Tương Dương có điểm mạnh về đa dạng văn hóa và tiềm năng du lịch sinh thái, nhưng còn yếu về hạ tầng và nguồn lực quản lý.

Việc tăng trưởng khách du lịch cho thấy lễ hội đã trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn, tuy nhiên nếu không có quản lý hiệu quả, các giá trị văn hóa truyền thống có thể bị mai một hoặc biến dạng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng khách du lịch và bảng đánh giá mức độ tham gia của cộng đồng trong quản lý lễ hội.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành, nâng cao năng lực quản lý và phát huy vai trò cộng đồng để bảo tồn giá trị văn hóa đồng thời phát triển du lịch bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phối hợp liên ngành trong quản lý lễ hội: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa UBND huyện, các xã, ban quản lý di tích, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư nhằm đảm bảo tổ chức lễ hội đúng quy định, an toàn và hiệu quả. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; chủ thể: UBND huyện và các cơ quan liên quan.

  2. Đào tạo nâng cao năng lực quản lý và nhận thức cộng đồng: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quản lý lễ hội, phát triển du lịch bền vững cho cán bộ quản lý và cộng đồng dân cư. Mục tiêu nâng tỷ lệ tham gia quản lý của cộng đồng lên trên 80% trong 3 năm tới.

  3. Đầu tư cải thiện cơ sở hạ tầng và dịch vụ du lịch: Ưu tiên nâng cấp giao thông, điện nước, hệ thống lưu trú và dịch vụ ăn uống tại các điểm tổ chức lễ hội. Kêu gọi đầu tư từ nguồn ngân sách địa phương và xã hội hóa. Thời gian thực hiện: 3-5 năm; chủ thể: UBND huyện phối hợp doanh nghiệp.

  4. Tăng cường công tác tuyên truyền, quảng bá lễ hội: Sử dụng đa dạng các kênh truyền thông, xây dựng thương hiệu lễ hội đặc trưng của huyện Tương Dương nhằm thu hút khách du lịch trong và ngoài nước. Mục tiêu tăng chi phí quảng bá lên 10% ngân sách tổ chức lễ hội trong 2 năm tới.

  5. Xây dựng hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ: Thiết lập đội ngũ kiểm tra chuyên trách, phối hợp với công an, y tế, môi trường để đảm bảo lễ hội diễn ra an toàn, văn minh, hạn chế các hiện tượng tiêu cực. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và duy trì thường xuyên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về văn hóa và du lịch: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý lễ hội gắn với phát triển du lịch, giúp nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và giảng viên chuyên ngành quản lý văn hóa, du lịch: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc giảng dạy, nghiên cứu về quản lý lễ hội truyền thống và phát triển du lịch bền vững.

  3. Cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội tại huyện Tương Dương: Hiểu rõ vai trò và trách nhiệm trong việc bảo tồn, phát huy giá trị lễ hội truyền thống, đồng thời tham gia phát triển du lịch địa phương.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch: Nắm bắt tiềm năng và các vấn đề quản lý lễ hội để có chiến lược đầu tư phù hợp, góp phần phát triển sản phẩm du lịch đặc sắc, bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý lễ hội truyền thống có vai trò gì trong phát triển du lịch?
    Quản lý lễ hội giúp bảo tồn giá trị văn hóa, đảm bảo lễ hội diễn ra an toàn, hấp dẫn, từ đó thu hút khách du lịch và phát triển kinh tế địa phương. Ví dụ, lễ hội Đền Vạn Cửa Rào đã thu hút hàng nghìn khách mỗi năm nhờ công tác quản lý hiệu quả.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý lễ hội tại huyện Tương Dương là gì?
    Khó khăn gồm thiếu sự phối hợp liên ngành, hạn chế về cơ sở hạ tầng, năng lực quản lý cộng đồng còn yếu và hiện tượng thương mại hóa lễ hội làm mất giá trị truyền thống.

  3. Cộng đồng dân cư đóng vai trò thế nào trong quản lý lễ hội?
    Cộng đồng là chủ thể bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội, tham gia tổ chức, quản lý và phát triển sản phẩm du lịch gắn với lễ hội, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững.

  4. Làm thế nào để cân bằng giữa bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch?
    Cần xây dựng chính sách quản lý phù hợp, tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức cộng đồng, kiểm soát hoạt động thương mại và đầu tư cơ sở hạ tầng đồng bộ để phát triển du lịch bền vững mà không làm mất giá trị văn hóa.

  5. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý lễ hội được đề xuất là gì?
    Bao gồm tăng cường phối hợp liên ngành, đào tạo nâng cao năng lực, đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường tuyên truyền quảng bá và xây dựng hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng quản lý lễ hội gắn với phát triển du lịch tại huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An trong giai đoạn 2017-2021.
  • Phát hiện chính gồm sự tăng trưởng khách du lịch, hạn chế trong quản lý và sự tham gia của cộng đồng còn thấp.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý lễ hội, bảo tồn giá trị văn hóa và phát triển du lịch bền vững.
  • Kết quả nghiên cứu có thể làm tài liệu tham khảo cho các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng địa phương.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đào tạo, đầu tư hạ tầng và xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành để thực hiện các giải pháp đề xuất.

Hành động ngay hôm nay để bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội truyền thống, đồng thời thúc đẩy phát triển du lịch bền vững tại huyện Tương Dương!