Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những chương trình trọng điểm của Việt Nam nhằm phát triển kinh tế - xã hội vùng nông thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Tỉnh Bắc Giang, với dân số khoảng 1,81 triệu người và diện tích đất nông nghiệp chiếm tới 77,43%, đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong xây dựng NTM giai đoạn 2011-2019. Tính đến năm 2019, tỉnh có 114/203 xã đạt chuẩn NTM, chiếm 56,2%, với bình quân tiêu chí đạt 15,8 tiêu chí/xã. Dự kiến đến năm 2020, con số này sẽ tăng lên 137 xã đạt chuẩn và 3 huyện đạt chuẩn NTM.

Tuy nhiên, việc huy động và quản lý vốn cho xây dựng NTM vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt trong bối cảnh các xã, huyện khó khăn hơn được triển khai xây dựng NTM ở giai đoạn sau. Tổng vốn huy động cho xây dựng NTM giai đoạn 2011-2019 đạt khoảng 11.389 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách Trung ương chiếm 11%, ngân sách tỉnh 13,8%, vốn huy động từ cộng đồng dân cư và doanh nghiệp chiếm phần lớn còn lại.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý huy động vốn cho xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2011-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và huy động vốn trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các cấp chính quyền từ tỉnh đến xã, thôn trên địa bàn tỉnh Bắc Giang, với dữ liệu thu thập từ năm 2011 đến 2019 và khảo sát sơ cấp trong đầu năm 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hoàn thiện cơ chế huy động vốn, thúc đẩy phát triển bền vững nông thôn mới tại Bắc Giang.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý huy động vốn trong phát triển kinh tế nông thôn, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý vốn: Vốn được hiểu là tài sản vật chất và tài chính được sử dụng trong sản xuất kinh doanh nhằm sinh lợi. Quản lý huy động vốn là quá trình tổ chức, điều phối các nguồn vốn nhằm đạt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả, minh bạch và đúng mục đích.

  • Mô hình xây dựng nông thôn mới: Xây dựng NTM là quá trình phát triển tổng thể về kinh tế, xã hội, văn hóa, môi trường và an ninh trật tự nông thôn, trong đó vốn đóng vai trò trung tâm để phát triển hạ tầng và sản xuất.

  • Khái niệm về huy động vốn đa nguồn: Bao gồm vốn ngân sách nhà nước, vốn huy động từ cộng đồng dân cư, vốn doanh nghiệp, vốn tín dụng và các nguồn xã hội hóa khác. Việc phối hợp các nguồn vốn này theo cơ cấu hợp lý là yếu tố then chốt để đảm bảo thành công chương trình.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: vốn hiện vật và vốn tài chính, quản lý huy động vốn, xây dựng nông thôn mới, cơ cấu vốn, và các nguyên tắc quản lý vốn như minh bạch, tuân thủ pháp luật, phù hợp quy hoạch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa phân tích tài liệu thứ cấp và khảo sát sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Thu thập số liệu từ các báo cáo chính thức của UBND tỉnh Bắc Giang, Ban Chỉ đạo Trung ương, Sở Nông nghiệp và PTNT, các văn bản pháp luật liên quan, niên giám thống kê tỉnh và các tài liệu nghiên cứu trước đó.

  • Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát xã hội học với 188 phiếu điều tra, gồm 120 phiếu khảo sát hộ gia đình, 40 phiếu cán bộ xã, thôn, 20 phiếu cán bộ huyện và 8 phiếu cán bộ tỉnh. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích tại các xã xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu, tính toán các chỉ tiêu huy động vốn, phân tích cơ cấu vốn, đánh giá hiệu quả quản lý. Kết quả được trình bày qua bảng biểu và biểu đồ minh họa.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu thứ cấp từ năm 2011-2019; khảo sát sơ cấp thực hiện từ tháng 1 đến tháng 4 năm 2020; phân tích và hoàn thiện luận văn trong năm 2020.

Phương pháp luận kết hợp lịch sử - logic, phân tích, tổng hợp và so sánh giúp đánh giá toàn diện thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng huy động vốn xây dựng NTM tại Bắc Giang giai đoạn 2011-2019: Tổng vốn huy động đạt khoảng 11.389 tỷ đồng, trong đó giai đoạn 2011-2015 huy động 4.162 tỷ đồng, giai đoạn 2016-2019 huy động 7.226 tỷ đồng, tăng 1,7 lần so với giai đoạn trước. Cơ cấu vốn gồm: ngân sách Trung ương 11%, ngân sách tỉnh 13,8%, ngân sách huyện và xã 28,6%, vốn lồng ghép 20%, vốn doanh nghiệp và hợp tác xã 5,2%, vốn đóng góp cộng đồng dân cư chiếm phần còn lại.

  2. Chất lượng quy hoạch và đề án xây dựng NTM còn hạn chế: 100% cán bộ khảo sát đánh giá đề án xây dựng NTM chất lượng thấp do nhu cầu kinh phí lớn, thiếu giải pháp huy động vốn khả thi, tập trung nhiều vào xây dựng hạ tầng, ít chú ý phát triển sản xuất và chưa lấy ý kiến người dân đầy đủ. Việc điều chỉnh quy hoạch nhiều lần gây chậm tiến độ.

  3. Công tác chỉ đạo và bộ máy quản lý: Bộ máy chỉ đạo từ tỉnh đến xã được thành lập đầy đủ nhưng còn thiếu cán bộ chuyên trách, chưa có chính sách đãi ngộ, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác. Một số địa phương chưa quyết liệt trong chỉ đạo, chưa chủ động ban hành chính sách huy động vốn phù hợp.

  4. Nhận thức và sự tham gia của người dân: Công tác tuyên truyền được duy trì đa dạng, vận động được trên 16.000 ngày công lao động và nhiều đóng góp vật chất. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều ý kiến phản ánh chưa hài lòng về công tác phân bổ vốn và tham mưu phân bổ vốn chưa kịp thời, ảnh hưởng đến sự đồng thuận của người dân.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc huy động vốn xây dựng NTM tại Bắc Giang đã có sự tăng trưởng rõ rệt, đặc biệt trong giai đoạn 2016-2019. Tuy nhiên, chất lượng quy hoạch và đề án còn yếu kém làm giảm hiệu quả sử dụng vốn, gây lãng phí và chậm tiến độ. Bộ máy quản lý còn thiếu nhân lực chuyên trách và chính sách đãi ngộ chưa phù hợp, dẫn đến hạn chế trong công tác tham mưu và điều hành.

So sánh với các tỉnh như Hà Tĩnh và Nam Định, Bắc Giang cần học hỏi kinh nghiệm trong việc đồng bộ chỉ đạo, đổi mới cơ chế huy động vốn từ cộng đồng và doanh nghiệp, cũng như nâng cao năng lực cán bộ. Việc công khai, minh bạch trong quản lý vốn và phát huy vai trò chủ thể của người dân là yếu tố then chốt để tăng cường sự tin tưởng và huy động vốn hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu vốn theo nguồn, bảng so sánh tiến độ huy động vốn qua các năm và biểu đồ đánh giá chất lượng đề án xây dựng NTM theo khảo sát cán bộ các cấp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quy hoạch và lập đề án xây dựng NTM thực tiễn, khả thi

    • Động từ hành động: Rà soát, điều chỉnh, hoàn thiện
    • Target metric: 100% xã có đề án phù hợp, khả thi vào năm 2023
    • Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Xây dựng, UBND các huyện, xã

  2. Nâng cao năng lực và chính sách đãi ngộ cho cán bộ chuyên trách xây dựng NTM

    • Động từ hành động: Đào tạo, bồi dưỡng, bổ sung biên chế, áp dụng chính sách phụ cấp
    • Target metric: Tăng 30% số cán bộ chuyên trách được đào tạo bài bản trong 2 năm tới
    • Chủ thể thực hiện: Ban Tổ chức Tỉnh ủy, Sở Nội vụ, UBND các cấp

  3. Đẩy mạnh công khai, minh bạch trong quản lý và sử dụng vốn xây dựng NTM

    • Động từ hành động: Công khai, giám sát, báo cáo định kỳ
    • Target metric: 100% dự án xây dựng NTM được công khai trên cổng thông tin điện tử tỉnh và xã vào năm 2022
    • Chủ thể thực hiện: Ban Chỉ đạo NTM tỉnh, UBND các xã, Mặt trận Tổ quốc

  4. Tăng cường huy động vốn từ cộng đồng dân cư và doanh nghiệp thông qua các chính sách ưu đãi, vận động hiệu quả

    • Động từ hành động: Vận động, hỗ trợ, khuyến khích
    • Target metric: Tăng 20% vốn huy động từ cộng đồng và doanh nghiệp giai đoạn 2021-2025
    • Chủ thể thực hiện: UBND các cấp, Hội Nông dân, Hội Doanh nghiệp tỉnh

  5. Xây dựng hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ, thường xuyên để phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm trong quản lý vốn

    • Động từ hành động: Kiểm tra, giám sát, xử lý
    • Target metric: 100% dự án có báo cáo kiểm tra định kỳ hàng năm
    • Chủ thể thực hiện: Thanh tra tỉnh, Ban Giám sát cộng đồng, Mặt trận Tổ quốc

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp tỉnh Bắc Giang

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp quản lý huy động vốn xây dựng NTM, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý.
    • Use case: Lập kế hoạch, xây dựng chính sách, điều phối nguồn lực xây dựng NTM.

  2. Các nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực phát triển nông thôn và quản lý kinh tế

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý huy động vốn trong xây dựng NTM, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, giảng dạy, tham khảo chính sách.

  3. Các tổ chức tài chính, ngân hàng và doanh nghiệp đầu tư vào nông thôn

    • Lợi ích: Hiểu rõ cơ cấu vốn, chính sách huy động vốn và tiềm năng đầu tư tại Bắc Giang.
    • Use case: Xây dựng các chương trình tín dụng ưu đãi, hợp tác đầu tư phát triển nông thôn.

  4. Cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội tại địa phương

    • Lợi ích: Nắm bắt vai trò, quyền lợi và trách nhiệm trong huy động vốn xây dựng NTM, tăng cường sự tham gia và giám sát.
    • Use case: Tham gia đóng góp, giám sát các dự án xây dựng NTM tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý huy động vốn xây dựng nông thôn mới là gì?
    Quản lý huy động vốn là quá trình tổ chức, điều phối các nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, cộng đồng dân cư, doanh nghiệp và các nguồn khác nhằm đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả, minh bạch và đúng mục đích trong xây dựng nông thôn mới.

  2. Tại sao việc huy động vốn từ cộng đồng dân cư lại quan trọng?
    Vốn từ cộng đồng dân cư chiếm tỷ trọng lớn trong tổng vốn xây dựng NTM, giúp tăng tính bền vững và phát huy vai trò chủ thể của người dân. Ví dụ, tại Bắc Giang, vốn đóng góp của cộng đồng dân cư chiếm khoảng 10% tổng vốn huy động.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý huy động vốn tại Bắc Giang là gì?
    Khó khăn gồm chất lượng quy hoạch và đề án xây dựng NTM còn thấp, công tác phân bổ vốn chưa kịp thời, bộ máy quản lý thiếu cán bộ chuyên trách và chính sách đãi ngộ chưa phù hợp, dẫn đến hiệu quả huy động vốn chưa cao.

  4. Các giải pháp nâng cao hiệu quả huy động vốn được đề xuất là gì?
    Bao gồm nâng cao chất lượng quy hoạch, đào tạo cán bộ chuyên trách, công khai minh bạch quản lý vốn, tăng cường huy động vốn từ cộng đồng và doanh nghiệp, đồng thời xây dựng hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ.

  5. Làm thế nào để người dân tham gia tích cực vào xây dựng nông thôn mới?
    Thông qua công tác tuyên truyền, vận động, tạo điều kiện cho người dân tham gia bàn bạc, giám sát và quyết định các công trình xây dựng, đảm bảo quyền lợi và trách nhiệm của người dân được tôn trọng và phát huy.

Kết luận

  • Bắc Giang đã huy động được khoảng 11.389 tỷ đồng vốn cho xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2011-2019, với sự đóng góp đa dạng từ ngân sách nhà nước, cộng đồng dân cư và doanh nghiệp.
  • Chất lượng quy hoạch và đề án xây dựng NTM còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn và tiến độ thực hiện.
  • Bộ máy quản lý còn thiếu cán bộ chuyên trách và chính sách đãi ngộ chưa phù hợp, làm giảm hiệu quả công tác tham mưu và điều hành.
  • Sự tham gia của người dân và công khai minh bạch trong quản lý vốn là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả huy động vốn.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao chất lượng quy hoạch, đào tạo cán bộ, minh bạch quản lý vốn, tăng cường huy động vốn từ cộng đồng và doanh nghiệp, cùng hệ thống kiểm tra giám sát chặt chẽ.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2021-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và nâng cao chất lượng quản lý huy động vốn xây dựng nông thôn mới.

Call to action: Các cấp chính quyền, tổ chức và cộng đồng dân cư cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện hiệu quả các giải pháp, góp phần xây dựng nông thôn mới bền vững tại Bắc Giang.