Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động làm quen với chữ cái (LQCC) cho trẻ 5-6 tuổi chuẩn bị tâm thế vào lớp 1 là một nội dung giáo dục mầm non quan trọng, góp phần phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ và kỹ năng ngôn ngữ cho trẻ. Tại huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình, với 38 trường mầm non và gần 500 lớp học, công tác giáo dục LQCC được triển khai rộng rãi nhằm chuẩn bị cho trẻ bước vào môi trường tiểu học. Tỷ lệ huy động trẻ 5-6 tuổi ra lớp đạt 100%, chuyên cần đạt 98,09%, và 100% trẻ hoàn thành chương trình giáo dục mầm non. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy hoạt động LQCC còn tồn tại nhiều hạn chế như phương pháp giáo dục chưa đa dạng, cơ sở vật chất thiếu thốn, và sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình chưa đồng bộ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động LQCC cho trẻ 5-6 tuổi tại các trường mầm non huyện Quỳnh Phụ, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp 1. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 01/2022 đến tháng 5/2023, tập trung khảo sát tại 3 trường mầm non đại diện trên địa bàn huyện. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cải thiện các chỉ số như mức độ nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về hoạt động LQCC, tỷ lệ áp dụng phương pháp giáo dục tích cực, và sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non và chuẩn bị tốt hơn cho trẻ bước vào tiểu học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển tâm sinh lý trẻ 5-6 tuổi. Trước hết, lý thuyết quản lý giáo dục được tiếp cận qua quan điểm của F. Aunapu (1976) về quản lý như một khoa học và nghệ thuật tác động có hệ thống nhằm đạt mục tiêu đề ra. Đồng thời, các quan niệm của Vũ Dũng & Nguyễn Thị Mai Lan (2013) và Trần Quốc Thành (2012) nhấn mạnh quản lý là quá trình định hướng, có mục tiêu và có kế hoạch tác động đến khách thể quản lý. Trong lĩnh vực giáo dục mầm non, quản lý được hiểu là tổ chức, điều hành và giám sát các hoạt động giáo dục nhằm phát triển toàn diện trẻ.

Về phát triển tâm sinh lý, luận văn dựa trên đặc điểm phát triển nhận thức, tư duy và kỹ năng vận động của trẻ 5-6 tuổi, như tăng trưởng cân nặng trung bình 16-18kg, chiều cao 103-113cm, và sự hoàn thiện não bộ khoảng 1300g. Các kỹ năng làm quen với chữ cái bao gồm nhận biết, phát âm chuẩn 29 chữ cái tiếng Việt, kỹ năng cầm bút, tư thế ngồi và phát triển ngôn ngữ được xem là nền tảng quan trọng cho việc học Tiếng Việt lớp 1.

Ba khái niệm chính được sử dụng gồm:

  • Quản lý giáo dục mầm non: tổ chức, điều hành các hoạt động giáo dục phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ.
  • Hoạt động làm quen với chữ cái (LQCC): quá trình giúp trẻ nhận biết, phát âm và làm quen với chữ cái tiếng Việt qua các hình thức vui chơi, sáng tạo.
  • Chuẩn bị tâm thế vào lớp 1: phát triển kỹ năng, thái độ và nhận thức để trẻ sẵn sàng bước vào môi trường học tập tiểu học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp từ các văn bản pháp luật như Thông tư số 17/2009/TT-BGDĐT và Luật Giáo dục 2019.
    • Tài liệu chuyên ngành, giáo trình, các công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý giáo dục mầm non và phát triển kỹ năng đọc viết cho trẻ.
    • Dữ liệu khảo sát thực tiễn thu thập từ 3 trường mầm non tại huyện Quỳnh Phụ, với đối tượng gồm 9 cán bộ quản lý và 91 giáo viên mầm non.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích định lượng qua bảng hỏi khảo sát, sử dụng công thức tính điểm trung bình và tỷ lệ phần trăm để đánh giá mức độ nhận thức, thực trạng quản lý và áp dụng phương pháp giáo dục.
    • Phỏng vấn sâu nhằm làm rõ các kết quả khảo sát và thu thập ý kiến chuyên môn từ cán bộ quản lý và giáo viên.
    • Nghiên cứu sản phẩm hoạt động như kế hoạch, giáo án, hồ sơ quản lý để đánh giá thực trạng quản lý.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Khảo sát và thu thập dữ liệu từ tháng 01/2022 đến tháng 5/2023.
    • Xử lý và phân tích dữ liệu trong quý II năm 2023.
    • Đề xuất biện pháp và hoàn thiện luận văn trong quý III-IV năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động LQCC:
    Qua khảo sát 100 cán bộ quản lý và giáo viên, điểm trung bình đánh giá về mục tiêu hoạt động LQCC đạt 3.96 trên thang 5, thuộc mức độ quan trọng. Nội dung được đánh giá cao nhất là việc lồng ghép hoạt động LQCC với thơ, truyện, đồng dao (điểm 4.00), trong khi phát triển tư duy được đánh giá thấp hơn nhưng vẫn quan trọng (điểm 3.92).

  2. Thực trạng nội dung hoạt động LQCC:
    Các hoạt động như làm giàu vốn từ vựng, kể chuyện, đọc thơ được thực hiện rất thường xuyên (điểm 4.04). Các trò chơi ngữ âm và sử dụng dụng cụ hỗ trợ tô viết cũng được áp dụng phổ biến với điểm trung bình trên 3.9. Tuy nhiên, việc sử dụng đa dạng hình thức tổ chức và phương pháp giáo dục còn hạn chế.

  3. Quản lý kế hoạch và tổ chức thực hiện:
    Kế hoạch hoạt động LQCC được xây dựng theo năm học, tháng, tuần và ngày, có sự phối hợp giữa ban giám hiệu, tổ chuyên môn và giáo viên. Tuy nhiên, việc thực hiện kế hoạch chưa đồng bộ và thiếu sự kiểm tra, đánh giá thường xuyên, dẫn đến hiệu quả chưa cao.

  4. Điều kiện cơ sở vật chất và nguồn lực:
    Cơ sở vật chất phục vụ hoạt động LQCC còn thiếu, trang thiết bị chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn chuyên môn là 97,7%, nhưng nhiều giáo viên trẻ thiếu kinh nghiệm và chưa linh hoạt trong phương pháp giảng dạy.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của hoạt động LQCC là tích cực, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về tầm quan trọng của việc chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp 1. Tuy nhiên, sự hạn chế trong phương pháp tổ chức và điều kiện vật chất ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục. So sánh với các nghiên cứu khác, việc lồng ghép hoạt động LQCC với trò chơi và các hoạt động ngôn ngữ được đánh giá là phương pháp hiệu quả nhất để phát triển kỹ năng đọc viết cho trẻ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ đánh giá các nội dung hoạt động LQCC và bảng tổng hợp điểm trung bình các yếu tố quản lý như kế hoạch, phương pháp, cơ sở vật chất. Điều này giúp minh họa rõ ràng các điểm mạnh và hạn chế trong quản lý hoạt động LQCC tại các trường mầm non.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ, giáo viên
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn về quản lý và phương pháp giáo dục LQCC cho đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên trong vòng 6 tháng tới. Mục tiêu tăng tỷ lệ giáo viên áp dụng phương pháp tích cực lên ít nhất 80% trong năm học tiếp theo.

  2. Đổi mới và đa dạng hóa phương pháp tổ chức hoạt động LQCC
    Khuyến khích giáo viên áp dụng các hình thức chơi học tập, trò chơi ngữ âm, và tích hợp hoạt động đọc viết vào các môn học khác. Thực hiện dự giờ và rút kinh nghiệm định kỳ hàng quý để nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị
    Lập kế hoạch đầu tư trang thiết bị học tập, đồ chơi giáo dục phục vụ hoạt động LQCC trong vòng 1 năm, ưu tiên các trường có điều kiện khó khăn. Huy động nguồn lực xã hội hóa và phối hợp với phụ huynh để bổ sung thiết bị.

  4. Thắt chặt phối hợp giữa nhà trường và gia đình
    Xây dựng chương trình truyền thông, tập huấn cho phụ huynh về vai trò hỗ trợ con em làm quen với chữ cái tại nhà. Tổ chức các buổi họp phụ huynh định kỳ để trao đổi thông tin và hướng dẫn phương pháp hỗ trợ trẻ.

  5. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá và giám sát
    Thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ hoạt động LQCC, bao gồm dự giờ, đánh giá sản phẩm học tập của trẻ và phản hồi từ phụ huynh. Áp dụng công cụ đánh giá chuẩn hóa để đảm bảo tính khách quan và hiệu quả.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non
    Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức hoạt động LQCC hiệu quả, từ đó cải thiện chất lượng giáo dục tại các trường mầm non.

  2. Giáo viên mầm non
    Cung cấp kiến thức về đặc điểm tâm sinh lý trẻ 5-6 tuổi, phương pháp tổ chức hoạt động làm quen chữ cái sáng tạo, phù hợp với tâm lý và nhu cầu của trẻ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục
    Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý hoạt động giáo dục mầm non, đặc biệt trong lĩnh vực phát triển kỹ năng đọc viết cho trẻ chuẩn bị vào lớp 1.

  4. Phụ huynh có con trong độ tuổi mầm non
    Hiểu rõ vai trò của hoạt động LQCC và cách phối hợp với nhà trường để hỗ trợ con em phát triển kỹ năng đọc viết và chuẩn bị tâm thế vào lớp 1.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao hoạt động làm quen với chữ cái lại quan trọng đối với trẻ 5-6 tuổi?
    Hoạt động này giúp trẻ nhận biết và phát âm chính xác các chữ cái, phát triển ngôn ngữ và kỹ năng đọc viết cơ bản, tạo nền tảng vững chắc cho việc học Tiếng Việt lớp 1.

  2. Phương pháp nào hiệu quả nhất để tổ chức hoạt động LQCC?
    Phương pháp tích hợp trò chơi, kể chuyện, đọc thơ và các hoạt động vui chơi sáng tạo được đánh giá cao vì kích thích sự hứng thú và phát triển toàn diện kỹ năng của trẻ.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý hoạt động LQCC tại các trường mầm non?
    Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên, xây dựng kế hoạch chi tiết, kiểm tra đánh giá thường xuyên và tăng cường phối hợp với gia đình.

  4. Những khó khăn phổ biến trong quản lý hoạt động LQCC là gì?
    Thiếu cơ sở vật chất, trang thiết bị, giáo viên thiếu kinh nghiệm, phương pháp giảng dạy chưa đa dạng và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình.

  5. Phụ huynh có thể hỗ trợ con em làm quen với chữ cái như thế nào?
    Phụ huynh nên tạo môi trường đọc sách tại nhà, khuyến khích trẻ chơi các trò chơi chữ cái, đọc thơ, kể chuyện và phối hợp chặt chẽ với giáo viên để theo dõi tiến bộ của trẻ.

Kết luận

  • Hoạt động làm quen với chữ cái cho trẻ 5-6 tuổi tại huyện Quỳnh Phụ có vai trò quan trọng trong việc chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp 1, được cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá cao.
  • Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế về phương pháp tổ chức, cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung nâng cao nhận thức, đổi mới phương pháp, tăng cường đầu tư trang thiết bị và cải thiện công tác kiểm tra, đánh giá.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các trường mầm non huyện Quỳnh Phụ nâng cao chất lượng hoạt động LQCC.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục địa phương triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới nhằm đạt hiệu quả bền vững.

Hành động tiếp theo: Các trường mầm non cần xây dựng kế hoạch cụ thể dựa trên các đề xuất, tổ chức tập huấn cho cán bộ giáo viên và tăng cường phối hợp với phụ huynh để nâng cao hiệu quả hoạt động làm quen với chữ cái cho trẻ 5-6 tuổi.