Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động giáo dục kỹ năng sống (GDKNS) cho trẻ 5-6 tuổi tại các trường mẫu giáo đóng vai trò then chốt trong việc chuẩn bị tâm lý, kỹ năng và hành vi cho trẻ trước khi bước vào lớp 1. Tại huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam, với đặc điểm địa lý miền núi, dân cư đa dạng và phần lớn là người dân tộc thiểu số, việc quản lý hoạt động GDKNS gặp nhiều thách thức do điều kiện kinh tế xã hội và nhận thức của các bên liên quan còn hạn chế. Theo khảo sát tại 13 trường mẫu giáo công lập trên địa bàn, bình quân mỗi năm có khoảng 2.500 trẻ 5-6 tuổi tham gia học, trong đó 74,59% cán bộ giáo viên đạt trên chuẩn nghề nghiệp. Tuy nhiên, công tác quản lý hoạt động GDKNS còn tồn tại hạn chế như nhận thức chưa đồng đều của giáo viên và phụ huynh, kế hoạch giáo dục kỹ năng sống chưa sát thực tiễn, phương pháp và hình thức giáo dục còn đơn điệu.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý hoạt động GDKNS cho trẻ 5-6 tuổi tại các trường mẫu giáo huyện Bắc Trà My giai đoạn 2018-2020, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả cho giai đoạn 2021-2025. Nghiên cứu tập trung vào các khía cạnh: nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh; quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp, môi trường và công tác kiểm tra đánh giá hoạt động GDKNS. Ý nghĩa nghiên cứu góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, giúp trẻ phát triển kỹ năng sống phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý và điều kiện địa phương, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục trong việc hoạch định chính sách và tổ chức thực hiện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục kỹ năng sống, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm tổ chức, điều phối các nguồn lực giáo dục để đạt mục tiêu phát triển giáo dục và đào tạo thế hệ trẻ. Quản lý nhà trường là một bộ phận của quản lý giáo dục, tập trung vào việc tổ chức hoạt động dạy học và giáo dục trong nhà trường.

  • Lý thuyết giáo dục kỹ năng sống: Kỹ năng sống là năng lực tâm lý xã hội giúp cá nhân ứng phó hiệu quả với các tình huống trong cuộc sống hàng ngày. Giáo dục kỹ năng sống là quá trình tác động có kế hoạch nhằm hình thành và phát triển các kỹ năng này thông qua trải nghiệm, học tập và thực hành.

Các khái niệm chính bao gồm: kỹ năng sống, giáo dục kỹ năng sống, quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống, trường mẫu giáo, đặc điểm tâm sinh lý trẻ 5-6 tuổi, môi trường giáo dục kỹ năng sống.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 13 trường mẫu giáo công lập huyện Bắc Trà My, với đối tượng khảo sát gồm 23 cán bộ quản lý, 98 giáo viên và 139 phụ huynh học sinh. Ngoài ra, phỏng vấn trực tiếp 3 cán bộ quản lý và 5 giáo viên.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý dữ liệu khảo sát, phân tích định lượng mức độ nhận thức, thực trạng quản lý và hiệu quả hoạt động GDKNS. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn chuyên gia, quan sát và nghiên cứu hồ sơ được áp dụng để thu thập thông tin đa chiều.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực hiện trong học kỳ II năm học 2020-2021, phân tích thực trạng giai đoạn 2018-2020, đề xuất biện pháp cho giai đoạn 2021-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của GDKNS: Cán bộ quản lý có mức độ nhận thức cao nhất với điểm trung bình 4,22/5, giáo viên đạt 4,10/5, trong khi phụ huynh thấp hơn với 3,85/5. Khoảng 21,74% cán bộ quản lý và 19,39% giáo viên nhận thức ở mức bình thường hoặc thấp, phụ huynh có tới 32,12% nhận thức chưa cao.

  2. Quản lý mục tiêu giáo dục kỹ năng sống: Việc xây dựng và quản lý mục tiêu GDKNS được thực hiện thường xuyên ở mức 4,0 điểm, tuy nhiên vẫn còn tồn tại sự chưa đồng bộ trong việc phổ biến mục tiêu đến toàn bộ giáo viên và phụ huynh.

  3. Quản lý nội dung và phương pháp giáo dục: Nội dung GDKNS được triển khai theo chương trình chuẩn, nhưng phương pháp giáo dục còn đơn điệu, chủ yếu là truyền đạt trực tiếp, thiếu sự đa dạng và sáng tạo. Mức độ thực hiện phương pháp giáo dục có sự biến động, điểm trung bình khoảng 3,5/5.

  4. Môi trường và điều kiện tổ chức: Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ GDKNS còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục. Mức độ phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong quản lý GDKNS đạt điểm trung bình 3,8/5, cho thấy cần tăng cường hơn nữa sự liên kết này.

  5. Kiểm tra, đánh giá hoạt động GDKNS: Công tác kiểm tra, đánh giá được thực hiện nhưng chưa thường xuyên và chưa có hệ thống đánh giá khoa học, điểm trung bình 3,4/5. Việc đánh giá kết quả giáo dục kỹ năng sống của trẻ chưa được chú trọng đúng mức.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý hoạt động GDKNS tại các trường mẫu giáo huyện Bắc Trà My đã có những bước tiến tích cực, đặc biệt là nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng sống. Tuy nhiên, sự thiếu đồng bộ trong quản lý mục tiêu, phương pháp giáo dục còn đơn điệu và hạn chế về cơ sở vật chất là những nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả giáo dục kỹ năng sống.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc thiếu đa dạng phương pháp và thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng giáo dục là điểm chung cần khắc phục. Ví dụ, các nghiên cứu tại Hồng Kông và Pakistan nhấn mạnh vai trò của đào tạo giáo viên và sự hỗ trợ liên tục từ cấp quản lý để nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống. Tương tự, tại Bắc Trà My, việc tăng cường đào tạo, tập huấn cho giáo viên và nâng cao nhận thức phụ huynh là rất cần thiết.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ nhận thức của các nhóm đối tượng, bảng so sánh điểm trung bình các yếu tố quản lý và biểu đồ tròn phân bố mức độ thực hiện các phương pháp giáo dục kỹ năng sống.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tuyên truyền, nâng cao nhận thức về GDKNS: Tổ chức các hội thảo, tập huấn định kỳ cho cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng sống. Mục tiêu đạt 90% cán bộ, giáo viên và phụ huynh có nhận thức tích cực trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường mẫu giáo.

  2. Xây dựng và quản lý kế hoạch giáo dục kỹ năng sống bài bản: Hiệu trưởng các trường mẫu giáo cần xây dựng kế hoạch chi tiết, sát thực tế, bám sát chương trình giáo dục quốc gia, đồng thời phổ biến rộng rãi đến giáo viên và phụ huynh. Thời gian thực hiện: ngay từ năm học 2021-2022.

  3. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên. Mục tiêu 100% giáo viên được tập huấn trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trung tâm bồi dưỡng.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị: Đầu tư bổ sung phòng học, sân chơi, trang thiết bị dạy học phục vụ giáo dục kỹ năng sống, ưu tiên các trường có điều kiện khó khăn. Thời gian thực hiện: giai đoạn 2021-2025. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

  5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và phối hợp giáo dục: Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá khoa học, thường xuyên theo dõi kết quả giáo dục kỹ năng sống của trẻ; đồng thời tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong công tác giáo dục kỹ năng sống. Thời gian thực hiện: triển khai ngay từ năm học 2021-2022.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện công tác giáo dục kỹ năng sống tại các trường mẫu giáo, đặc biệt ở vùng miền núi.

  2. Giáo viên mẫu giáo: Cung cấp kiến thức về đặc điểm tâm sinh lý trẻ 5-6 tuổi, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục kỹ năng sống phù hợp, giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  3. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng sống, từ đó phối hợp chặt chẽ với nhà trường trong việc giáo dục và rèn luyện kỹ năng cho trẻ tại gia đình.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, giáo dục mầm non: Là tài liệu tham khảo quý giá để nghiên cứu sâu về quản lý giáo dục kỹ năng sống, đặc biệt trong bối cảnh vùng miền núi và dân tộc thiểu số.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 5-6 tuổi lại quan trọng?
    Trẻ 5-6 tuổi đang trong giai đoạn phát triển toàn diện về thể chất, nhận thức và xã hội. Giáo dục kỹ năng sống giúp trẻ tự tin, chủ động, biết cách ứng xử và thích nghi với môi trường mới, chuẩn bị tốt cho việc học tập ở bậc tiểu học.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động GDKNS tại các trường mẫu giáo miền núi là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của giáo viên và phụ huynh, thiếu cơ sở vật chất, phương pháp giáo dục còn đơn điệu, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình.

  3. Phương pháp giáo dục kỹ năng sống nào hiệu quả cho trẻ mẫu giáo?
    Phương pháp thực hành, trải nghiệm, trò chơi, kể chuyện, thảo luận nhóm và nêu gương được đánh giá cao vì giúp trẻ tiếp thu kiến thức qua hoạt động thực tế, tăng tính chủ động và sáng tạo.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực giáo viên trong giáo dục kỹ năng sống?
    Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu, bồi dưỡng kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm, cập nhật kiến thức mới và tạo điều kiện cho giáo viên trao đổi, học hỏi kinh nghiệm.

  5. Vai trò của phụ huynh trong giáo dục kỹ năng sống cho trẻ là gì?
    Phụ huynh là người đồng hành quan trọng, phối hợp với nhà trường trong việc giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ tại gia đình, tạo môi trường giáo dục nhất quán và hỗ trợ trẻ phát triển toàn diện.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 5-6 tuổi tại các trường mẫu giáo huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam.
  • Thực trạng cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên tương đối cao, nhưng còn nhiều hạn chế về quản lý mục tiêu, phương pháp giáo dục và điều kiện cơ sở vật chất.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý thiết thực, bao gồm nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch bài bản, đào tạo giáo viên, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra đánh giá.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống, chuẩn bị tốt cho trẻ bước vào tiểu học.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các biện pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu phạm vi toàn tỉnh và tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả thực hiện.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên mẫu giáo tại Bắc Trà My nên áp dụng các biện pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng sống, góp phần phát triển toàn diện cho thế hệ trẻ tương lai.