Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò nền tảng trong việc hình thành và phát triển nhân cách trẻ em, đặc biệt là ở độ tuổi mẫu giáo từ 3-6 tuổi – giai đoạn được xem là "thời kỳ vàng" của sự phát triển. Hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo, giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tình cảm và kỹ năng xã hội. Tại các trường mầm non miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, việc quản lý hoạt động vui chơi theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm còn nhiều hạn chế do điều kiện cơ sở vật chất, năng lực giáo viên và sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình chưa đồng bộ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, góp phần nâng cao chất lượng tổ chức hoạt động vui chơi và phát triển toàn diện nhân cách trẻ tại các trường mầm non miền núi thành phố Cẩm Phả. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2019-2020, khảo sát tại ba trường mầm non miền núi gồm: Trường Mầm non Cộng Hòa, Trường Mầm non Cẩm Hải và Trường Mầm non Dương Huy.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục mầm non, đặc biệt là quản lý hoạt động vui chơi theo hướng lấy trẻ làm trung tâm, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục và phát triển kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo tại vùng miền núi, nơi còn nhiều khó khăn về điều kiện vật chất và nguồn lực giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục mầm non hiện đại, trong đó nổi bật là:

  • Quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm: Nhấn mạnh vai trò chủ thể của trẻ trong quá trình học tập và vui chơi, tạo điều kiện để trẻ tự khám phá, trải nghiệm và phát triển năng lực cá nhân.
  • Lý thuyết phát triển tâm lý của Lêônchiev: Hoạt động vui chơi đóng vai trò trung tâm trong sự phát triển cấu trúc tâm lý và nhân cách của trẻ mẫu giáo.
  • Mô hình phát triển chương trình giáo dục mầm non: Tập trung vào việc phát triển chương trình giáo dục phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ, điều kiện thực tiễn và yêu cầu xã hội.
  • Các khái niệm chính: Hoạt động vui chơi của trẻ mẫu giáo, quản lý hoạt động vui chơi, quản lý phát triển chương trình giáo dục mầm non, phương pháp tổ chức hoạt động vui chơi, môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp lý luận: Tổng hợp, hệ thống hóa, phân tích tài liệu, phương pháp lịch sử để xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động vui chơi theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm.
  • Phương pháp thực tiễn:
    • Quan sát: Thu thập thông tin về thực trạng tổ chức và quản lý hoạt động vui chơi tại các trường mầm non miền núi.
    • Điều tra bằng phiếu khảo sát: Lấy ý kiến của 15 cán bộ quản lý và 43 giáo viên về nhận thức và thực trạng quản lý hoạt động vui chơi.
    • Phương pháp chuyên gia: Trưng cầu ý kiến chuyên gia để đánh giá tính khoa học và khả thi của các biện pháp đề xuất.
    • Phương pháp khảo nghiệm: Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý qua ý kiến cán bộ quản lý và giáo viên.
    • Phương pháp thống kê toán học: Tổng hợp, phân tích số liệu khảo sát để đánh giá định lượng và định tính.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 58 người (15 cán bộ quản lý, 43 giáo viên) được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện tại ba trường mầm non miền núi thành phố Cẩm Phả. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2019-2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về hoạt động vui chơi và quản lý theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm còn hạn chế: Khoảng 70% cán bộ quản lý và giáo viên hiểu đúng về khái niệm hoạt động vui chơi, nhưng chỉ khoảng 55% nắm vững nội dung quản lý hoạt động vui chơi theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm.

  2. Thực trạng tổ chức hoạt động vui chơi chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu: Chỉ khoảng 60% trường mầm non khảo sát tổ chức đa dạng các hình thức vui chơi, trong khi 40% còn hạn chế về cơ sở vật chất và đồ chơi phù hợp với đặc điểm trẻ miền núi.

  3. Phương pháp tổ chức hoạt động vui chơi chưa đồng bộ và thiếu sáng tạo: Khoảng 65% giáo viên sử dụng phương pháp truyền thống, ít áp dụng các phương pháp khuyến khích trẻ tự chủ, sáng tạo trong chơi.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý gồm năng lực quản lý của hiệu trưởng, điều kiện cơ sở vật chất, sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình: 80% cán bộ quản lý cho rằng thiếu kinh phí và trang thiết bị là rào cản lớn; 70% giáo viên phản ánh sự phối hợp với phụ huynh chưa hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy việc quản lý hoạt động vui chơi theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm tại các trường mầm non miền núi thành phố Cẩm Phả còn nhiều hạn chế, chủ yếu do điều kiện vật chất và năng lực tổ chức của giáo viên chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình hình này phản ánh đặc thù vùng miền núi với nhiều khó khăn về nguồn lực.

Việc nhận thức chưa đầy đủ về quản lý hoạt động vui chơi theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tổ chức hoạt động vui chơi, làm giảm hiệu quả phát triển toàn diện của trẻ. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ nhận thức và thực hành quản lý cho thấy khoảng cách đáng kể giữa lý thuyết và thực tiễn.

Ngoài ra, sự thiếu đồng bộ trong phương pháp tổ chức và hình thức vui chơi cũng làm giảm sự hứng thú và phát huy tính tích cực của trẻ. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về vai trò của môi trường giáo dục và năng lực giáo viên trong việc tổ chức hoạt động vui chơi.

Sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình còn hạn chế cũng là nguyên nhân làm giảm hiệu quả quản lý. Việc tăng cường phối hợp này được đánh giá là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng hoạt động vui chơi, đồng thời tạo môi trường giáo dục toàn diện cho trẻ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Bồi dưỡng nâng cao năng lực cho giáo viên và cán bộ quản lý về tổ chức hoạt động vui chơi theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, tập huấn kỹ năng tổ chức trò chơi sáng tạo, phương pháp đánh giá trẻ. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do Phòng Giáo dục phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng chuyên môn đảm nhiệm.

  2. Đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động vui chơi: Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp chơi tự do, chơi có hướng dẫn, trò chơi đóng vai đa dạng, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ miền núi. Thực hiện liên tục trong năm học, do hiệu trưởng và tổ chuyên môn chỉ đạo.

  3. Xây dựng và sử dụng hiệu quả môi trường giáo dục trong tổ chức hoạt động vui chơi: Đầu tư trang thiết bị, đồ chơi đa dạng, an toàn, phù hợp với văn hóa địa phương; thiết kế các góc chơi hấp dẫn, linh hoạt. Thời gian triển khai trong năm học, do nhà trường phối hợp với chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội thực hiện.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng: Tổ chức các buổi họp phụ huynh, hội thảo về vai trò của hoạt động vui chơi trong phát triển trẻ; khuyến khích phụ huynh tham gia cùng trẻ trong các hoạt động vui chơi tại nhà và cộng đồng. Thực hiện định kỳ hàng quý, do hiệu trưởng và giáo viên chủ nhiệm phụ trách.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động vui chơi, xây dựng kế hoạch và kiểm tra giám sát hiệu quả tổ chức hoạt động vui chơi theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm.

  2. Giáo viên mầm non: Áp dụng các biện pháp tổ chức hoạt động vui chơi sáng tạo, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ miền núi, nâng cao kỹ năng tổ chức và đánh giá hoạt động vui chơi.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành giáo dục mầm non: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý hoạt động vui chơi, phục vụ cho các đề tài nghiên cứu và luận văn.

  4. Phụ huynh và cộng đồng địa phương: Hiểu rõ vai trò của hoạt động vui chơi trong phát triển toàn diện trẻ, từ đó phối hợp hiệu quả với nhà trường trong việc chăm sóc, giáo dục trẻ tại gia đình và cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao hoạt động vui chơi lại quan trọng trong giáo dục mầm non?
    Hoạt động vui chơi giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ, tình cảm và kỹ năng xã hội. Qua chơi, trẻ được trải nghiệm, sáng tạo và hình thành nhân cách. Ví dụ, trò chơi đóng vai giúp trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp và giải quyết vấn đề.

  2. Quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm có ý nghĩa gì trong tổ chức hoạt động vui chơi?
    Quan điểm này đặt trẻ là chủ thể, tạo điều kiện để trẻ tự lựa chọn, khám phá và phát triển năng lực cá nhân. Giáo viên đóng vai trò hỗ trợ, khuyến khích thay vì áp đặt. Điều này giúp trẻ phát huy tính tích cực và sáng tạo trong chơi.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động vui chơi tại các trường mầm non miền núi là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về cơ sở vật chất, thiếu đồ chơi phù hợp, năng lực tổ chức của giáo viên chưa cao, và sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình còn yếu. Những yếu tố này ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động vui chơi.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động vui chơi?
    Cần bồi dưỡng năng lực cho giáo viên và cán bộ quản lý, đổi mới phương pháp tổ chức, đầu tư môi trường giáo dục phù hợp và tăng cường phối hợp với gia đình, cộng đồng. Ví dụ, tổ chức các khóa tập huấn kỹ năng tổ chức trò chơi sáng tạo cho giáo viên.

  5. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động vui chơi là gì?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm lập kế hoạch, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá toàn bộ hoạt động vui chơi, đồng thời phối hợp với các lực lượng giáo dục bên ngoài để tạo điều kiện tốt nhất cho trẻ phát triển. Hiệu trưởng cũng là người quyết định đầu tư cơ sở vật chất và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên.

Kết luận

  • Hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo, đóng vai trò quan trọng trong phát triển toàn diện trẻ mẫu giáo, đặc biệt theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
  • Thực trạng quản lý hoạt động vui chơi tại các trường mầm non miền núi thành phố Cẩm Phả còn nhiều hạn chế về nhận thức, phương pháp tổ chức và điều kiện vật chất.
  • Năng lực quản lý của hiệu trưởng và giáo viên, cùng sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình là các yếu tố quyết định hiệu quả quản lý hoạt động vui chơi.
  • Đề xuất các biện pháp bồi dưỡng năng lực, đổi mới phương pháp tổ chức, xây dựng môi trường giáo dục và tăng cường phối hợp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động vui chơi.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục mầm non, góp phần phát triển giáo dục vùng miền núi, hướng tới mục tiêu phát triển toàn diện nhân cách trẻ.

Hành động tiếp theo: Các trường mầm non và cơ quan quản lý giáo dục cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động vui chơi theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm.